ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΝ ΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΤΥΠΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥΣ
Θεωρία
Με τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσει μια παράγραφο ο συγγραφέας της ποια πρόθεσή του εξυπηρετεί:
‒ Με τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας εξυπηρετείται η πρόθεσή του να επεξηγήσει την άποψη που διατυπώνει. Μερικά, μάλιστα, παραδείγματα δίνουν παραστατικότητα στον λόγο, καθώς φέρνουν στη φαντασία του αναγνώστη εικόνες από την πραγματική ζωή και τις εμπειρίες του. Έτσι, επικοινωνεί καλύτερα με τον αναγνώστη. Επίσης, χρησιμοποιεί τα παραδείγματα για να τεκμηριώσει την άποψή του, αφού τα παραδείγματα ως μέσα πειθούς είναι τεκμήρια.
‒ Με τη σύγκριση και αντίθεση εξυπηρετείται η πρόθεση του συγγραφέα να φωτίσει καλύτερα τα μέλη που συγκρίνονται αντιθετικά. Επίσης, η σύγκριση και αντίθεση, όταν από αυτήν ο συγγραφέας συνάγει κάποιο συμπέρασμα, λειτουργεί στον λόγο ως συλλογισμός/επιχείρημα και άρα εξυπηρετεί την πρόθεσή του να τεκμηριώσει την άποψή του. Στην περίπτωση αυτή, συνήθως, συγκρίνονται αντιθετικά δύο έννοιες και προβάλλονται τα πλεονεκτήματα της μιας σε σύγκριση με την άλλη.
‒ Με τον ορισμό εξυπηρετείται η πρόθεση του συγγραφέα να γίνει σαφής η έννοια που ορίζεται και να αποφευχθούν παρερμηνείες, ασάφεια και σύγχυση. Μερικές φορές ο ορισμός, ως αποφαντική κρίση, αποτελεί μέρος (προκείμενη) συλλογισμού/επιχειρήματος. (Παράδειγμα: Α΄ προκείμενη/ ορισμός: Ανθρωπισμός είναι το ιδεώδες σύμφωνα με το οποίο ο άνθρωπος είναι υπέρτατη αξία στον κόσμο. Β΄ προκείμενη: Σήμερα ο άνθρωπος έπαψε να είναι υπέρτατη αξία. Συμπέρασμα: Άρα, σήμερα δεν υπάρχει ανθρωπισμός.)
‒ Με τη διαίρεση εξυπηρετείται η πρόθεση του συγγραφέα να κάνει τον λόγο του πιο αναλυτικό και γι’ αυτό πιο συγκεκριμένο και σαφή. Επίσης, η πρωτοβάθμια διαίρεση μιας έννοιας λειτουργεί και ως τρόπος δημιουργικής σκέψης για την ανάπτυξη των μελών της ή την αξιοποίηση των μελών της για την ανάπτυξη ενός θέματος.
‒ Με την ανάπτυξη μιας παραγράφου με αιτιολόγηση ή με αίτιο-αποτέλεσμα ο συγγραφέας εξυπηρετεί την πρόθεσή του να πείσει για την άποψή του, αφού η αιτιολόγηση και το αίτιο-αποτέλεσμα ισοδυναμούν με επιχείρημα.
‒ Με την αναλογία ο συγγραφέας παρομοιάζει κάτι άγνωστο και δυσνόητο με κάτι που γνωρίζει ο αναγνώστης από την εμπειρία του. Ο λόγος αποκτά παραστατικότητα, γίνεται πιο άμεσος και κατανοητός. Έτσι, εξυπηρετείται η πρόθεσή του να διευκολύνει τον αναγνώστη να κατανοήσει τις σκέψεις και τις απόψεις που διατυπώνει. Επίσης, με την αναλογία ο λόγος αποκτά πολυσημία και ποιητικότητα (συγκινησιακή/ποιητική χρήση της γλώσσας), καθώς η σκέψη και η φαντασία κινητοποιούνται, για να βρεθούν οι συνειρμικές σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα σε αυτά που παρομοιά- ζονται. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξυπηρετείται η πρόθεσή του να συγκινήσει τον αναγνώστη. Τέλος, με την κυριολεκτική ‒όχι μεταφορική‒ αναλογία που χρησιμοποιεί, εξυπηρετείται η πρόθεσή του να πείσει τον αναγνώστη, επειδή η κυριολεκτική αναλογία έχει ως αναλογικός συλλογισμός αποδεικτική αξία και ισχύ.
‒ Με τον συνδυασμό μεθόδων εξυπηρετείται η πρόθεση του συγγραφέα να ορίσει, να επεξηγήσει, να πείσει κ.λπ., ανάλογα με τους τρόπους ανάπτυξης που συνδυάζονται στην ανάπτυξη μιας παραγράφου. Επίσης, με τον συνδυασμό μεθόδων προσδίδει στον λόγο του εκφραστική ποικιλία. Ο λόγος του γίνεται σαφέστερος, πληρέστερος, ζωηρός και καλύτερα τεκμηριωμένος.
Θέμα
Αναλφαβητισμός είναι η αδυναμία γραφής και ανάγνωσης. Είναι πλήρης, όταν συνυπάρχει αδυναμία ανάγνωσης και γραφής και μερικός, όταν υπάρχει δυνατότητα ανάγνωσης, αλλά όχι γραφής. Οργανικά αναλφάβητοι θεωρούνται αυτοί που δεν διδάχτηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, ενώ λειτουργικά αναλφάβητοι θεωρούνται αυτοί που διδάχτηκαν γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν τις καλλιέργησαν, με αποτέλεσμα να τις ξεχάσουν. Σε μια πιο διευρυμένη ανάλυση, λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι η αδυναμία κατανόησης απλών γεγονότων τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή ζωή (κοινωνική, οικονομική, πολιτική) των ανθρώπων. Αυτή η μορφή αναλφαβητισμού είναι ανεξάρτητη από την τυπική μόρφωση και συναντάται σε κάθε κοινωνική ομάδα.
Στη 1η παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιλέγει ως τρόπο ανάπτυξης κυρίως τον ορισμό. Επιβεβαίωσε με αναφορά σε τρία σημεία την παραπάνω διαπίστωση και αιτιολόγησε την επιλογή του με κριτήριο την πρόθεσή του.
Απάντηση
Πρόθεση του συγγραφέα είναι να καταστήσει σαφές και κατανοητό στον αναγνώστη το νόημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού σε σχέση με τον οργανικό αναλφαβητισμό. Ορίζει τους οργανικά αναλφάβητους «Οργανικά αναλφάβητοι θεωρούνται αυτοί που δεν διδάχτηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση», και τους λειτουργικά αναλφάβητους με την στενή έννοια «λειτουργικά αναλφάβητοι θεωρούνται αυτοί που διδάχτηκαν γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν τις καλλιέργησαν, με αποτέλεσμα να τις ξεχάσουν» και με την ευρεία έννοια «λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι η αδυναμία κατανόησης απλών γεγονότων τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή ζωή (κοινωνική, οικονομική, πολιτική) των ανθρώπων». Με τους ορισμούς αυτούς γίνεται συγκεκριμένο και αποσαφηνίζεται το περιεχόμενο του λειτουργικού αναλφαβητισμού και έτσι εξυπηρετείται η πρόθεση του συγγραφέα.
Θέμα
Είναι γεγονός ότι ο ρατσισμός είναι υπαρκτό φαινόμενο στις κοινωνίες μας. Αρκεί μια βόλτα στον δρόμο ή η παρακολούθηση μιας συζήτησης, ιδιωτικής ή δημόσιας, για να δούμε ότι, ακόμα και όσοι το αρνούμαστε, είναι φορές που αφήνουμε το μίσος να μας οδηγεί. Από τα μικρά μέχρι τα μεγάλα. Από την αποστροφή του βλέμματος στη θέα ενός πρόσφυγα μέχρι τη στιγμιαία βεβαιότητα ότι, λόγω χρώματος ή καταγωγής, κάποιος είναι πιο πιθανό να μας κλέψει.
Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην πρώτη (1η) παράγραφο του Κειμένου 1 («Είναι γεγονός ... να μας κλέψει») και πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να την αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεσή του;
Απάντηση
Πρόθεση του συγγραφέα στην πρώτη παράγραφο είναι να αποδείξει την άποψή του ότι «ο ρατσισμός είναι υπαρκτό φαινόμενο στις κοινωνίες μας» και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη γι' αυτό. Αναπτύσσει την παράγραφο με παραδείγματα. Τα παραδείγματα εξυπηρετούν την πρόθεσή του, επειδή με αυτά ο συγγραφέας τεκμηριώνει την άποψή του με γεγονότα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί έχουν την αμεσότητα βιωμάτων και την παραστατικότητα εικόνων, π.χ. «μια βόλτα στον δρόμο», «θέα ενός πρόσφυγα», που, σε συνδυασμό και με τη χρήση του α ́ πληθυντικού προσώπου και την οικειότητα που δημιουργείται, πείθουν τον αναγνώστη για την άποψη του συγγραφέα ότι ο ρατσισμός βρίσκεται καθημερινά δίπλα μας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου