Το «παράδοξο» των εξετάσεων
Κάθε χρόνο τέτοια μέρα γεμίζει ξανά το προαύλιο των σχολείων με την παρουσία και τις φωνές των μαθητών. Γεμίζει και με προσδοκίες. Προσδοκίες μαθητών, δασκάλων και γονιών για μια καλή, δημιουργική και αποτελεσματική σχολική χρονιά. Προπάντων για τους μαθητές της Γ΄Λυκείου, τους τελειόφοιτους.
Γι’ αυτούς τους μαθητές, κυρίως, θέλω να διατυπώσω μερικές σκέψεις-διαπιστώσεις, που μπορεί να είναι χρήσιμες για την καλύτερη προετοιμασία τους και την επιτυχία τους στις Πανελλαδικές Εξετάσεις.
Το «παράδοξο» με τις Εξετάσεις αυτές, όπως και με όλες τις εξετάσεις, είναι ότι για να απαντήσεις καλά σε όσα ζητούνται, πρέπει να ξέρεις και αυτά που δε ζητούνται. Αυτά που συχνά θεωρούνται «περιττά».
Αναφέρομαι στη γνώση των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων, αλλά και στη γνώση εννοιών. Σε γνώσεις που δε ζητούνται. Ούτε και προβλέπεται. Αποτελούν, ωστόσο, τη βάση για την ορθή χρήση της γλώσσας και τη σύνταξη ενός πολύ καλού στις Εξετάσεις γραπτού. Γι’ αυτό θεωρώ πολύ ωφέλιμο να πλαισιώνεται η διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας με σχετικές επισημάνσεις και ασκήσεις.
Ασκήσεις ακριβολογίας, συνωνύμων-αντωνύμων, κυριολεξίας-μεταφοράς, ασκήσεις στον συνταγματικό και στον παραδειγματικό άξονα της γλώσσας κ.λπ. Ακόμα κι αν δε ζητηθούν τέτοιες ασκήσεις, για παράδειγμα συνώνυμα, είναι βέβαιο ότι αυτά είναι απαραίτητα ως λεξιλογικές επιλογές που πρέπει να διαθέτει ο υποψήφιος για τη σαφή διατύπωση των πληροφοριών, των απόψεών του και της τεκμηρίωσής τους, για την ορθή γραφή τους, για την πύκνωση και την παράφραση στην περίληψη, για την επιλογή του κατάλληλου ύφους, για τη σωστή απάντηση των θεμάτων. Και αξιολογούνται.
Κάτι ανάλογο ισχύει και για την παραγωγή λόγου, όπου οι συνδυασμοί εννοιών που μπορεί να προκύψουν στην ανάπτυξη του θέματος είναι πολλοί, ποικίλοι και απρόβλεπτοι. Είναι, επομένως, απαραίτητη η γνώση εννοιών, έστω κι αν αυτές δεν αναφέρονται άμεσα στη θεματολογία του Προγράμματος Σπουδών.
Ειδικά οι ασκήσεις παραδειγματικών σχέσεων (στον παραδειγματικό/κάθετο άξονα της γλώσσας) μπορεί να λειτουργήσουν ως πολύ σύντομα διαγράμματα, καθώς με ένα ρήμα ή με ένα ουσιαστικό μπορεί να δηλώνεται μια αποδεικτέα θέση.
Π.χ. η τέχνη προβληματίζει
η λογοτεχνία μορφώνει
το θέατρο συγκινεί
ψυχαγωγεί
εξευγενίζει
ευαισθητοποιεί
ηθικοποιεί
παρηγορεί
λυτρώνει κ.ά.
Κάπου-κάπου κατά τη διάρκεια του μαθήματος απευθύνω στους μαθητές μου διάφορα ερωτήματα για γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα. Λόγου χάρη, μπορεί να τους ζητήσω να κλίνουν το ρήμα λέγω (ή το θεωρώ ή το τιμώ) στον παρατατικό της παθητικής φωνής, με στόχο να διαπιστώσω αν γνωρίζουν πότε θα γράψουν λεγόταν και πότε λέγονταν. Αφού αποσαφηνιστεί αυτό, τους ρωτάω:
- Μπορεί να σας ζητηθεί στις Πανελλαδικές να κλίνετε τον παρατατικό του λέγομαι ή οποιουδήποτε άλλου ρήματος;
- Όχι βέβαια!
- Τότε γιατί πρέπει να το ξέρετε;
Γιατί, εκτός του ότι μπορεί να χρειαστεί να το χρησιμοποιήσετε στον λόγο σας, μπορεί να σας ζητηθεί να μετατρέψετε σε παθητική σύνταξη μια πρόταση στην οποία θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε αυτόν ακριβώς τον γραμματικό τύπο, π.χ. Τον έλεγαν σοφό -> λεγόταν ή λέγονταν σοφός;
Θα μου πείτε ότι αυτά είναι γνωστά ήδη από το Γυμνάσιο. Μην είστε και τόσο σίγουροι, τουλάχιστο για όλους τους μαθητές… Εκτός, λοιπόν, από τη μαζοποίηση, την αλλοτρίωση και τον μεσσιανισμό (μήπως υπάρχει περίπτωση να ζητηθούν πια τέτοια θέματα;) υπάρχουν και αυτά τα «μικρά και ασήμαντα», που δεν μπορεί να παραβλέπονται ελαφρά τη καρδία.
Συμπερασματικά, πιστεύω ότι κάθε μάθημα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, χωρίς ασφαλώς να χάνεται ο διδακτικός στόχος, πρέπει να είναι πανδαισία φιλολογικών σχολίων!
Εύχομαι σε όλους τους μαθητές, στους συναδέλφους και στους γονείς καλή σχολική χρονιά και επιτυχία στο έργο και στις επιδιώξεις τους.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου