ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΝΕΟ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
ΝΕΟ
3ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Βία σε παιδιά και εφήβους: Αίτια και αντιμετώπιση
Φρίντα Κωνσταντοπούλου, παιδοψυχίατρος, https://www.docmed.gr/via-se-paidia-kai-efivoys-aitia-kai-antimetopisi/(διασκευή)
Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται μία αύξηση των περιστατικών βίας, με τη μέση ηλικία των ατόμων που εμπλέκονται σε αυτά να μειώνεται. Παράλληλα, βλέπουμε πλέον συχνότερα παιδιά που αντιδρούν και εναντιώνονται σε οτιδήποτε, είτε με λεκτική είτε με σωματική επιθετικότητα. Το πλαίσιο μέσα στο οποίο συχνά «γεννιέται» και μέσα στο οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί η εναντίωση είναι η οικογένεια.
Οι γονείς δεν πρέπει να αφήνουν τα παιδιά να κάνουν ό,τι θέλουν. Η θέσπιση ορίων από την πλευρά τους είναι απαραίτητη, καθώς τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια μέσα σε αυτά, παρόλο που συνεχώς προσπαθούν να τα υπερβούν. Όταν οι γονείς δεν βάζουν όρια, τα παιδιά δεν μπορούν να αυτορυθμιστούν. Νιώθουν συνεχώς μια αναστάτωση και μια σύγχυση, που τα οδηγούν σε ανεξέλεγκτη και χαοτική συμπεριφορά, η οποία δεν τους επιτρέπει να σταθούν μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον. Το γεγονός ότι δεν τίθενται όρια και ότι παρέχουμε πλέον στα παιδιά τα πάντα προκαλούν την εναντίωση των παιδιών, τα οποία αρνούνται κάθε υποχρέωση, όπως π.χ. το ντύσιμο, το μπάνιο, το διάβασμα κ.ά. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να θέτουν, από πολύ μικρές ηλικίες, οι γονείς όρια στα παιδιά τους, καθώς πρόκειται για αντίσταση στους κανόνες και τα «πρέπει» και παράβασή τους, η οποία στην εφηβεία λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις.
Σε τέτοιες περιπτώσεις η τιμωρία δεν είναι απόλυτα απαγορευτική. Όταν το σφάλμα είναι επαναλαμβανόμενο και το παιδί δεν φαίνεται να έχει τη διάθεση να το διορθώσει, ενδεχομένως να είναι η μοναδική επιλογή. Θα πρέπει, όμως, να γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο και καλύτερο θα ήταν να αναφέρεται ως «συνέπεια». Είναι σημαντικό να καταλάβουν τα παιδιά ότι εφόσον δεν είναι εντάξει στις υποχρεώσεις τους, θα χάσουν –έστω και προσωρινά– κάποια από τα δικαιώματά τους. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις θα πρέπει να είναι ένας σταθερός συνδυασμός και να υπάρχει κάποια ισορροπία μεταξύ τους. Η «συνέπεια» (τιμωρία) θα πρέπει να είναι σχετική με το σφάλμα και όχι ανεξάρτητη από αυτό, έτσι ώστε να έχει διαπαιδαγωγικό χαρακτήρα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι το παιδί να έχει ενημερωθεί από την προηγούμενη φορά που υπέπεσε στο ίδιο σφάλμα ότι την επόμενη θα υποστεί τη «συνέπεια» και ποια ακριβώς θα είναι αυτή. Και οπωσδήποτε οι γονείς να τηρήσουν τον λόγο τους, προκειμένου να διατηρήσουν την αξιοπιστία τους και να έχει νόημα η τιμωρία.
Αυτό που έχει, όμως, τη μεγαλύτερη σημασία είναι όταν το παιδί κάνει τελικά αυτό που πρέπει, να επιβραβεύεται. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να ακούν το «μπράβο» από τους γονείς τους. Όσο πιο πολλές φορές τους το λένε, τόσο πιο συχνά θα κάνουν πράγματα για να το ακούσουν.
Από πολύ μικρή ηλικία οι γονείς θα πρέπει να είναι πολύ κοντά και να μιλάνε με τα παιδιά τους. Να παρακολουθούν, με διακριτικότητα, τη ζωή τους. Η επικοινωνία με τα παιδιά μπορεί να δώσει λύση στις δυσκολίες τους, ενώ παράλληλα μπορεί να δημιουργήσει τον ηθικό φραγμό που δεν επιτρέπει βίαιες συμπεριφορές, έστω κι αν υπάρχει αυτή η τάση. Με πολύ καλό και ήρεμο τρόπο θα πρέπει οι γονείς να προσεγγίζουν τους εφήβους και να διατηρούν την επικοινωνία στην καθημερινότητά τους, έτσι ώστε να εντοπιστούν τα προβλήματα και να αντιμετωπιστούν. Παρά τη φαινομενικά αντίθετη συμπεριφορά τους, οι έφηβοι είναι πάντα διαθέσιμοι και πάντα ένα κομμάτι τους περιμένει αυτήν την προσέγγιση.
KEIMENO 2
«Έφηβοι: 10 + 1 ζητήματα της ζωής τους»
Το 1ο μέρος της συνέντευξης της Ελεάνας Παπαγεωργίου στην Έφη Ζέρβα, με θέμα «Έφηβοι: 10 + 1 ζητήματα της ζωής τους», όπως δημοσιεύθηκε στο ert.gr (απόσπασμα)
– Πώς μπορεί μια οικογένεια να αντέξει τους «κραδασμούς» που επιφέρει η αλλαγή των παιδιών σε εφήβους; Ποιο ρόλο καλούνται να αναλάβουν ο πατέρας και η μητέρα σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο;
Χρησιμοποιώντας τη λέξη κραδασμός στην ερώτησή σας, μου ήρθε στον νου η εικόνα του σεισμού. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την περίοδο της εφηβείας με ένα σεισμό. Αφού ζούμε σε σεισμογενή χώρα, όλοι γνωρίζουμε πως κάποια στιγμή θα βιώσουμε ένα σεισμό. Πολλοί προτιμούμε όμως να το αγνοούμε, διότι με αυτόν τον τρόπο αποφεύγουμε το δυσάρεστο συναίσθημα του φόβου και της αγωνίας που μας προκαλεί. Άλλοι πάλι, λίγοι, μπορεί να αποκτήσουν μια φοβία και καθημερινά να ζουν με την αφόρητη αγωνία πως μπορεί να γίνει σεισμός ανά πάσα στιγμή. Έτσι, λοιπόν, κάποιοι γονείς αντιστέκονται σθεναρά στο γεγονός πως κάποτε το παιδί τους θα μεγαλώσει και θα φύγει από το σπίτι, αγνοώντας το, άλλοι πάλι ζουν με αυτόν τον φόβο. Ωστόσο, τον σεισμό δεν μπορούμε να τον αποτρέψουμε ούτε και την εφηβεία, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να θωρακιστούμε επαρκώς απέναντι σε αυτό το ενδεχόμενο που, στην περίπτωση της εφηβείας, είναι το μόνο σίγουρο. Όσο πιο άκαμπτοι είμαστε θεωρώντας πως έτσι οριοθετούμε τον έφηβο, τόσο πιο πιθανή είναι η ρήξη με καταστροφικές συνέπειες για τους εφήβους κυρίως.
Η προετοιμασία αυτής της επέλασης γίνεται νωρίς. Η καλή επικοινωνία με το έφηβο παιδί μας είναι το κλειδί για να είναι η εφηβεία του ένα όμορφο και πλούσιο σε εμπειρίες ταξίδι. Πολλές φορές έχουμε την τάση να υποτιμούμε και να μη λαμβάνουμε υπόψη αυτά που μας λέει, θεωρώντας τα προϊόν της ανωριμότητάς του. Αυτά που σκέφτεται, λέει και κάνει ένας έφηβος είναι πολύ σοβαρά, γιατί αυτά τον διαμορφώνουν σταδιακά. Ακόμα κι αν διαφωνούμε, οφείλουμε να τα ακούσουμε και να ακούσουμε ποιες αγωνίες και ερωτήματα κρύβουν. Ο έφηβος δεν θα απευθυνθεί όμως σε εμάς, αν γνωρίζει πως κατά βάθος τον υποτιμούμε.
Θα προκαλέσω εδώ ρωτώντας, τι είναι πιο σοβαρό από έναν εφηβικό έρωτα; Είναι πολύ βοηθητικό να ανατρέξουμε και στα δικά μας εφηβικά χρόνια και να μιλήσουμε γι’ αυτά με τους εφήβους μας. Να μην κρύψουμε τις δυσκολίες που ζήσαμε, τα λάθη που κάναμε, διότι κυρίως αυτά θα μας φέρουν κοντά και θα μπορέσουμε να συνδεθούμε με τα παιδιά μας. Είναι σημαντικό να ειπωθούν αυτά που μπορούν να ειπωθούν. Η εικόνα ενός αλάνθαστου και τέλειου γονέα είναι μια τρομακτική, βασανιστική εικόνα που οδηγεί έναν έφηβο είτε στην ατέρμονη αναζήτηση εκπλήρωσης ενός άφταστου ιδεώδους, είτε στη βίαιη αντίδραση απέναντι σε αυτό το πρότυπο με κίνδυνο αυτοκαταστροφής του.
KEIMENO 3
[Η «αταξία»]
Απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή «Τα στενά παπούτσια», σελ. 149-151, εκδόσεις Πατάκη. Το απόσπασμα αναφέρεται στις αντιδράσεις των μητέρων, της κυρίας Έμμας και της κυρίας Ελένης, σε «αταξία» των ανήλικων παιδιών τους, της Ζωής και του Παναγιώτη.
– Μα τι συμβαίνει; Απόρησε ο Νίκος;
Η κυρία Έμμα ήρεμα του εξήγησε:
– Τα παιδιά έπαιζαν ένα παιχνίδι, τον γάμο. Η Ζωή τη νύφη κι ο
Παναγιώτης τον γαμπρό. Κάτι σαν θέατρο, όπως τις προάλλες.
Μαζεύτηκαν στο σπιτάκι του Προφήτη Ηλία και διασκέδασαν,
χόρεψαν, τραγούδησαν, όπως κάνουν οι μεγάλοι. Ξεχάστηκαν και
ξέφυγε η προβατίνα. Αυτό είναι όλο.
– Αυτό είναι όλο; Αμ’ ο Σώζος που ντύθηκε παπάς; φώναξε η μάνα
μου.
– Και πού είναι οι μπινιάρηδες* τώρα; ρώτησε ο Γιώργος.
– Φοβήθηκαν και κρύφτηκαν, είπε η Ειρήνη.
Ο Νίκος έστεκε σκεφτικός. Πρώτη φορά τού τύχαινε τέτοια
«αταξία». Δεν ήξερε αν έπρεπε να γελάσει ή να θυμώσει. Η μάνα
όμως συνέχισε:
– Η προβατίνα είναι το λιγότερο. Η αμαρτία...
Η κυρία Έμμα έχασε την ηρεμία της.
– Μα ποια αμαρτία; Όλα τα παιδιά παίζουν τέτοια παιχνίδια. Σας
παρακαλώ, κυρία Ελένη, ησυχάστε. Πρέπει να γυρίσουν τ’ αγόρια.
Νύχτωσε... Έξω θα κοιμηθούν;
Σώπαινε η μάνα, σώπαινε ο Νίκος.
Η κυρία Έμμα γλύκανε τη φωνή της.
– Αφήστε με να σας πω μια δική μου ιστορία. Όταν ήμουνα παιδί,
να σαν τη Ζωή μου, στη Σενεγάλη, είχα παντρευτεί έναν φίλο μου,
αραπάκι, Μαμαντού τον έλεγαν. Τόσα χρόνια πέρασαν και θυμάμαι
τ’ όνομά του. Θυμάμαι εκείνο το παιχνίδι... όχι, τι λέω, δεν ήταν
παιχνίδι, αγαπούσα τον μικρό μου φίλο. Ήμουνα πολύ συγκινημένη
και δεν πιστεύω πως αυτό ήταν αμαρτία. Τα αισθήματα είναι μέσα
στη φύση του ανθρώπου. Ο Θεός χαρίζει την αγάπη στις καλές κι
αγνές ψυχές. Ο Παναγιώτης είναι πολύ καλό παιδί, ευαίσθητο, δεν
πρέπει να τον χτυπάτε. Μπορείτε να πληγώσετε την ψυχή του. Εσύ,
Νίκο, όταν ήσουν μικρός, δεν έκανες αταξίες;
Ποτέ η κυρία Έμμα δεν είχε μιλήσει τόσο πολύ. Τα μάγουλά της
είχαν ροδίσει και τα μάτια της σπίθιζαν σαν της Ζωής.
Ο Νίκος είπε:
– Πρέπει να γυρίσουν τα παιδιά, μάνα. Δίκιο έχει η κυρία Έμμα.
Η απόφαση του Νίκου ηρέμησε τη μάνα μου. Αυτός ήταν ο
προστάτης της οικογένειας. Αυτός ήξερε.
*μπινιάρηδες: δίδυμοι.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε περιληπτικά, με 60-70 λέξεις, όσα υποστηρίζει η αρθρογράφος σχετικά με την τιμωρία των παιδιών, στο Κείμενο 1.
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ Β
Β1.
Να χαρακτηρίσετε Σωστή (Σ) ή Λανθασμένη (Λ) καθεμία από τις παρακάτω περιόδους με βάση το Κείμενο 1 και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας καταγράφοντας στο απαντητικό φύλλο το κατάλληλο χωρίο του Κειμένου.
1. Η αύξηση περιστατικών βίας το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται κυρίως σε άτομα μέσης ηλικίας.
2. Τα παιδιά αρνούνται τις υποχρεώσεις τους, όταν οι γονείς τους τους βάζουν όρια.
3. Η τιμωρία θα πρέπει να εκλαμβάνεται από το παιδί ως λογική συνέπεια ενός επαναλαμβανόμενου παραπτώματος.
4. Η τιμωρία έχει, σε κάθε περίπτωση, παιδαγωγικό χαρακτήρα.
5. Στην πραγματικότητα, με τη συμπεριφορά τους οι έφηβοι δείχνουν ότι δεν έχουν καμιά διάθεση να προσεγγίζουν τους γονείς τους.
Μονάδες 15
Β2.
α. Ποια είναι η αποδεικτέα θέση που διατυπώνει η αρθρογράφος στη δεύτερη (2η) παράγραφο «Οι γονείς δεν πρέπει … τεράστιες διαστάσεις.» (κείμενο επιχειρηματολογίας) του Κειμένου 1; (μονάδες 3) Να βρείτε και να γράψετε στο τετράδιό σας ένα επιχείρημα με το οποίο την αποδεικνύει. (μονάδες 3)
β. Ποια ρηματικά πρόσωπα εναλλάσσονται στη δεύτερη (2η) παράγραφο «Η προετοιμασία … τον υποτιμούμε.» του Κειμένου 2; (μονάδες 2) Πώς ερμηνεύετε τη χρήση τους; (μονάδες 2)
Μονάδες 10
Β3.
Στην πρώτη (1η) παράγραφο «Χρησιμοποιώντας τη λέξη … για τους εφήβους κυρίως.» του Κειμένου 2 η συνεντευξιαζόμενη χρησιμοποιεί μια αναλογία. Ποια είναι τα δύο μέλη αυτής της αναλογίας (τι παρομοιάζεται με τι); (μονάδες 4) Τι πετυχαίνει με τη χρήση της; (μονάδες 6)
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Πώς αντιδρούν οι δύο μητέρες στην «αταξία» των παιδιών τους; Να ερμηνεύσεις το κείμενο αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Ποια αντίδραση προκρίνεις και γιατί; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
α. «Οι γονείς δεν πρέπει να αφήνουν τα παιδιά να κάνουν ό,τι θέλουν. Η θέσπιση ορίων από την πλευρά τους είναι απαραίτητη». (Κείμενο 1, δεύτερη (2η) παράγραφος.) Πού αποσκοπούν, κατά τη γνώμη σας, οι γονείς με τα όρια που θέτουν στα παιδιά τους;
β. Πιστεύετε ότι πρέπει να επιβάλλονται τιμωρίες από τους γονείς στους εφήβους, όταν αυτοί υπερβαίνουν τα όρια που τους έχουν θέσει;
Αξιοποιώντας δημιουργικά πληροφορίες και επιχειρήματα από τα Κείμενα 1 και 2 να παρουσιάσετε τις απόψεις σας σε άρθρο 350-400 λέξεων, που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Η αρθρογράφος αναφερόμενη στην τιμωρία των παιδιών υποστηρίζει ότι αυτή είναι σχετικά επιτρεπτή και ίσως αναπόφευκτη, εφόσον το παιδί δε σκοπεύει να αποφύγει το ίδιο παράπτωμα. Επισημαίνει, ωστόσο, ότι είναι σημαντικό να κατανοήσουν τα παιδιά πως η τιμωρία είναι η «συνέπεια» αθέτησης υποχρεώσεών τους, ότι πρέπει να είναι σχετική με το σφάλμα των παιδιών, γνωστή σε αυτά από πριν και να τηρούνται απαρέγκλιτα όσα έχουν λεχθεί από τους γονείς.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
1. Λανθασμένη «Τον τελευταίο καιρό … εμπλέκονται σε αυτά να μειώνεται».
2. Λανθασμένη «Το γεγονός ότι δεν τίθενται όρια … αρνούνται κάθε υποχρέωση».
3. Σωστή «Όταν το σφάλμα είναι επαναλαμβανόμενο … να αναφέρεται ως “συνέπεια”».
4. Λανθασμένη «Η “συνέπεια” (τιμωρία) θα πρέπει … έτσι ώστε να έχει διαπαιδαγωγικό χαρακτήρα».
5. Λανθασμένη «Παρά τη φαινομενικά αντίθετη … είναι πάντα διαθέσιμοι … περιμένει αυτήν τη προσέγγιση».
Β2.
α. Η αποδεικτέα θέση που διατυπώνει η αρθρογράφος στη δεύτερη παράγραφο είναι: «Η θέσπιση ορίων από την πλευρά τους είναι απαραίτητη», επειδή αυτή αιτιολογείται στην επιχειρηματολογία που ακολουθεί. (Άλλωστε, στο σχήμα «άρση και θέση» θέση είναι η δεύτερη πρόταση.) Όλα όσα ακολουθούν είναι επιχειρήματα, με τα οποία αποδεικνύεται η θέση. Ένα από αυτά είναι «καθώς τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια μέσα σε αυτά».
β. Στη δεύτερη παράγραφο εναλλάσσονται το γ΄ ενικό και πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο με το α΄ πληθυντικό. Το γ΄ πρόσωπο χρησιμοποιείται όταν γίνεται αναφορά στον έφηβο «είναι … λέει … κάνει … σκέφτεται … απευθυνθεί … γνωρίζει» και σε όσα σχετίζονται με αυτόν «γίνεται … διαμορφώνουν … κρύβουν». Με τη χρήση του γ΄ προσώπου, ιδιαίτερα αν αυτό συνδυάζεται με οριστική έγκλιση, αποδίδονται με ουδέτερο, απρόσωπο και αντικειμενικό τρόπο οι ενέργειες του εφήβου και όσα τον αφορούν. Με το α΄ πληθυντικό τρόπο εκφράζονται η στάση «έχουμε … να υποτιμούμε, να μη λαμβάνουμε … διαφωνούμε» και το χρέος «οφείλουμε να τα ακούσουμε» των γονιών απέναντι στον έφηβο, στους οποίους εντάσσει και τον εαυτό της η συνεντευξιαζόμενη. Με τη χρήση το α΄ πληθυντικού προσώπου προσδίδεται στον λόγο αμεσότητα και οικειότητα. Στην περίπτωση, μάλιστα, αυτή η χρήση του α΄ πληθυντικού, σε συνδυασμό και με την ενεργητική σύνταξη, κάνει το ύφος του λόγου προσωπικό, προφορικό και πιο απλό, που ταιριάζει περισσότερο στο συγκεκριμένο είδος κειμένου, δηλαδή σε συνέντευξη. Έτσι, με τη χρήση του α΄ πληθυντικού, η ομιλήτρια επικοινωνεί καλύτερα με τον δέκτη της ομιλίας της.
Β3.
Η συνεντευξιαζόμενη παρομοιάζει την εφηβεία με σεισμό "Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την περίοδο της εφηβείας με ένα σεισμό". Πιο συγκεκριμένα, παρομοιάζει τη στάση των ανθρώπων απέναντι στον σεισμό, το α΄ μέλος της αναλογίας, με τη στάση των γονιών απέναντι στην εφηβεία, το β΄ μέλος. Παρομοιάζει κάτι δυσνόητο, δηλαδή τη στάση των γονιών απέναντι στην εφηβεία του παιδιού τους, με κάτι που γνωρίζουν οι δέκτες της ομιλίας της από την εμπειρία τους. Δηλαδή, όπως οι άνθρωποι προτιμούν να αγνοούν τον σεισμό ή αποκτούν φοβία γι’ αυτόν, έτσι και οι γονείς θέλουν να αγνοούν ότι το παιδί τους θα ενηλικιωθεί και θα φύγει από το σπίτι ή ζουν με αυτόν τον φόβο. Με συγκεκριμένο και παραστατικό τρόπο βοηθάει τον δέκτη να κατανοήσει τη στάση των γονιών απέναντι στην εφηβεία, προβληματίζει και πείθει τους γονείς να προετοιμαστούν για την αντιμετώπιση της εφηβείας του παιδιού τους, που αναπότρεπτα θα έρθει, όπως κάποια στιγμή έρχεται και ο σεισμός. Επίσης, με την αναλογία αυτή ο λόγος αποκτά πολυσημία και ποιητικότητα (συγκινησιακή/ποιητική χρήση της γλώσσας) και κινητοποιούνται η φαντασία και η σκέψη, για να βρεθούν οι συνειρμικές σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα σε αυτά που παρομοιάζονται. Το ύφος του λόγου γίνεται στοχαστικό και διεγείρονται συναισθήματα που καθησυχάζουν τον αναγνώστη-γονιό και τον βοηθούν να αποβάλει το άγχος που νιώθει για τη διαχείριση της εφηβείας του παιδιού του. (Η αναλογία αυτή είναι μεταφορική και δεν έχει την αποδεικτική αξία ενός συλλογισμού/επιχειρήματος, παρά μόνο ως επίκληση στο συναίσθημα.)
ΘΕΜΑ Γ
Η «αταξία» των παιδιών περιγράφεται περιληπτικά από την κυρία Εμμα: «– Τα παιδιά έπαιζαν ένα παιχνίδι, τον γάμο. Η Ζωή τη νύφη και ο Παναγιώτης τον γαμπρό … Αυτό είναι όλο». Οι μητέρες των δύο παιδιών αντιδρούν διαφορετικά. Την αντίδρασή τους αποδίδει με θεατρική ζωηρότητα ο αντιθετικός διάλογος που υπογραμμίζεται με τη χρήση παύλας π.χ. «– Μα ποια αμαρτία;».
Η κυρία Ειρήνη είναι αναστατωμένη και εστιάζει την προσοχή της όχι τόσο στην υλική ζημιά που προκάλεσαν τα παιδιά, δηλαδή στο ότι έχασαν την προβατίνα, όσο στο ηθικό τους παράπτωμα, να διακωμωδήσουν το μυστήριο του γάμου και να υποδυθούν γαμπρό, νύφη και ιερέα. Η μητέρα το θεωρεί αμαρτία! «Η προβατίνα είναι το λιγότερο. Η αμαρτία…». Η κυρία Έμμα, ψύχραιμη, δεν αντιμετωπίζει την «αταξία» των παιδιών ως αμαρτία, αλλά ως παιχνίδι, όπως εμφατικά δηλώνει με τη ρητορική ερώτηση «– Μα ποια αμαρτία;». Καθησυχάζει την ταραγμένη μητέρα και ανησυχεί για τα δύο άτακτα αγόρια που φοβήθηκαν, κρύφτηκαν και απουσιάζουν, ενώ επιβάλλεται για την ασφάλειά τους να επιστρέψουν στο σπίτι. Στη συνέχεια αφηγείται με ανάδρομη πρωτοπρόσωπη αφήγηση μια ανάλογη παιδική εμπειρία της με την οποία προβάλλει την αθωότητα του παιχνιδιού και παροτρύνει σε ενσυναίσθηση. «Όταν ήμουνα παιδί … δεν έκανες αταξίες;».
Προκρίνω την αντίδραση της κυρίας Έμμας, διότι είναι ψύχραιμη, αντιμετωπίζει την «αταξία» ως παιχνίδι και δεν της δίνει άλλες διαστάσεις. Επίσης, διαθέτει ενσυναίσθηση, μπαίνει στη θέση των παιδιών, θυμάται τη δική της αντίστοιχη παιδική συμπεριφορά και δείχνει ευαισθησία και κατανόηση. Εκτιμώ κυρίως που πάνω από τον θυμό για την ανυπακοή τοποθετεί την ασφάλεια των παιδιών.
ΘΕΜΑ Δ
Τίτλος: «Παραμέληση εποπτείας ανηλίκου»…
Πρόλογος
«Φρόντισε να έχεις γυρίσει στο σπίτι πριν από τις 11, αλλιώς δε θα βλέπεις έξοδο ούτε με τα κιάλια!», «Ηλεκτρονικά παιχνίδια θα παίζεις μόνο δύο ώρες το Σαββατοκύριακο, διαφορετικά θα σου τα κόψω εντελώς»! «Κόψε την παρέα με αυτό το παιδί!». Με τέτοιο ή παρόμοιο τρόπο οι γονείς απευθύνονται συχνά στα παιδιά τους επιβάλλοντάς τους απαγορεύσεις, όρια και τιμωρίες για πράξεις ή παραλείψεις τους.
Κύριο μέρος
Α΄ Ζητούμενο – Α΄ νοηματική ενότητα: σκοποί τους οποίους επιδιώκουν οι γονείς θέτοντας όρια στα παιδιά τους
Μπορεί κανείς να διαφωνήσει για τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλονται τα όρια και για το είδος τους, αλλά όρια για τα παιδιά και τους εφήβους πρέπει να υπάρχουν, όπως άλλωστε υπάρχουν και για όλους τους ανθρώπους. Σκοποί στους οποίους αποβλέπουν οι γονείς με τα όρια που βάζουν στα παιδιά τους είναι:
- Η προστασία τους, το αίσθημα ασφάλειας από κινδύνους τους οποίους αυτά δεν μπορούν να αντιληφθούν και να εκτιμήσουν σε όλες τους τις διαστάσεις λόγω ανωριμότητας και απειρίας.
- Η διαπαιδαγώγησή τους, να αποκτήσει, δηλαδή, το παιδί επίγνωση του τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται, να μάθει να κρίνει, να ασκεί αυτοέλεγχο, να γίνει υπεύθυνο και να αντιμετωπίζει μόνο του προβλήματα.
- Η ομαλή, χωρίς απογοητεύσεις, ένταξη των παιδιών στην κοινωνική πραγματικότητα με αλληλοσεβασμό, με επίγνωση πως δε δικαιούνται τα πάντα και πως πρέπει να ζουν σύμφωνα με κανόνες.
- Η αποφυγή ενδοοικογενειακών συγκρούσεων με τον καθορισμό δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και τη συνεπή τήρησή τους από όλους.
Τα όρια-απαγορεύσεις είναι, ασφαλώς, απαραίτητα, για να αποφεύγεται η ασυδοσία και για να εντάσσεται ομαλά το παιδί στην κοινωνική πραγματικότητα. Είναι, όμως, εξ ορισμού, περιοριστικά και αντίθετα σε ό,τι θεωρείται αντισυμβατικό. Γι’ αυτό θα πρέπει να μπαίνουν από τους γονείς με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς μπορεί με αυτά να μην επιτραπεί η καλλιέργεια και η ανάπτυξη φυσικών κλίσεων και χαρισμάτων του παιδιού και να διακοπούν ή να ματαιωθούν επιδιώξεις και όνειρά του.
Β΄ Ζητούμενο – Β΄ νοηματική ενότητα: για την επιβολή τιμωριών από τους γονείς τους στους εφήβους, όταν αυτοί υπερβαίνουν τα όρια που τους έχουν θέσει
Τι πρέπει να γίνεται, όμως, όταν τα παιδιά και ειδικά οι έφηβοι παραβαίνουν τα όρια; Πρέπει να επιβάλλονται σε αυτούς τιμωρίες από τους γονείς τους;
Απάντηση-θέση: Άποψή μου είναι ότι ναι, πρέπει να τιμωρούνται, με ορισμένες όμως προϋποθέσεις, τόσο ως προς το είδος της τιμωρίας, όσο και ως προς τον τρόπο ορισμού και επιβολής της.
Απόδειξη/τεκμηρίωση
- Η τιμωρία είναι παιδαγωγικό μέσο που βοηθάει τον έφηβο στη συνειδητοποίηση των επιπτώσεων που είχε το παράπτωμά του και στη μεταμέλειά του.
- Ο έφηβος καταλαβαίνει ότι έχει υποχρεώσεις, συμμορφώνεται με τους κανόνες και τις αξίες της οικογενειακής ζωής, μαθαίνει να σέβεται τους άλλους και τα δικαιώματά τους και κοινωνικοποιείται.
- Η τιμωρία λειτουργεί αποτρεπτικά, ώστε ο έφηβος να μην επαναλαμβάνει το ίδιο ή άλλα σφάλματα.
Ωστόσο, για να έχει η τιμωρία τα θετικά αποτελέσματα που επιδιώκονται, είναι απαραίτητες ορισμένες προϋποθέσεις: να είναι καθορισμένη από πριν για το συγκεκριμένο παράπτωμα, να ορίζεται σε συμφωνία με τον έφηβο, ώστε να κατανοεί τους λόγους για τους οποίους δεν πρέπει να κάνει κάτι, και όχι να του ανακοινώνεται και να επιβάλλεται σε αυτόν, να μη γίνεται αναφορά ενώπιον άλλων για την τιμωρία του, που τον προσβάλλει, να αποφεύγεται κάθε μορφή βίας, σωματικής και λεκτικής. Η βία στέλνει στο παιδί το μήνυμα πως είναι αποδεκτό να ελέγχεις τους άλλους με αυτή.
Ή
(Ή ναι ή όχι. Η απάντηση/θέση και ναι και όχι αποκλείεται, γιατί θα φάσκουμε και θα αντιφάσκουμε. Πρόκειται για ερώτημα «ολικής άγνοιας».)
Απάντηση-θέση: Άποψή μου είναι πώς όχι, δεν πρέπει να επιβάλλονται σε αυτούς τιμωρίες ούτε από τους γονείς ούτε από κανέναν άλλο.
Απόδειξη/τεκμηρίωση
- Η διαπαιδαγώγηση των νέων πρέπει γίνεται με τον διάλογο και την πειθώ, όχι με τιμωρίες. Οι απειλές για τιμωρία και η επιβολή ποινών δημιουργούν κλίμα φόβου στην οικογένεια. Ο έφηβος αποφεύγει να κάνει κάτι που δεν επιτρέπεται όχι γιατί ξέρει ότι δεν είναι σωστό να το κάνει, όχι από αίσθημα υπευθυνότητας, αλλά από τον φόβο της τιμωρίας.
- Η τιμωρία προσβάλλει την αξιοπρέπεια του εφήβου. Ο έφηβος βιώνει τραυματικές εμπειρίες που τον στιγματίζουν. Κλονίζεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή του.
- Διαταράσσεται η σχέση σεβασμού και εμπιστοσύνης γονιού και παιδιού.
- Προβάλλονται πρότυπα αυταρχικής συμπεριφοράς.
- Η τιμωρία προκαλεί αντιδράσεις, ακόμα και συγκρούσεις.
- Αντίθετα, αντί της τιμωρίας για την αποφυγή μιας αρνητικής στάσης και συμπεριφοράς, είναι πολύ καλύτερο και προτιμότερο να δίνονται στον έφηβο κίνητρα για να επιδιώκει μια θετική στάση και συμπεριφορά και να επιβραβεύεται κάθε φορά που κάνει αυτό που πρέπει.
Επίλογος
Με τις ποινές δεν εξαφανίζονται η ανάρμοστη συμπεριφορά των παιδιών ούτε η εφηβική παραβατικότητα και τα περιστατικά βίας. Απλώς καταστέλλονται μέχρι να επανεμφανιστούν δριμύτερα. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι η πρόληψή τους, που απαιτεί μέθοδο, οργάνωση, συνέπεια, συμμετοχή και συνεργασία των γονιών με τα παιδιά.
Για τη συγγραφή του κριτηρίου προσομοίωσης συνεργάστηκαν οι Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Υπαπαντή Η. Ζουρούδη, Γλυκερία Ι. Βογιατζή.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου