Η ΠΕΙΘΩ - Η επίκληση στο συναίσθημα (του δέκτη)
Μέσα πειθούς:
- Η αφήγηση.
- Η περιγραφή (εικόνες).
- Η ειρωνεία και το χιούμορ που δημιουργούν ευχάριστη και ευνοϊκή διάθεση του δέκτη για τον πομπό.
- Η συγκινησιακή χρήση της γλώσσας: μεταφορές, παρομοιώσεις, υπερβολές, αντιθέσεις, επαναλήψεις, συγκινησιακά φορτισμένες λέξεις και φράσεις).
- Ο μικροπερίοδος, κοφτός λόγος, και το ασύνδετο σχήμα, που αποτυπώνουν ανάλογη συναισθηματική ένταση.
- Οι επιφωνηματικές προτάσεις.
- Οι ελλειπτικές προτάσεις, επειδή σε αυτές τονίζονται ιδιαίτερα ως σημαντικοί οι όροι που υπάρχουν.
- Η χρήση α΄ ενικού προσώπου (εξομολογητικός τόνος, οικειότητα).
- Η χρήση β΄ προσώπου (αποστροφή, αμεσότητα ή και οικειότητα, με το β΄ ενικό).
- Ο ευθύς λόγος, οι ευθείες ερωτήσεις (αμεσότητα και ζωντάνια).
- Τα ρητορικά ερωτήματα, που δίνουν έμφαση στην άποψη που έχει αναπτυχθεί.
- Τα σημεία στίξης, με τα οποία υποδηλώνεται σχόλιο και διεγείρονται συναισθήματα, π.χ. θαυμαστικό, αποσιωπητικά, εισαγωγικά, ερωτηματικό.
Είδη συναισθημάτων
Τα συναισθήματα διακρίνονται σε:
α. βασικά και δευτερεύοντα
β. θετικά και αρνητικά
γ. ήπια και έντονα.
Οι 7 κύριες κατηγορίες συναισθημάτων, σύμφωνα με τον Goleman* είναι:
Θυμός: οργή, εχθρότητα, απόγνωση, μίσος, λύσσα, αναβρασμός, ενόχλη-
ση, βία.
Θλίψη: λύπη, μελαγχολία, απελπισία, ακεφιά, κατήφεια, αυτολύπηση, μοναξιά, μιζέρια, κατάθλιψη.
Φόβος: άγχος, αναστάτωση, νευρικότητα, έγνοια, κατάπληξη, τρομάρα, ανησυχία, σκιάξιμο, δέος, φρίκη, τρόμος.
Ευτυχία: απόλαυση, χαρά, ηδονή, τέρψη, αγάπη, αποδοχή, φιλία, έρωτας, αφοσίωση, ανακούφιση, ικανοποίηση, καμάρι, ευφορία, λατρεία, ξεμυάλισμα.
Έκπληξη: σάστισμα, σοκ, θαυμασμός, απορία, κατάπληξη.
Αποστροφή: περιφρόνηση, απέχθεια, φρίκη, αηδία, σιχασιά, βδελυγμία.
Ντροπή: ενοχή (τύψεις), αμηχανία, απογοήτευση, εξευτελισμός, συστολή, τύψεις, ταπείνωση, καταισχύνη, μετάνοια.
Εκτός από τα παραπάνω στα συναισθήματα περιλαμβάνονται και άλλα, όπως η αμφιβολία, η αγανάκτηση, η άμιλλα, η αναίδεια, η αναμονή, η ελπίδα, η εμπιστοσύνη, η ευγένεια, η ενσυναίσθηση, η ζήλια, η ηρεμία, η περιφρόνηση, το πένθος, η προσβολή, το φιλότιμο, η χαιρεκακία.
Παράδειγμα
Κείμενο
Σύμφωνα με έρευνες, αν, όταν φροντίζουμε τα φυτά μας, τους μιλάμε και τους «δείχνουμε αγάπη», θα τα βοηθήσουμε να αναπτυχθούν καλύτερα. Αν λοιπόν ένα λουλούδι είναι σε θέση να «ακούσει» αυτά που λέμε και να ανθίσει εισπράττοντας το μεράκι μας, τη φροντίδα που του δίνουμε, συλλογιστείτε πόσο μεγάλη μπορεί να είναι η δύναμη της αγάπης απέναντι σ’ έναν άνθρωπο. Σαν τα λουλούδια κι εμείς! Χωρίς αγάπη, πώς θα ανθίσουμε;
Νικολία Ζωμένου, Λίγα λόγια για την αγάπη, psychologynow.gr, 28.09.2020
Θέμα
Στο παραπάνω κείμενο η συντάκτρια χρησιμοποιεί την επίκληση στο συναίσθημα για να πείσει. Να αναγνωρίσετε πέντε (5) διαφορετικά μέσα πειθούς (μεταφορά, παρομοίωση, επανάληψη, ελλειπτική πρόταση, έγκλιση, ρηματικό πρόσωπο, σημείο στίξης, ερώτημα) δίνοντας από ένα παράδειγμα για το καθένα. Ποια συναισθήματα υποβάλλονται στον αναγνώστη με τα μέσα αυτά; Εκτός από επίκληση στο συναίσθημα υπάρχει άλλος τρόπος πειθούς στο παραπάνω κείμενο;
Απάντηση
Πέντε διαφορετικά μέσα επίκλησης στο συναίσθημα που χρησιμοποιεί η συντάκτρια για να πείσει για τη δύναμη της αγάπης είναι:
α. Η ελλειπτική πρόταση «Σαν τα λουλούδια κι εμείς!»
β. Η παρομοίωση που υπάρχει σε αυτή «Σαν τα λουλούδια κι εμείς!».
γ. Το θαυμαστικό (!) που υπάρχει σε αυτή.
δ. Η επανάληψη της λέξης «αγάπη».
ε. Η προστακτική «συλλογιστείτε».
(Μπορούν, ακόμα, να αναφερθούν το β΄ πληθυντικό πρόσωπο «συλλογιστείτε», το ρητορικό ερώτημα «Χωρίς αγάπη, πώς θα ανθίσουμε;», οι μεταφορές «ακούσει», «εισπράττοντας» και «ανθίσουμε».)
Με τα μέσα αυτά υποβάλλονται στον αναγνώστη συναισθήματα αγάπης, τρυφερότητας, ευχαρίστησης, χαράς και αγαλλίασης για την ευεργετική επίδραση της αγάπης και για την ανάγκη των ανθρώπων να αγαπούν και να αγαπιούνται.
Στο κείμενο εκτός από επίκληση στο συναίσθημα υπάρχει και επίκληση στη λογική, καθώς χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς ο υποθετικός συλλογισμός/επιχείρημα «Αν λοιπόν … απέναντι σ’ έναν άνθρωπο» και το τεκμήριο «Σύμφωνα με έρευνες».
Ασκήσεις
Κείμενο 1
Τόποι εχθρικοί προς τα παιδιά ή, αν προτιμάτε, τα χειρότερα μέρη για να ζει – όσο ζει – παιδί... Παράδειγμα; Στην Υεμένη, κάθε 10 λεπτά, ένα παιδί πεθαίνει λόγω ασθενειών που μπορούν να προληφθούν. Σκοτεινιάζει η καρδιά κι ο κόσμος όλος. Εκεί που ο άνθρωπος θα έπρεπε να προστατεύει και να στηρίζει, να θωρακίζει και να παρέχει ασφάλεια, εκεί ακριβώς όπου κατοικεί η παιδικότητα η ιερή κι αυθεντική, ο άνθρωπος κυριαρχεί με την πιο απάνθρωπη και φρικαλέα υπόστασή του.
Μαρία Παναγιωτάκη, symvstathmos.wordpress.com, 24.2.2019
Θέμα
Στο παραπάνω κείμενο η συντάκτρια χρησιμοποιεί την επίκληση στο συναίσθημα για να πείσει. Να αναγνωρίσετε τρία (3) διαφορετικά μέσα πειθούς, να δώσετε από ένα παράδειγμα για το καθένα και να εξηγήσετε τη λειτουργία του.
Τα κείμενα των παραδειγμάτων και των ασκήσεων, τα θέματα και οι απαντήσεις τους περιέχονται στο υπό έκδοση βιβλίο των Σπυρίδωνος Κ. Κούτρα και της Υπαπαντής Η. Ζουρούδη με τίτλο: Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Γράψ' το έτσι!, Για όλες τις τάξεις του Λυκείου και τις Πανελλαδικές, εκδόσεις Σαββάλας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου