Κριτήριο αξιολόγησης: Η σημασία της υγείας

 

Κείμενο 1

Η σημασία της υγείας

 

«Ουδέν όφελος των απάντων αγαθών εστί, αν το υγιαίνειν μόνον απή». (Δεν υπάρχει κανένα όφελος από όλα τα αγαθά, αν απουσιάζει μόνο η υγεία.)

Ιπποκράτης

 

Η υγεία, δηλαδή «η κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας, και όχι απλώς η απουσία νόσου ή αναπηρίας», έχει χαρακτηριστεί το πολυτιμότερο αγαθό για τον άνθρωπο. Και όχι άδικα, αφού η υγεία συνδέεται άρρηκτα με τη ζωή και αποτελεί προϋπόθεση για τα άλλα αγαθά και την ευτυχία του ανθρώπου. Γι’αυτό και η επιθυμία του να ζει με υγεία δεν περιορίστηκε απλώς στην έκφραση ευχής, αλλά έχει διακηρυχθεί ως ανθρώπινο δικαίωμα:

«Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένειά του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη, όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες» (Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, άρθρο 25). Και στο Σύνταγμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφέρεται ότι:

«η απόλαυση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου υγείας είναι ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματα κάθε ανθρώπου χωρίς διάκριση φυλής, θρησκείας, πολιτικής πεποίθησης, οικονομικής ή κοινωνικής κατάστασης».

Η υγεία σχετίζεται με τη διατήρηση των ικανοτήτων του ανθρώπου ακμαίων, με την καλή του διάθεση στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής, με την αισιοδοξία που νιώθει και γενικά με τη διατήρηση άριστης φυσικής και ψυχικής κατάστασης. Απεναντίας, για να φωτιστεί καλύτερα η έννοια της υγείας, ως νόσος ή αρρώστια ορίζεται μια διαταραχή, βλάβη και γενικά μη φυσιολογική κατάσταση που παρουσιάζεται στο σώμα οργανισμού ή και στον ψυχισμό ανθρώπου και εκδηλώνεται με πόνο και λειτουργική αδυναμία.

Η υγεία διακρίνεται σε σωματική, ψυχική, σε πνευματική ή διανοητική και σε κοινωνική. Η σωματική υγεία αναφέρεται στη φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού, στην καλή φυσική κατάσταση του ανθρώπου και

 

* Οι απαντήσεις στο Κριτήριο Aξιολόγησης βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

 

100

                                                                                 

 

 

Υγεία

 

στην αρτιμέλειά του. Η ψυχική υγεία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ορίζεται ως «η κατάσταση ευεξίας όπου κάθε άτομο αντιμετωπίζει με επιτυχία τα προβλήματα της ζωής, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά και να συμμετέχει ενεργά στο κοινωνικό του περιβάλλον και όχι απλώς η απουσία ενός προβλήματος ή μιας “διαταραχής”». Η πνευματική υγεία του ανθρώπου αναφέρεται στην ικανότητά του να αντιλαμβάνεται ορθά, να κρίνει, να σκέφτεται και να οργανώνει λογικά τις σκέψεις του. Η κοινωνική υγεία αναφέρεται στη διάσταση της ευημερίας του ατόμου η οποία περιλαμβάνει την ποιότητα των σχέσεων με τα άλλα άτομα, το πώς δηλαδή τα άλλα άτομα αλληλεπιδρούν με αυτό και το πώς το άτομο αλληλεπιδρά με τους κοινωνικούς θεσμούς και τα κοινωνικά ήθη. Η κοινωνική υγεία έχει γίνει θέμα ιδιαίτερης προσοχής, η οποία οφείλεται σε επιστημονικές αποδείξεις ότι τα άτομα που έχουν υψηλό δείκτη ενσωμάτωσης στις κοινότητές τους τείνουν να ζουν περισσότερο και να αναρρώνουν γρηγορότερα από πιθανές ασθένειες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η κοινωνική υγεία μπορεί να οριστεί με τους όρους της κοινωνικής προσαρμογής και της κοινωνικής υποστήριξης. Ευνόητο είναι, βέβαια, ότι οι διάφορες εκφάνσεις της υγείας είναι αλληλένδετες και αλληλοεπηρεάζονται. Για παράδειγμα, το άγχος, που είναι μια ψυχική διαταραχή, μπορεί να έχει επιπτώσεις και στη σωματική υγεία, όπως υψηλή πίεση, μυαλγίες, πονοκέφαλο κ.ά.

Η υγεία δεν είναι μόνο ατομική, αλλά και δημόσια υπόθεση. Δημόσια υγεία είναι η επιστήμη και η τέχνη για την πρόληψη των ασθενειών, την επιμήκυνση της ζωής και την προαγωγή της σωματικής υγείας και της αποδοτικότητας του ανθρώπου μέσω οργανωμένων προσπαθειών της κοινότητας που στοχεύουν στην εξυγίανση του περιβάλλοντος, στον έλεγχο των μολύνσεων της κοινότητας, στην εκπαίδευση του ατόμου ως προς την προσωπική υγιεινή και τις αρχές της, στην οργάνωση των ιατρικών και νοσηλευτικών υπηρεσιών για την έγκαιρη διάγνωση και την προληπτική θεραπεία της νόσου, καθώς και στην ανάπτυξη κοινωνικού μηχανισμού που θα εξασφαλίζει σε κάθε άτομο ένα βιοτικό επίπεδο κατάλληλο για τη διατήρηση της υγείας του.

Η δημόσια υγεία ασχολείται με τις απειλές της υγείας με βάση την ανάλυση της υγείας του πληθυσμού. Ο πληθυσμός μπορεί να είναι πολύ μικρός ή τόσο μεγάλος, ώστε να περιλαμβάνει κατοίκους πολλών ηπείρων (για παράδειγμα, στην περίπτωση της πανδημίας).

Σπυρίδων Κ. Κούτρας

 

101

ΕΝΟΤΗΤΑ 2Η

 

Κείμενο 2

Ο Φοίνικας

[…] Τέλη Αυγούστου του 1925 η Ηλέκτρα εξαφανίστηκε ένα χάραμα από το αρχοντικό του Μπούρα στην Ελευσίνα.

Άφησε πίσω της, στο λαβομάνο της κάμαράς της η οποία ήταν μεσοτοιχία με το δωμάτιο της μικρής Ελένης, ένα σημείωμα με εντολές: «Μη με αναζητήσετε. Τα προσωπικά μου αντικείμενα να τα κάψετε. Το σπίτι να το απολυμάνετε. Περάστε, για καλό και για κακό, όλοι σας από ιατρικές εξετάσεις». […]

Η Μπεάτα τηλεγράφησε στις Μηλιές την εξαφάνιση της Ηλέκτρας. Ανά- στατοι η Ήβη και ο Πάρης επέστρεψαν την επομένη κιόλας στην Αθήνα. Δε χρειάστηκε να διαβάσουν δεύτερη φορά το σημείωμα για να σπεύσουν στο νοσοκομείο «Σωτηρία».

Βρήκαν την Ηλέκτρα σε άθλια ψυχολογική κατάσταση, στην πτέρυγα των άπορων φυματικών. Στην αρχή αρνιόταν να τους μιλήσει, κρυβόταν κάτω από μια κουρελιασμένη κουβέρτα. «Φύγετε! Θα κολλήσετε χτικιό! Δε βλέπετε σε τι κόλαση βρίσκεστε;» κραύγασε έπειτα. […]

Ίδρωσαν μέχρι κάπως να την καλμάρουν. Με τρεμάμενη φωνή τούς απο- κάλυψε ότι από τις αρχές του καλοκαιριού ανέβαζε δέκατα, ίδρωνε στον ύπνο της, αισθανόταν τα πόδια της κάθε μέρα και πιο βαριά. Έκρυβε τα συμπτώ- ματα, καθότι σιχαινόταν ‒φοβόταν πιο σωστά‒ τους γιατρούς. Όταν όμως, πριν από τρεις μέρες, έκανε την πρώτη της αιμόπτυση ‒«κατακοκκίνισα δυο μαντιλάκια!»‒, συνειδητοποίησε ότι αποτελούσε βόμβα απασφαλισμένη. Πως έβαζε με την παρουσία της σε θανάσιμο κίνδυνο τους γύρω της, πρωτίστως δε το λατρευτό της Ελενάκι. Τα μάζεψε μέσα στη νύχτα, γέμισε τη μικρή βαλίτσα της με ασπρόρουχα και με βιβλία, κι έφυγε.

«Και γιατί ήρθες εδώ;» εξανέστη ο Πάρης. «Εδώ και καλά να είσαι, αρρω- σταίνεις!» «Και πού να πήγαινα χωρίς λεφτά;» σήκωσε η Ηλέκτρα τους ώμους. […]

Χρήστος Χωμενίδης, Ο Φοίνικας, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2018 (απόσπασμα)

 

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά, σε 60-70 λέξεις, το περιεχόμενο των τριών τελευταίων παραγράφων του Κειμένου 1 («Η υγεία διακρίνεται … της πανδημίας]»).

Μονάδες 15

 

102

Υγεία

 

ΘΕΜΑ B

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

α. Ο υγιής άνθρωπος είναι και ευτυχισμένος άνθρωπος.

β.  Ο πόνος είναι σύμπτωμα αρρώστιας.

γ. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ψυχική υγεία είναι η απουσία ενός προβλήματος ή μιας «διαταραχής».

δ. Η ποιότητα των σχέσεων του ατόμου με τα άλλα άτομα δεν σχετίζεται με την υγεία του.

ε. Η αγωγή υγείας είναι θέμα που αφορά στη δημόσια υγεία.

Μονάδες 10

 

Β2. α. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 («Η υγεία διακρίνεται … πονοκέφαλο κ.ά.»); Πώς οι τρόποι με τους οποίους επέλεξε να αναπτύξει την παράγραφο αυτή υπηρετούν αυτή την πρόθεσή του; (Μονάδες 10)

β. Στο παρακάτω απόσπασμα του Κειμένου 1 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το γ΄ ενικό πρόσωπο. Να μετασχηματίσετε το απόσπασμα χρησιμοποιώντας το α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Τι αλλάζει ως προς το ύφος;

«Η υγεία σχετίζεται με τη διατήρηση των ικανοτήτων του ανθρώπου ακμαίων, με την καλή του διάθεση στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής, με την αισιοδοξία που νιώθει και γενικά με τη διατήρηση άριστης φυσικής και ψυχικής κατάστασης». (Μονάδες 5)

Μονάδες 15

 

Β3. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1: «Η υγεία […] έχει χαρακτηριστεί το πολυτιμότερο αγαθό για τον άνθρωπο». Να καταγράψετε όλους τους τρόπους πειθούς που αξιοποιεί. Θεωρείτε ότι τελικά καταφέρνει να σας πείσει; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας αξιολογώντας την πειστικότητα καθενός από τους τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας.

Μονάδες 15

 ΕΝΟΤΗΤΑ 2Η

 

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Να παρουσιάσετε τη συναισθηματική κατάσταση της ασθενούς, όπως αυτή εμφανίζεται στο Κείμενο 2. Να στηρίξετε τη γνώμη σας σε δείκτες του κειμένου. (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Είδος κειμένου: Άρθρο 

       Πομπός: Μαθητής/Μαθήτρια

Μέσο: Εφημερίδα πανελλαδικής κυκλοφορίας 

Αποδέκτης: Ευρύ αναγνωστικό κοινό

Όριο λέξεων: 400

Θέμα: Να αναφερθείτε σε κινδύνους που απειλούν τη σωματική και ψυχική υγεία του σύγχρονου ανθρώπου και στους τρόπους με τους οποίους μπορεί να προσφερθεί από το σχολείο κατάλληλη αγωγή υγείας στους μαθητές.

Μονάδες 30