Ποια βιβλία διαβάζεις;
Ο παρακάτω διάλογος ανάμεσα σε εμένα και στον νέο/νέα μαθητή/μαθήτριά μου είναι πραγματικός. Γίνεται στο πρώτο κιόλας μάθημα, το μάθημα «γνωριμίας» (με ποιον/ποια έχω να κάνω).
– Ποια βιβλία (σε πληθυντικό!) διαβάζεις για τη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία;
– Το ντοσιέ (ή το βιβλίο) που μας έχουν δώσει στο φροντιστήριο ή/και στο σχολείο. (Τα σχολεία, ακόμα και τα λεγόμενα «καλά», δε διαφέρουν πια και πολύ από το φροντιστήριο!)
– Και χωράνε σε αυτό το ντοσιέ (ή το βιβλίο) όσα υπάρχουν στα σχολικά βιβλία Έκφραση Έκθεση, «Εμείς και οι άλλοι», Γραμματική της ΝΕ Ελληνικής Γλώσσας, γλωσσικές ασκήσεις, στα βιβλία Λογοτεχνίας, στα λεξικά, στα καλά βοηθήματα που κυκλοφορούν, χωράνε, τέλος πάντων, όσα βασικά, σε θεωρία και ασκήσεις, πρέπει να διδαχτείς από αυτά και να τα γνωρίζεις; Είναι ένα βιβλίο, όσο καλό κι αν είναι, αρκετό;
– … (αμηχανία και σιωπή)
Και, όμως, πολλά παιδιά και οι γονείς τους έχουν πειστεί, τρέφουν την αυταπάτη, πως οι σημειώσεις που τους δίνουν στο σχολείο ή/και στο φροντιστήριο είναι αρκετές, ώστε να μορφωθούν και να προετοιμαστούν καλά για τις εξετάσεις.
Μια στεγνή, τυποποιημένη, επιφανειακή γνώση έχει αντικαταστήσει τη σε βάθος γνώση και κατανόηση των θεμάτων που εξετάζονται, τη γλωσσική καλλιέργεια, την ανάπτυξη της ικανότητας των παιδιών να σκέφτονται λογικά και να κρίνουν. Ζητήστε τους, για παράδειγμα, να βρουν μια αιτιώδη σχέση και θα καταλάβετε για ποιο πράγμα μιλάω!
Δίνονται στους μαθητές συνταγές (Βήμα 1ο, Βήμα 2ο, Βήμα 3ο…), για να μαγειρέψουν, χωρίς να τους δίνεται η πρώτη ύλη ή τους δίνεται πρώτη ύλη ελλιπής και κακής ποιότητας.
Υποτιμήθηκαν, αν δεν απαξιώθηκαν, τα σχολικά βιβλία και η δουλειά που γίνεται στο σχολείο, παρόλο που αυτή είναι αναγκαίος όρος για το φροντιστήριο. Ας έρθει ο καλός φροντιστής να χτίσει πάνω στη δουλειά αυτή και να την επιστεγάσει. Χωρίς αυτή θα είναι και η δική του δουλειά λειψή.
Και είναι ειρωνεία η διαπίστωση ότι πολλά από τα «νέου τύπου θέματα» δεν είναι και τόσο νέα, όσο πιστεύεται, αφού με την ίδια ή παρόμοια διατύπωση περιέχονται στα «παρωχημένα» σχολικά βιβλία! Αναφέρονται ενδεικτικά κάποια από αυτά:
- Ο συγγραφέας αρχίζει την παράγραφο 1 και την παράγραφο 6 με ένα ερώτημα. Τι πετυχαίνει, κατά τη γνώμη σας, με την τεχνική των ερωτήσεων στην κάθε περίπτωση;
- Σχολιάστε τη χρήση των παρενθέσεων στην πρώτη παράγραφο.
- «Δεν είμαστε … όσο νομίζουμε». Να σχολιάστε την επιλογή του α΄ πληθυντικού προσώπου από το συγγραφέα;
- «Βλέπω … υπέβαλαν άλλοι». Σε τι νομίζετε ότι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση του ευθέος λόγου στο σημείο αυτό; (Έκφραση Έκθεση τεύχος Γ΄, σελ. 109).
- Ο Τερζάκης χρησιμοποιεί μεταφορικό, εικονοπλαστικό λόγο στο κείμενό του. Να εντοπίσετε στο κείμενο κάποια παραδείγματα. Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση του μεταφορικού λόγου και των εικόνων; Ποια συναισθήματα προκαλεί; (Έκφραση Έκθεση τεύχος Γ΄, σελ. 117)
- Στην παράγραφο 5 ο Ελύτης χρησιμοποιεί μια παρομοίωση.
Να εντοπίσετε τα δύο σκέλη της παρομοίωσης. Τι παρομοιάζεται συγκρίνεται με τι; […]
Τι νομίζετε ότι πετυχαίνει ο Ελύτης με τη χρήση της συγκεκριμένης παρομοίωσης; (Έκφραση Έκθεση τεύχος Γ΄, σελ. 146).
Και άλλα πολλά.
Είναι διαφορετικά τα ερωτήματα αυτά από τα «νέου τύπου» ερωτήματα;
Άλλωστε, ορισμένα κείμενα (δοκίμια και άρθρα) που περιέχονται στα σχολικά βιβλία είναι, με τον στοχαστικό και αποδεικτικό τους λόγο, με την καλλιέπειά τους, πολύ πιο κατάλληλα, όπως πιστεύουμε, από άλλα του δημοσιογραφικού/διαδικτυακού λόγου, της Τράπεζας Θεμάτων, ας πούμε, για την ενημέρωση, τον προβληματισμό των μαθητών και την εφαρμογή της θεωρίας. Για παράδειγμα, το δοκίμιο του Ε. Παπανούτσου «Η Τεχνική Πρόοδος» είναι υποδειγματικό για τη διδασκαλία της ανασκευής θέσεων και επιχειρημάτων, για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η επιστήμη και η τεχνολογία συμβάλλουν στην ηθική βελτίωση του ανθρώπου και για να απευθύνει ο διδάσκων ένα σωρό ερωτήματα στους μαθητές σχετικά με τα θέματα στα οποία εξετάζονται.
Δεν παραβλέπω ότι το πρόβλημα είναι περίπλοκο και σύνθετο. Περιορίστηκα να επισημάνω μια πλευρά του. Είναι απογοητευτικό να διαπιστώνεις ως δάσκαλος ότι μαθητές που τελειώνουν το Λύκειο δυσκολεύονται να διαβάσουν, να κατανοήσουν ό,τι διαβάζουν, να εκφράσουν με σαφήνεια τις απόψεις τους, να τις οργανώσουν και να τις υποστηρίξουν λογικά. Κάτι δεν κάνουμε καλά και εμείς.
Σπυρίδων Κ. Κούτρας
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου