Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

       ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ 

        ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΝ ΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 

        ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

        ΤΥΠΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥΣ     

         Θέματα μετασχηματισμού

 

Εκφραστικοί τρόποι και γλωσσικές επιλογές που κάνουν τον λόγο απλό και ευκολότερα κατανοητό

 

-      Οι σύντομες περίοδοι και οι απλές προτάσεις.

-      Η χρήση ρημάτων αντί της ονοματοποίησης.

-      Η ενεργητική σύνταξη.

-      Το α΄ πληθυντικό πρόσωπο.

-      Η προφορικότητα, δηλαδή λέξεις και φράσεις από την καθημερινή προφορική ομιλία.

-      Ο μεταφορικός λόγος.

-      Τα παραδείγματα.

-      Τα συμπληρωματικά επεξηγηματικά στοιχεία που κλείνονται μέσα σε παρενθέσεις. 

-      Ο ευθύς λόγος.

-      Η εναλλαγή ερωτήσεων και απαντήσεων (ερωταποκρίσεις)

 

Αλλαγή ύφους

 

Για να έχουμε καλύτερο επικοινωνιακό αποτέλεσμα, είναι απαραίτητο να διαμορφώνουμε και να προσαρμόζουμε το ύφος μας ανάλογα με την επικοινωνιακή περίσταση (σκοπός, πομπός, αποδέκτης, κειμενικό είδος). Γι’ αυτό κάνουμε τις αλλαγές που απαιτούνται, ώστε ο λόγος μας να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά του ύφους που θέλουμε.

 

Από σύνθετο σε απλό και αντίστροφα

 

              Σύνθετο                           <—>                         Απλό

           

μακροπερίοδος λόγος                                 μικροπερίοδος λόγος

υποτακτική σύνδεση                                   παρατακτική σύνδεση ή

                                                                       απλή υπόταξη

 

σύνθετες (με πολλούς κύριους όρους)      απλές προτάσεις

και επαυξημένες (με πολλούς προσδι-

ορισμούς) προτάσεις

 

παθητική σύνταξη                                           ενεργητική σύνταξη 

 

αλλαγή της κανονικής σειράς των             κανονική σειρά των όρων της πρό-

όρων της πρότασης                                      τασης

 

λόγιες και σπάνιες λέξεις                          λέξεις και φράσεις από την προφο-

                                                                      ρική ομιλία

 

ονοματοποίηση                                               χρήση ρημάτων

 

σχήματα λόγου και ιδιαίτερα το                 περιορισμένη χρήση σχημάτων λόγου,

υπερβατό                                                       όπως μεταφοράς, ασύνδετου

 

 

Παράδειγμα

 

Έτσι, η αύξηση της προσωρινής                Έτσι, αυξήθηκε η προσωρινή και 

και μερικής απασχόλησης,                       μερική απασχόληση. Σε αυτή πρέπει

συμπεριλαμβανομένης της                      να υπολογίσουμε και τη μερική

ακούσιας μερικής απασχόλησης              απασχόληση που γίνεται χωρίς τη

συχνά μαζί με τη στασιμότητα                 θέληση του εργαζομένου και με τον 

των μισθών, έχει αυξήσει τον                   ίδιο μισθό. Όλα αυτά καταλαβαίνου-

αριθμό των ατόμων με χαμηλές               με ότι έχουν αυξήσει τον αριθμό

ετήσιες απολαβές, ιδίως μεταξύ               των ανθρώπων που έχουν χαμηλές

των γυναικών και των νέων.                     κάθε χρόνο απολαβές. Το πρόβλημα

    αυτό παρουσιάζεται πιο έντονο στις

    γυναίκες και στους νέους.

 

Αλλαγές

 

αύξηση της προσωρινής και         ->         αυξήθηκε η προσωρινή και μερική

μερικής απασχόλησης                              απασχόληση

 

συμπεριλαμβανομένης                ->         να υπολογίσουμε και

 

ακούσιας                                           ->            χωρίς τη θέληση

 

μαζί με τη στασιμότητα των         ->         με τον ίδιο μισθό

μισθών

 

ετήσιες                                        ->         κάθε χρόνο

 

ιδίως μεταξύ των γυναικών          ->         πιο έντονο στις γυναίκες και στους

και των νέων                                                 νέους

 

 

Από επίσημο σε οικείο και αντίστροφα

 

              Επίσημο                           <—>                         Οικείο

 

Λόγιες λέξεις και φράσεις, ειδικό λεξι-      λέξεις και φράσεις από την προφορική

λόγιο                                                                ομιλία

 

παθητική σύνταξη                                     ενεργητική σύνταξη

 

ονοματοποίηση                                       ρήματα και ρηματικά σύνολα

 

γ΄ πρόσωπο και β΄ πληθυντικό (σε            α΄ ενικό, β΄ ενικό και α΄ πληθυντικό

προσφώνηση, σε ομιλία ή σε επι-             πρόσωπο

στολή)

 

 

Παράδειγμα

 

Για την ύπαρξη ομαλής κοινωνικής           Για να υπάρχει ομαλή κοινωνική ζωή,    

ζωής καθίσταται αναγκαία η                    έχουμε χρέος να τηρούμε τους νόμους.

τήρηση των νόμων.

 

Αλλαγές

οι ονοματοποιήσεις «Για την ύπαρξη»,     ρήματα: Για να υπάρχει, να τηρούμε

«η τήρηση» στα 

 

Η παθητική σύνταξη και η λόγια               ενεργητική και στην ισοδύναμη σε πιο

έκφραση «καθίσταται αναγκαία» σε       οικείο λόγο έκφραση: έχουμε χρέος

 

Θέμα

Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις και τη φράση του Κειμένου 1, που χρησιμοποιούνται στον προφορικό κυρίως λόγο, να γράψεις μία συνώνυμη, ώστε το ύφος του λόγου να γίνει πιο επίσημο:

 

νιώσει 

περνάει 

παίρνουν 

θέλουν 

«μείνει πίσω» 

 

Συνώνυμα σε πιο επίσημο ύφος:

νιώσει: αισθανθεί

περνάει: μεταβαίνει, διέρχεται

παίρνουν: λαμβάνουν

θέλουν: επιθυμούν

«μείνει πίσω»: υστερήσει

 

 

Θέμα

– Βάλτε πρώτα την ενσυναίσθηση. Προσπαθήστε να δείτε τα θέματα από την οπτική γωνία του εφήβου αντί να τα αξιολογήσετε αμέσως από τη δική σας σκοπιά. Ποτέ μην απορρίπτετε τα συναισθήματα των εφήβων ως «ανώριμα», «γελοία», «λάθος». Αντί γι’ αυτό σκεφτείτε τους δικούς σας αγώνες και τη δική σας σύγχυση, όταν ήσασταν έφηβοι, και κάντε το καλύτερο που μπορείτε, για να αισθανθείτε πραγματικά αυτό που αισθάνεται. [...]

 

Να χαρακτηρίσεις το ύφος του λόγου στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 («- Βάλτε πρώτα … που αισθάνεται») και να τεκμηριώσεις την απάντησή σου λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο της παραγράφου και τα ρήματα (σημασία, διαθέσεις, φωνές, εγκλίσεις) που χρησιμοποιούνται, κυρίως, σε αυτή. (μονάδες 5 + 10)   

 

Απάντηση

Το ύφος του λόγου στην τελευταία παράγραφο του κειμένου 1 είναι συμβουλευτικό / παραινετικό / προτρεπτικό, καθώς συμβουλεύει / παραινεί / προτρέπει τους αναγνώστες-γονείς να τηρούν ενεργητική στάση απέναντι στους/στις έφηβους/-ες παιδιά τους. Χρησιμοποιούνται, κυρίως, ρήματα που σημαίνουν δράση, «βάλτε», σε ενεργητική διάθεση, «σκεφτείτε», σε ενεργητική φωνή «προσπαθήστε», σε προστακτική έγκλιση «κάντε» και σε αποτρεπτική υποτακτική «μην απορρίπτετε».

Καλή επιτυχία στους διαγωνιζόμενους.

Σπυρίδων Κ. Κούτρας και Υπαπαντή Η. Ζουρούδη