ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΝ ΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΤΥΠΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥΣ
Θεωρία
Η λειτουργία του ευθέος και του πλάγιου λόγου
Με τον ευθύ λόγο το μήνυμα δίνεται με απλότητα, με αμεσότητα και ζωντάνια, ενώ με τον πλάγιο μεταφέρεται όπως το αντιλαμβάνεται και το μεταδίδει ο αφηγητής, μέσα δηλαδή από τη δική του, υποκειμενική, οπτική, η οποία δηλώνεται από το ρήμα εξάρτησης που επιλέγει και με τις μετατροπές που συνεπάγεται η χρήση του ρήματος αυτού. Από την άποψη, μάλιστα, των μετατροπών που συνεπάγεται η προσθήκη του ρήματος εξάρτησης, η σύνταξη γίνεται υποτακτική και, έτσι, το ύφος του λόγου γίνεται σύνθετο και πιο επίσημο.
Παραδείγματα
Α. Ευθύς λόγος: (Πρωθυπουργός) Η παιδεία μας χρειάζεται μεταρρυθμίσεις.
Πλάγιος λόγος: Ο πρωθυπουργός είπε ότι η παιδεία μας χρειάζεται μεταρρυθμίσεις.
Με άλλα ρήματα εξάρτησης: Ο πρωθυπουργός τόνισε (ή δήλωσε με έμφαση) ότι η παιδεία μας χρειάζεται μεταρρυθμίσεις.
Είναι προφανές ότι τα ρήματα τόνισε ή δήλωσε με έμφαση λειτουργούν ως υποκειμενικό σχόλιο, αφού έμμεσα εκφράζουν άποψη του αφηγητή (επιδοκιμασίας, μάλλον).
Β. Ευθύς λόγος: Γιατί δεν έγραψες την άσκηση;
Πλάγιος Λόγος: Με ρώτησε γιατί δεν έγραψα την άσκηση.
Γ. Ευθύς λόγος: Μείνε.
Πλάγιος λόγος: 1. Μου ζήτησε να μείνω.
2. Με παρακάλεσε να μείνω.
Είναι φανερό ότι χάνεται η ζωντάνια, η αμεσότητα, η αυθεντικότητα και η απλότητα του ευθέος λόγου, καθώς στο παράδειγμα Β για τη μετατροπή προστίθεται το ρήμα εξάρτησης ρώτησε, ενώ στο παράδειγμα Γ1. το ρήμα ζήτησε και στο Γ2. το παρακάλεσε, κατά την κρίση του υποκειμένου που πλαγιάζει τον λόγο. Επίσης, στον πλάγιο λόγο τo ρήμα εξάρτησης που προστέθηκε στο παράδειγμα Β συνεπάγεται αλλαγές στο πρόσωπο και δε σημειώνεται το ερωτηματικό και στο παράδειγμα Γ έχουμε αλλαγή όχι μόνο στο πρόσωπο, αλλά και στην έγκλιση. Επιπλέον, στον πλάγιο λόγο έχουμε υπόταξη (να μείνω). Για όλους αυτούς τους λόγους το ύφος γίνεται έμμεσο, υποκειμενικό, σύνθετο και πιο επίσημο.
Θέμα
«Από τον εθελοντισμό έμαθα να εκτιμώ τα σημαντικά πράγματα της ζωής, να λαμβάνω ικανοποίηση από ένα χαμόγελο, ένα βλέμμα ευγνωμοσύνης, ένα φιλί από τον πεντάχρονο που με χαρά έκανε το εμβόλιό του, γιατί είμαι εκεί, του χαμογελάω, δεν τον ξέχασα, ενδιαφέρομαι, θέλω να τον βοηθήσω». Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σωτηροπούλου: «Η ηθική ικανοποίηση, η αίσθηση ότι βάζω ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα της προσφοράς, συνειδητοποιώντας την αξία της, είναι τα οφέλη μου. Ανακάλυψα νέες πτυχές του εαυτού μου. Έμαθα να διαχειρίζομαι αγχωτικές καταστάσεις. Τέσταρα την υπομονή μου. Όλα μπορούν να αντιμετωπιστούν με χαμόγελο. Πάντα υπάρχει κάτι ακόμα να μάθεις. Έμαθα να πιστεύω στον εαυτό μου».
Γιατί ο συντάκτης του Κειμένου 2 επέλεξε να μεταφέρει σε ευθύ λόγο τα λόγια της κ. Σωτηροπούλου στην τέταρτη (4η) παράγραφο του κειμένου: «Από τον εθελοντισμό έμαθα ... πιστεύω στον εαυτό μου»; (Μονάδες 6) Να μετατρέψετε την παρακάτω περίοδο της ίδιας παραγράφου από ευθύ σε πλάγιο λόγο: «Η ηθική ικανοποίηση, η αίσθηση ότι βάζω ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα της προσφοράς, συνειδητοποιώντας την αξία της, είναι τα οφέλη μου». (Μονάδες 4)
Απάντηση
Ο συντάκτης επέλεξε να μεταφέρει σε ευθύ λόγο τα λόγια της κ. Σωτηροπούλου γιατί με αυτό τον τρόπο δίνει στο κείμενό του την αμεσότητα, τη ζωντάνια, την πειστικότητα και την αυθεντικότητα της προσωπικής μαρτυρίας του εθελοντή. Ο εθελοντής βρίσκεται στο κέντρο, είναι ο πρωταγωνιστής στο κείμενο και όχι ο αφηγητής-δημοσιογράφος, αν το κείμενο γραφόταν σε πλάγιο λόγο. Επίσης, με τη χρήση του α ́ ενικού προσώπου στον ευθύ λόγο προσδίδεται στο κείμενό του εξομολογητικός τόνος, που χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια και οικειότητα. Έτσι, ο συντάκτης του κειμένου πετυχαίνει καλύτερα τον στόχο του, δηλαδή να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη, να τον ευαισθητοποιήσει και να τον πείσει στο ζήτημα της εθελοντικής προσφοράς και της αξίας της.
Μετατροπή σε πλάγιο λόγο: «Η κ. Σωτηροπούλου αναφέρει ότι η ηθική ικανοποίηση, η αίσθηση ότι βάζει ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα της προσφοράς, συνειδητοποιώντας την αξία της, είναι τα οφέλη της».
Θέμα
«Ένα πρωί ξεκίνησα να πάω στο σχολείο και, όσο πλησίαζα, ένιωθα τα πόδια μου να τρέμουν και την καρδιά μου να χτυπά δυνατά. Ήθελα να βάλω τα κλάματα». Με ρήμα εξάρτησης Ο Δημήτρης εξομολογήθηκε… να μετατρέψεις το παραπάνω απόσπασμα από την πρώτη (1η) παράγραφο του Κειμένου 1 από ευθύ σε πλάγιο λόγο. (μονάδες 6) Τι αλλάζει ως προς το ύφος μετά τη μετατροπή του ευθέος σε πλάγιο λόγο; (μονάδες 9)
Απάντηση
Ο Δημήτρης εξομολογήθηκε ότι ένα πρωί ξεκίνησε να πάει στο σχολείο και, όσο πλησίαζε, ένιωθε τα πόδια του να τρέμουν και την καρδιά του να χτυπά δυνατά. Ήθελε να βάλει τα κλάματα.
Το ύφος στον ευθύ λόγο είναι εξομολογητικό, άμεσο, ζωντανό, αντικειμενικό και απλό καθώς τα λόγια του Δημήτρη μεταφέρονται αυτούσια και σε πρώτο ενικό ρηματικό πρόσωπο. Αντίθετα, στον πλάγιο λόγο το ύφος χάνει τη ζωντάνια του και γίνεται έμμεσο και υποκειμενικό, καθώς παρεμβάλλεται ο αφηγητής των λόγων του ο οποίος, με τη χρήση του ρήματος εξάρτησης που επιλέγει για να πλαγιάσει το λόγο, προσθέτει τη δική προσωπική-υποκειμενική χροιά και προβαίνει σε αλλαγές, όπως είναι η αλλαγή του προσώπου από α΄ σε γ΄ ενικό και η αλλαγή της σύνταξης σε υποτακτική, «ότι», που μετατρέπει το ύφος από απλό σε σύνθετο.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου