ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΝ ΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΤΥΠΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥΣ
Θεωρία
Ονοματοποίηση
Ονοματοποίηση είναι η χρήση ονοματικών συνόλων στη θέση ρηματικών συνόλων ή στη θέση επιθετικών προσδιορισμών. Είναι η διαδικασία μετατροπής ενός ρήματος ή ενός επιθετικού προσδιορισμού σε ουσιαστικό (π.χ. υπολογίζω –> υπολογισμός, αλλάζω –> αλλαγή, ικανός –> ικανότητα, φτωχός –> φτωχοποίηση).
Παράδειγμα μετατροπής σε ονοματοποίηση
Με ρήματα Με ονοματοποίηση
Η διαδικασία με την οποία Η διαδικασία λήψης αποφάσεων
λαμβάνονται οι αποφάσεις είναι συγκεκριμένη
είναι συγκεκριμένη
Πώς λειτουργεί η ονοματοποίηση
Ως προς το νόημα, οι ονοματοποιημένοι τύποι δηλώνουν τόσο την ενέργεια του ρήματος ή την ιδιότητα του επιθέτου από το οποίο προέρχονται όσο και το αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας ή της ιδιότητας.
Ως προς το ύφος, προσδίδουν μεν στον λόγο αντικειμενικότητα, επισημότητα και πυκνότητα και συνθετότητα, αλλά κάνουν το ύφος του κάπως γενικό και αόριστο, επειδή με την ονοματοποιημένη φράση δε δηλώνονται όσα δηλώνονται με το ρήμα: ο χρόνος, η έγκλιση, το πρόσωπο, ο αριθμός.
Η ονοματοποίηση χαρακτηρίζει τα επιστημονικά κείμενα και τα «ακαδημαϊκά» είδη λόγου, όπως είναι το δοκίμιο ή οι τεχνικές αναφορές, που επεξεργάζονται αφηρημένες και τεχνικές έννοιες.
Θέμα
Στο παρακάτω απόσπασμα από την τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 («Αν ξεφύγουμε … χρησιμοποιούμε») να μετατρέψεις το υπογραμμισμένο ουσιαστικό σε ρήμα ενεργητικής φωνής, με τις αλλαγές στη σύνταξη που η μετατροπή αυτή συνεπάγεται. (μονάδες 6) Ποια αλλαγή παρατηρείς στο ύφος μετά τη μετατροπή; (μονάδες 9)
«η απόλυτη αδυναμία αξιολόγησης νέων πληροφοριών»
Απάντηση
Μετατροπή: η απόλυτη αδυναμία να αξιολογήσουμε (ή να αξιολογούμε ή να αξιολογούν [οι άνθρωπο]) νέες πληροφορίες
Ενώ με το ουσιαστικό (ονοματοποίηση) το ύφος του λόγου είναι πυκνό, απρόσωπο, αντικειμενικό (τονίζεται η ενέργεια «αξιολόγησης») και κάπως αόριστο, μετά τη μετατροπή γίνεται προσωπικό (τονίζεται το εννοούμενο υποκείμενο «εμείς») απλό, οικείο και πιο συγκεκριμένο καθώς με το ρήμα δηλώνεται η διάθεση, η φωνή, ο χρόνος, η έγκλιση και το πρόσωπο που ενεργεί.
Θέμα
Να ονοματοποιήσετε τα ρηματικά σύνολα:
α. «για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του»
β. «να αντιμετωπίσουν τις γρήγορα μεταβαλλόμενες κοινωνικές, περιβαλλοντικές και αναπτυξιακές πραγματικότητες».
Ποια αλλαγή παρατηρείτε στο ύφος του λόγου;
Απάντηση
Ονοματοποίηση των ρηματικών συνόλων:
α. για (την) ικανοποίηση των αναγκών του.
β. στην αντιμετώπιση των γρήγορα μεταβαλλόμενων κοινωνικών, περιβαλλοντικών και αναπτυξιακών πραγματικοτήτων.
Με την ονοματοποίηση των ρηματικών συνόλων το ύφος του λόγου γίνεται πιο απρόσωπο, αντικειμενικό, πιο επίσημο και ακαδημαϊκό.
Ενεργητική και παθητική σύνταξη
Ενεργητική σύνταξη έχουμε όταν εκφράζουμε ένα νόημα με ενεργητικό μεταβατικό ρήμα, δηλαδή με ρήμα που φανερώνει ότι το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργειά του μεταβαίνει σε αντικείμενο, ενώ παθητική σύνταξη έχουμε όταν εκφράζουμε ένα νόημα με ρήμα παθητικής διάθεσης.
Π. χ. Ο τύπος ενημερώνει το κοινό. (ενεργητική σύνταξη)
Το κοινό ενημερώνεται από τον τύπο. (παθητική σύνταξη)
Η λειτουργία της ενεργητικής σύνταξης
§ Ως προς το νόημα:
Με την ενεργητική σύνταξη δίνεται έμφαση, τονίζεται το πρόσωπο που ενεργεί, δηλαδή το υποκείμενο.
§ Ως προς το ύφος:
Η ενεργητική σύνταξη είναι πιο κοντά στον προφορικό λόγο και γι’ αυτό προσδίδει στον λόγο προφορικότητα, απλότητα και οικειότητα. Για παράδειγμα, είναι πιο συνηθισμένη στον προφορικό λόγο η έκφραση «Όσα λένε και γράφουν οι άνθρωποι» από την έκφραση «Όσα λέγονται και γράφονται από τους ανθρώπους» ή από την έκφραση «Τα λεγόμενα και τα γραφόμενα από τους ανθρώπους». Με αυτή την έννοια, η παθητική σύνταξη ταιριάζει περισσότερο σε ένα μάλλον πιο επίσημο ύφος.
Η λειτουργία της παθητικής σύνταξης
§ Ως προς το νόημα:
Με την παθητική σύνταξη τονίζεται η ενέργεια και το αποτέλεσμα της ενέργειας που δηλώνεται από το ρήμα.
§ Ως προς το ύφος:
- Δίνει στον λόγο επισημότητα, όπως προαναφέρθηκε.
- Κάνει το ύφος απρόσωπο και αντικειμενικό, γιατί με αυτή τονίζονται ενέργειες, όχι πρόσωπα
- Δίνει στον λόγο πυκνότητα, εφόσον παραλείπεται το ποιητικό αίτιο.
Μετατροπή της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη
Μετατροπή απλής πρότασης, δηλαδή πρότασης που περιέχει μόνο τους κύριους όρους: Υποκείμενο + Ρήμα + Αντικείμενο
Στην περίπτωση αυτή το Αντικείμενο μετατρέπεται σε Υποκείμενο,
το Ρήμα μεταφέρεται στην παθητική φωνή, στον ίδιο χρόνο, στην ίδια έγκλιση, στο πρόσωπο και στον αριθμό που ορίζεται από το Υποκείμενο και
το αντικείμενο μετατρέπεται σε Ποιητικό Αίτιο (από, με, σε ή για + αιτιατική).
Θέμα
«Παραγωγοί, επιχειρήσεις και εταιρείες εισάγουν, όλο και σε πιο μεγάλη κλίμακα, όλο και πιο εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα στις οικονομικές δραστηριότητές τους»: Ποια σύνταξη προτιμήθηκε στο απόσπασμα αυτό του Κειμένου 1 και γιατί; Να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της.
Απάντηση
Στο απόσπασμα αυτό προτιμήθηκε η ενεργητική σύνταξη για να δοθεί έμφαση στα υποκείμενα «Παραγωγοί, επιχειρήσεις και εταιρείες».
Μετατροπή της σε παθητική: «Από παραγωγούς, επιχειρήσεις και εταιρείες εισάγονται, όλο και σε πιο μεγάλη κλίμακα, όλο και πιο εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα στις οικονομικές δραστηριότητές τους».
Θέμα
Να μετατρέψετε το ακόλουθο απόσπασμα του Κειμένου1: «Aκόμα και οι πιο παραδοσιακοί παιδαγωγοί έχουν αντιληφθεί πλέον ότι η τεχνολογία παρέχει στην εκπαίδευση πρωτόγνωρες δυνατότητες» (1η παράγραφος) από ενεργητική σε παθητική σύνταξη. Ποια αλλαγή παρατηρείτε στο νόημα και στο ύφος του λόγου μετά τη μετατροπή του;
Απάντηση
Μετατροπή: «Ακόμα και από τους πιο παραδοσιακούς παιδαγωγούς έχει γίνει αντιληπτό πλέον ότι από την τεχνολογία παρέχονται στην εκπαίδευση πρωτόγνωρες δυνατότητες».
Ενώ με την ενεργητική σύνταξη τονίζονται τα υποκείμενα «παιδαγωγοί» και «τεχνολογία», με την παθητική τονίζονται οι ενέργειες και το αποτέλεσμα των ενεργειών («έχει γίνει αντιληπτό» και «παρέχονται»). Το ύφος του λόγου γίνεται απρόσωπο, πιο αντικειμενικό και πιο επίσημο.
Σπυρίδων Κ. Κούτρας
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου