ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Το δύσκολο άθλημα της φιλίας
Φίλος είναι κάποιος που σου δίνει
πλήρη ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου
Τζιμ Μόρισον
Ο Μαρσέλ Προυστ έλεγε πως δεν υπάρχει τίποτα πιο τρυφερό από την αλληλογραφία φίλων που δεν επιδιώκουν να συναντηθούν. Αν ζούσε φυσικά στην εποχή των σόσιαλ μίντια ίσως να ισχυριζόταν το ακριβώς αντίθετο.
Η φιλία, την εποχή του Διαδικτύου, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εννοούσαμε παλιά. Ο ενσώματος εαυτός αντικαθίσταται από τον ψηφιακό, ο οποίος είναι μια κατασκευή, μια σκηνοθετημένη επιλογή τού τι θέλουμε κάθε φορά να προβάλλουμε. Είναι ένας πλασματικός εαυτός, αποτέλεσμα σύνθεσης αποκρύψεων και προσθηκών, ένα υβριδικό ον που αφήνει ίχνη μέσα από τα οποία η ανασύσταση της προσωπικότητας είναι ιδιαίτερα επίπονη εργασία. Τι φιλίες μπορεί να συνάψει αυτός ο ψηφιακός εαυτός; Κι ακόμη σε περιόδους «σοσιαλμιντιακής» κρίσης, μακροχρόνιες φιλίες (ηλεκτρονικές ή μη) μπορεί να διαταραχτούν για ένα αιμοβόρο post ή ένα «λάθος» like. Αυτά ακούγονται κωμικοτραγικά, αλλά είναι η θλιβερή πραγματικότητα που ανέτρεψε την έννοια της φιλίας […]
Ζούμε λοιπόν στην εποχή της αντανακλαστικής φιλίας, όπου η έννοια παραποιείται. Σχεδόν γνωστοί, ακόλουθοι, προσθήκες «φίλων» και «φίλοι» «φίλων» προσμετρώνται στους «φίλους» που δεν είναι φίλοι αφού ούτε την πραγματική εικόνα τους έχουμε. Σαν παιχνίδι προφίλ που σε καλεί να μαντέψεις ποιος είναι ο εκάστοτε «φίλος» και βέβαια είναι αυτός που νομίζεις ότι θέλει να είναι. Ζούμε στην εποχή των γνωριμιών. Της αμοιβαιότητας, της ανταλλαγής. Της φιλίας του Διαδικτύου. Πόσω μάλλον εάν συζητήσουμε για αξίες και αντίστοιχες συμπεριφορές. Υπάρχουν «φίλοι» που την ίδια στιγμή μπορούν να κάνουν like σε μια ανάρτηση που στρέφεται εναντίον σου αλλά ταυτόχρονα να επαινούν και μια δική σου. Και άμα έχεις τέτοιους φίλους, όπως λένε, τι να τους κάνεις τους εχθρούς. […]
Φιλία σημαίνει να αποδέχεσαι τον άλλον. Να του εκχωρείς τον εαυτό σου, να μπορείς να μπαίνεις στη θέση του. Και φυσικά να μην τον φθονείς. Ο Αισχύλος είπε: «Λίγοι άνθρωποι το έχουν στη φύση τους αυτό: να τιμούν χωρίς φθόνο τον ευτυχισμένο φίλο τους». […] Οι αληθινές φιλίες χαρακτηρίζονται από μια σταθερή δοκιμασία. Δεν είναι δυνατόν να είναι όλα ρόδινα. Η σχέση, για να είναι νοηματοδοτημένη, θα δοκιμαστεί. Θα τσεκαριστεί στη σιωπή, θα ακονιστεί στη διαφωνία, θα σφυρηλατηθεί στη διεκδίκηση. Θα βιωθεί στη βιωμένη πνευματικότητα και την προσωπική αναζήτηση, στο άνοιγμα της ψυχής. Η επικράτησή της έναντι όλων των δοκιμασιών θα είναι και η τελική σφραγίδα της. […]
Αλέξης Σταμάτης, συγγραφέας, ΤΟ ΒΗΜΑ, ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ, 12.07.2020 (αποσπάσματα)
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Τα like της φιλίας
Το like δεν είναι απλώς το σύμβολο το οποίο δηλώνει ότι κάτι αρέσει· είναι ένας κώδικας επικοινωνίας των μελών της διαδικτυακής κοινότητας (facebook) με πολλές νοηματικές αποχρώσεις. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί, κυριολεκτικά και συνυποδηλωτικά, ως έκφραση θετικού σχολίου, συμφωνίας, ευνοϊκής διάθεσης, αμοιβαιότητας, ανταπόδοσης, ειρωνείας ή προειδοποίησης από την πλευρά αυτού που «πατάει» το like. Από την πλευρά αυτού που το παίρνει, το like είναι ο πιο απλός τρόπος για να μετρήσει την απήχηση που έχει μια δημοσίευσή του και, όσο κι αν κάποιοι το αρνούνται, πάντα κοιτάνε πόσα like έπιασε αυτό που πρόσφατα έγραψαν.
Ταυτόχρονα, τα like, κυρίως όταν αυτά επαναλαμβάνονται, είναι η απαρχή μιας διαδικτυακής προσέγγισης και γνωριμίας, η οποία μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να εξελιχθεί σε φιλία. Είναι, καταρχήν, δηλωτικά αποδοχής και συμφωνίας με όσα παρουσιάζονται και γράφονται, εκτίμησης και εύνοιας προς το πρόσωπο που τα γράφει. Το γεγονός ότι το πρόσωπο αυτό μπορεί να εμφανίζεται με ψευδώνυμο και είναι άγνωστο προσδίδει στα like μια αυθεντικότητα, καθώς λείπει από αυτά η έκφραση σύμπνοιας, επιδοκιμασίας και υποστήριξης που συχνά «επιβάλλεται» από την προσωπική σχέση που υπάρχει ανάμεσα σε ήδη γνώριμους και φίλους.
Το επόμενο στάδιο εξέλιξης διαδικτυακών γνωριμιών σε φιλία είναι η επιλογή, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πραγματική ζωή. Γνωρίζουμε και συναναστρεφόμαστε πολλούς ανθρώπους, αλλά πολύ λίγους κάνουμε φίλους. Αυτούς με τους οποίους έχουμε εκλεκτική συγγένεια. Εκλεκτική συγγένεια είναι οι πνευματικοί και ψυχικοί δεσμοί που ενώνουν ανθρώπους σε απρόβλεπτες συναντήσεις. Είναι η επιλεκτικότητα που συμπίπτει με μια έλξη, όπως είναι η φυσικοχημική έλξη ορισμένων χημικών ουσιών προς άλλες.
Τα κριτήρια αυτής της επιλογής είναι πνευματικά και ηθικά. Τα like είναι υποδηλωτικά των κριτηρίων, άρα και της πνευματικής καλλιέργειας και του ήθους αυτού που τα δίνει. Άμεσα ή έμμεσα φανερώνουν τις γνώσεις, την οξύνοια, την ευθυκρισία, την καλαισθησία, την ευγένειά του και τον σεβασμό της αξιοπρέπειας των άλλων χρηστών. Και στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και στα διάφορα φόρουμ συναντάς πολλούς άγνωστους χρήστες με τέτοια χαρακτηριστικά, σε βαθμό που να αναρωτιέσαι: «Μα πού βρίσκονταν όλοι αυτοί!». Η στενότερη και βαθύτερη σχέση ορισμένων από αυτούς διαμορφώνεται και επιβεβαιώνεται με τον χρόνο, έστω και με ένα like, «Εδώ είμαι, φίλε», αν δεν έχουν κάτι άλλο να πουν. Και πρέπει να πούμε ότι αυτοί που δεν εννοούν ούτε τιμούν το like που βάζουν, δεν μπορεί να είναι αληθινοί φίλοι ούτε και στην πραγματική ζωή.
Μπορεί να μην πίνουν καφέ μαζί, να μη συναντιούνται σε φυσικούς χώρους του πραγματικού κόσμου, τους ενώνουν όμως στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας όλα τα άλλα που αποτελούν περιεχόμενο μιας δυνατής φιλίας. Ο κόσμος των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης είναι μια κοινωνία σχέσεων με άλλους ανθρώπους, είναι μια επικοινωνία συνοδοιπόρων οι οποίοι σχολιάζοντας εκφράζουν τους προβληματισμούς τους, μοιράζονται, χωρίς να βρίσκονται στον ίδιο χώρο, τις δυσκολίες της καθημερινότητας, τη χαρά, τη λύπη ή την αγανάκτηση που νιώθουν. Γι’ αυτό οι σχέσεις ανθρώπων που διαμορφώνονται στον άυλο ψηφιακό κόσμο μπορεί να είναι σχέσεις πραγματικής φιλίας.
Σπυρίδων Κ. Κούτρας
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Γιάννης Βαρβέρης, Ωδή στη χαρά
Τους φίλους σας να σκέφτεστε
χωρίς αιτία και μνήμη, έτσι
αμίλητους σκυφτούς να περπατούν
έντονα να τους σκέφτεστε να κλαίτε
μόνο και μόνο γιατί υπάρχουν και δεν ξέρετε
πώς τον κοιτούν τον κόσμο αυτή την ώρα.
Αυτή την ώρα που δεν κάνετε άλλο
παρά μονάχα σκέφτεστε τους φίλους
είναι όπως όταν απερίσπαστοι
ακούτε μουσική:
αλλά όταν σκέφτεστε τους φίλους απερίσπαστοι
χωρίς να κάνετε άλλο
ακούγεται σιγά
μουσική.
Από τη συλλογή «Στα ξένα», εκδ. Κέδρος, 2001 (https://www.apotipomata.com/odi-sti-xara-yiannis-varveris/)
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να παρουσιάσετε περιληπτικά, σε 70-80 λέξεις, το περιεχόμενο των τεσσάρων παραγράφων του Κειμένου 2: «Ταυτόχρονα τα like … σχέσεις πραγματικής φιλίας».
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:
Κείμενο 1
α. Ο πραγματικός και ο ψηφιακός εαυτός που προβάλλεται είναι πάντα ίδιοι.
β. Στο Διαδίκτυο μπορεί κάποιος να κάνει πολλούς πραγματικούς φίλους.
γ. Η φιλία κρίνεται από την αντοχή της στις δοκιμασίες.
Κείμενο 2
δ. Τα like είναι τρόπος επικοινωνίας.
ε. Όλοι όσοι επιδοκιμάζουν μια διαδικτυακή μας δραστηριότητα με Like είναι φίλοι μας.
Μονάδες 10
Β2. α. Να παρουσιάσετε τον τρόπο με τον οποίο οργανώνει ο συγγραφέας το επιχείρημά του στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 2 «Μπορεί να μην πίνουν … σχέσεις πραγματικής φιλίας» (Μονάδες 9)
β. Να ερμηνεύσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω προτάσεις του Κειμένου 1:
- Σχεδόν γνωστοί, ακόλουθοι, προσθήκες «φίλων» και «φίλοι» «φίλων» προσμετρώνται στους «φίλους»
- «Λίγοι άνθρωποι το έχουν στη φύση τους αυτό: να τιμούν χωρίς φθόνο τον ευτυχισμένο φίλο τους» (Μονάδες 6)
Μονάδες 15
Β3. Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος του Κειμένου 1 με το υπόλοιπο κείμενο.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το κύριο θέμα του Ποιήματος; Ποια η άποψη του ποιητικού υποκειμένου για το θέμα; Εσείς συμμερίζεστε την άποψή του; Να τεκμηριώσετε την απάντηση σας αξιοποιώντας τους κατάλληλους κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Τι σημαίνει για σας φιλία; Με ποια κριτήρια επιλέγετε τους φίλους σας; Να εκθέσετε τις απόψεις σας στο ιστολόγιο του σχολείου σας αξιοποιώντας σκέψεις, ιδέες, επιχειρήματα από τα κείμενα αναφοράς. (300-350 λέξεις)
Μονάδες 30
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ
Β2. α. Σε τι εξυπηρετεί τον συγγραφέα του Κειμένου 2 ο ορισμός και η αναλογία που χρησιμοποιεί στην τρίτη (3η) παράγραφο «Το επόμενο στάδιο … προς άλλες»; (Μονάδες 8)
β. Ποια είναι η επικοινωνιακή λειτουργία του ερωτήματος στη δεύτερη (2η) παράγραφο του Κειμένου 1 «Τι φιλίες μπορεί να συνάψει αυτός ο ψηφιακός εαυτός;» (Μονάδες 7).
Μονάδες 15
Β3. «Οι αληθινές φιλίες χαρακτηρίζονται από μια σταθερή δοκιμασία. Δεν είναι δυνατόν να είναι όλα ρόδινα. Η σχέση, για να είναι νοηματοδοτημένη, θα δοκιμαστεί. Θα τσεκαριστεί στη σιωπή, θα ακονιστεί στη διαφωνία, θα σφυρηλατηθεί στη διεκδίκηση. Θα βιωθεί στη βιωμένη πνευματικότητα και την προσωπική αναζήτηση, στο άνοιγμα της ψυχής. Η επικράτησή της έναντι όλων των δοκιμασιών θα είναι και η τελική σφραγίδα της». Στο παραπάνω απόσπασμα να βρείτε τέσσερις (4) λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιούνται με τη μεταφορική τους σημασία. (Μονάδες 8) Τι νομίζετε ότι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση του μεταφορικού λόγου; (Μονάδες 7)
Μονάδες 15
Οι απαντήσεις στα θέματα του κριτηρίου υπάρχουν στο "Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, 70 Κριτήρια Αξιολόγησης", Σπυρίδων Κ. Κούτρας - Υπαπαντή Η. Ζουρούδη, εκδ. Σαββάλας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου