Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

        ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

         ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΙΕΠ

        

        ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

        Κείμενο 1 (Μη λογοτεχνικό, 14568)

 

Η ενημέρωση, το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

 

Το παρακάτω διασκευασμένο άρθρο δημοσιεύθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2017 στον ιστότοπο της εφημερίδας «Καθημερινή» και υπογράφεται από τους Αντώνη Καλογερόπουλο, Νίκο Παναγιώτου και Δήμητρα Δημητρακοπούλου. Παρουσιάζει τα ευρήματα έρευνας από 26 χώρες για την ενημέρωση των πολιτών.

 

O τρόπος με τον οποίο διαβάζουμε ειδήσεις αλλάζει διαρκώς, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του 5ου ετήσιου Digital News Report του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που διενεργήθηκε σε 26 χώρες και σε δείγμα 50.000 ατόμων. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα, η απήχηση των τηλεοπτικών ειδήσεων αρχίζει να μειώνεται, ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικιακές ομάδες, ενώ σε κρίση φαίνεται να βρίσκονται τόσο ο έντυπος Τύπος όσο και τα υπόλοιπα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης σε αρκετές από τις χώρες που μελετώνται. Αντιθέτως, όλο και περισσότεροι ενημερώνονται από το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι δυναμικές αυτές είναι ακόμη πιο έντονες στην ελληνική κοινωνία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οποίας αλληλεπιδρούν με τις τεχνολογικές εξελίξεις, δημιουργώντας ένα αβέβαιο περιβάλλον για τα ελληνικά μέσα. Ειδικότερα, παρατηρούμε πολύ μεγάλη έλλειψη εμπιστοσύνης στις ειδήσεις και στους δημοσιογράφους, τους οποίους οι Έλληνες εμπιστεύονται σε μικρότερο βαθμό από ό,τι οι κάτοικοι όλων των άλλων χωρών του δείγματος. Παράλληλα, στη συντριπτική τους πλειονότητα θεωρούν πως τα μέσα ενημέρωσης δεν είναι ανεξάρτητα από αθέμιτες πολιτικές και επιχειρηματικές επιρροές. Η απαξίωση των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης συνοδεύεται με υψηλή χρήση του Διαδικτύου για ενημέρωση στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες. Όμως ο τρόπος με τον οποίο οι Έλληνες χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για ενημέρωση, όπως αποτυπώνεται στην έρευνα, δημιουργεί προκλήσεις για τη βιωσιμότητα και των διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης.

Οι Έλληνες ενημερώνονται από τα κοινωνικά δίκτυα σε μεγαλύτερο βαθμό από τους κατοίκους άλλων χωρών, με πρώτη επιλογή το Facebook. Είναι ενδεικτικό πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι το κύριο σημείο πρόσβασης των Ελλήνων στις ειδήσεις στο Διαδίκτυο και όχι οι ενημερωτικοί ιστότοποι όπως σε αρκετές άλλες χώρες. Παράλληλα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιθυμούν να αυξήσουν τον χρόνο παραμονής των χρηστών στις πλατφόρμες τους, όπως για παράδειγμα το Facebook, το οποίο προωθεί την ανάγνωση άρθρων (instant articles) και την παρακολούθηση βίντεο μέσα στην πλατφόρμα του. Οι εξελίξεις αυτές ασκούν αυξανόμενες πιέσεις στην επισκεψιμότητα των ενημερωτικών ιστοτόπων.[...]

Παράλληλα, παρατηρούμε πως στο Διαδίκτυο το ενδιαφέρον διαχέεται σε μια πληθώρα νέων μέσων, γεγονός που συνδέεται και με την έλλειψη εμπιστοσύνης στα παραδοσιακά μέσα. Ενώ στις περισσότερες χώρες του δείγματος οι πρώτες σε χρήση ενημερωτικές ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο είναι οι ιστότοποι μέσων του παραδοσιακού τοπίου ενημέρωσης (εφημερίδες και τηλεοπτικοί σταθμοί), στην Ελλάδα παρατηρείται κατακερματισμός σε πολλά είδη δικτυακών τόπων. Εκτός από τους ιστοτόπους παραδοσιακών μέσων, στη λίστα με τους πρώτους σε χρήση ιστοτόπους περιλαμβάνονται μέσα που έχουν δημιουργηθεί από δημοσιογράφους που αναδείχθηκαν από τα κυρίαρχα παραδοσιακά μέσα, αλλά και ανώνυμα ιστολόγια που συχνά φιλοξενούν θεωρίες συνωμοσίας και ανυπόστατες ειδήσεις.

Τα ευρήματα αυτά είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για τη βιωσιμότητα αλλά και την ποιότητα της ενημέρωσης στην Ελλάδα. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στις ειδήσεις, η πεποίθηση πως οι διαδικτυακές διαφημίσεις είναι ενοχλητικές, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που έχει πλήξει και τους πολίτες αλλά και τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης, έχουν συμβάλει στην καθιέρωση της κουλτούρας της δωρεάν διαδικτυακής ενημέρωσης. Οι τάσεις αυτές καταδεικνύουν την ανάγκη αναθεώρησης πολλών από τις υπάρχουσες πρακτικές, προκειμένου τα ΜΜΕ να ανταποκριθούν σε ένα ολοένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.[...]

 

 

 

Κείμενο 2 (Λογοτεχνικό)

 

Η τηλεόραση

 

Το παρακάτω ποίημα είναι από τη συλλογή «Ο καθρέφτης του Πρωτέα» (1986) του Γιάννη Υφαντή. Σε αυτό ο ποιητής ειρωνεύεται τη σχέση του Νεοέλληνα με την τηλεόραση.

 

Το να ’χαμε ταράνδους μες στα σπίτια μας δεν πήγαινε. Θα μούγκριζαν

 μέσα στον ύπνο μας, θα κόπριζαν

πάνω στα έπιπλά μας και προπάντων

μ’ εκείνα τα πελώρια κέρατά τους θα ξεσχίζαν τις κουρτίνες μας, θα γκρέμιζαν 

τ’ αγάλματά μας, τα βιβλία μας, τα πιάτα μας. Δεν πήγαινε.

Όμως, η τηλεόραση, τι ζώο!

Έχει τα σιδερένια κέρατά της στην ταράτσα ενώ ήσυχη

κάθεται στο σαλόνι μας και μόνο

αν βάλουμε στην πρίζα τον ομφάλιο λώρο της ξυπνά. 

Ήσυχο ζώο. Και τι όμορφο.

Μοιάζει με έντομο πελώριο, αστρικό.

Μοιάζει με τον πλανητικό προπάππο μας, τον Βεελζεβούλ1 που ’λεγε ιστορίες κι αποκοιμιόμασταν.

 

1 σατανάς, διάβολος

 

 

ΘΕΜΑΤΑ

 

ΘΕΜΑ 1

 

1^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

 

Σε 60-70 λέξεις να παρουσιάσεις συνοπτικά το θέμα στο οποίο αναφέρεται το Κείμενο 1 και τις απόψεις που διατυπώνονται σχετικά με αυτό.

 

Μονάδες 10

 

2^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

 

Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 γίνεται αναφορά στα ευρήματα μιας έρευνας. Γράψε δύο λόγους για τους οποίους οι συντάκτες του άρθρου επιλέγουν αυτό τον τρόπο εισαγωγής στο θέμα.

 

Μονάδες 10

 

3^ο υποερώτημα (μονάδες 15)

 

Να επιλέξεις τη σωστή απάντηση σε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις, οι οποίες βασίζονται στο Κείμενο 1 (μια μόνο από τις τέσσερις προτεινόμενες απαντήσεις είναι σε κάθε περίπτωση ορθή):

 

1.  Η πρόταση «τους οποίους οι Έλληνες εμπιστεύονται σε μικρότερο βαθμό» (παράγραφος 2) είναι:

 

α. αναφορική προσδιοριστική και αποτελεί αναγκαίο προσδιορισμό της προηγούμενης περιόδου.

β. αναφορική παραθετική και δεν αποτελεί αναγκαίο προσδιορισμό της προηγούμενης περιόδου.

γ. αναφορική προσδιοριστική και δεν αποτελεί αναγκαίο προσδιορισμό της προηγούμενης περιόδου.

δ. αναφορική επιρρηματική και συμπληρώνει το νόημα του ρήματος της προηγούμενης πρότασης.

 

2.  Στην παράγραφο 4 η παρένθεση (εφημερίδες και τηλεοπτικοί σταθμοί) δηλώνει:

 

α. παραπομπή σε κείμενο

β. σχόλιο

γ. επεξήγηση

δ. παράθεση πρόσθετων πληροφοριών

 

3.  Στη φράση «ανυπόστατες ειδήσεις»(παράγραφος 4) η λέξη «ανυπόστατες» στο παραπάνω γλωσσικό περιβάλλον έχει ως συνώνυμή της τη λέξη:

 

α. ανακρίβειες

β. ανυπόληπτες

γ. αβάσιμες

δ. ανεπιτήδευτες

 

4.  Στη φράση «οι διαδικτυακές διαφημίσεις είναι ενοχλητικές» (παράγραφος 5) υπάρχει:

 

α. μεταφορά

β. υπερβολή

γ. ειρωνεία      

δ. παρομοίωση

 

5.  «Οι τάσεις αυτές καταδεικνύουν την ανάγκη αναθεώρησης πολλών από τις υπάρχουσες πρακτικές, προκειμένου τα ΜΜΕ να ανταποκριθούν σε ένα ολοένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον» (παράγραφος 5): στην παραπάνω περίοδο εκφράζεται:

 

α. βεβαιότητα 

β. πιθανότητα 

γ. αναγκαιότητα 

δ. υπόθεση

 

ΘΕΜΑ 2

Να γράψεις, με 350 – 400  λέξεις, διαδικτυακή επιστολή προς τους συντάκτες/-τρια του άρθρου, Κείμενο 1, στην οποία θα εξηγείς τους λόγους για τους οποίους, κατά τη γνώμη σου, το κοινό και ιδιαίτερα οι νέοι προτιμούν να ενημερώνονται από το διαδίκτυο.

 

Μονάδες 30

 

ΘΕΜΑ 3

 

Να εντοπίσεις τις δύο παρομοιώσεις που υπάρχουν στο ποίημα και να εξηγήσεις πώς επηρεάζουν το ύφος και το νόημα του κειμένου.

 

Μονάδες 20

 

ΘΕΜΑ 4 

 

Ποια στάση εκφράζει το ποιητικό υποκείμενο αναφορικά με την τηλεόραση; Ποια είναι η προσωπική σου τοποθέτηση στο θέμα του Κειμένου 2; Να αναπτύξεις σε 80 – 200 λέξεις την απάντησή σου.

 

Μονάδες 15

 

 

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

ΘΕΜΑ 1

 

1^ο υποερώτημα

Θέμα του κειμένου είναι η στροφή του ενδιαφέροντος του κοινού για ενημέρωση από τον τύπο και την τηλεόραση στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Διατυπώνεται η άποψη ότι η τάση αυτή είναι πιο διαδεδομένη στους Έλληνες, που προτιμούν τη δωρεάν ενημέρωση από ιστότοπους και ιστολόγια, όπου, όμως, δημοσιεύονται συχνά ανυπόστατες ειδήσεις και θεωρίες συνωμοσίας. Συμπερασματικά, υπογραμμίζεται η ανάγκη προσαρμογής των ΜΜΕ στις σύγχρονες συνθήκες, ώστε να διατηρηθεί η ποιότητα στην ενημέρωση.

 

2^ο υποερώτημα

Οι συντάκτες του άρθρου επιλέγουν αυτό τον τρόπο εισαγωγής στο θέμα:

α. Επειδή τα ευρήματα της έρευνας αυτής λειτουργούν ως κατάλληλη αφόρμηση, καθώς από αυτά απορρέουν και σε αυτά επικεντρώνονται τα σχόλια, οι κρίσεις και τα συμπεράσματα που διατυπώνουν στη συνέχεια, στο κύριο μέρος και στον επίλογο, του άρθρου. 

β. Για να δώσουν αντικειμενικότητα, εγκυρότητα και αξιοπιστία στις απόψεις τους. Έτσι, προσδίδουν στο άρθρο τους και επιστημονικό χαρακτήρα.

 

3^ο υποερώτημα

1.   β. (Χωρίζεται με κόμμα.)

2.   γ.

3.   γ.

4.   γ. (με την έννοια ότι προβάλλουν κάτι για να προσελκύσουν το κοινό, ενώ

      στην πραγματικότητα το ενοχλούν και το απωθούν)

5.   γ.

 

ΘΕΜΑ 2

Τόπος και ημερομηνία: Αθήνα, 2 Νοεμβρίου 2021

 

Από: Α. Β., μαθητή/-τρια Β΄ Λυκείου

 

Προς: Την Κυρία Δήμητρα Δημητρακοπούλου και τους Κυρίους Αντώνη Καλογερόπουλο και Νίκο Παναγιώτου.

 

Θέμα: Προτίμηση ενημέρωσης από το Διαδίκτυο

 

Προσφώνηση: Κυρία Δημητρακοπούλου και Κύριοι Καλογερόπουλε και  Παναγιώτου, 

 

Πρόλογος

 

Διάβασα στην «Καθημερινή» το εμπεριστατωμένο άρθρο σας με τίτλο «Η ενημέρωση, το Διαδίκτυο, και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης». Δε διαφωνώ με όσα τεκμηριωμένα αναφέρετε σε αυτό, όχι τόσο γιατί προτιμώ να ενημερώνομαι, κυρίως από τον Τύπο, αλλά γιατί γνωρίζω ως χρήστης του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τα μειονεκτήματα που έχουν ως προς την ποιότητα της ενημέρωσης που προσφέρουν. Θα ήθελα, ωστόσο, να εξηγήσω τους λόγους για τους οποίους το κοινό και ιδιαίτερα οι νέοι προτιμούν να ενημερώνονται από τα μέσα αυτά. 

 

Κύριο μέρος

 

Οι λόγοι στους οποίους οφείλεται η προτίμηση του κοινού και ιδιαίτερα των νέων σε Διαδίκτυο είναι οι δυνατότητες που προσφέρει:

 

-      Το Διαδίκτυο έχει ανατρέψει τον παραδοσιακό γραμμικό «από πάνω προς τα κάτω» τρόπο μετάδοσης πληροφοριών με τη δυνατότητά του να διακτινίζει «από πολλούς σε πολλούς» πληροφορίες.

-      Σε πολλές περιπτώσεις προσφέρει πιο άμεση και πιο έγκυρη ενημέρωση, επειδή οι ειδήσεις καταχωρίζονται τη στιγμή που γίνονται τα γεγονότα.

-      Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει την πηγή από την οποία θέλει να ενημερωθεί, π.χ. πρακτορείο ειδήσεων ξένης χώρας, εξειδικευμένες ιστοσελίδες και ιστολόγια.

-      Μπορεί να ψάξει από μόνος του στο Διαδίκτυο για ένα θέμα το οποίο τον ενδιαφέρει, π.χ. μέσω κάποιας μηχανής αναζήτησης ή να αναζητήσει στο αρχείο κάποιας ενημερωτικής ιστοσελίδας τις πληροφορίες που θέλει.

-      Μπορεί, από διαφορετικές πηγές, να διασταυρώσει και να επαληθεύσει τις ειδήσεις.

-      Μπορεί να επιλέξει και τον τρόπο με τον οποίο θέλει να λαμβάνει και γενικά να βιώνει την ενημέρωσή του, ακόμα και να ορίζει ο ίδιος τη διαδραστικότητα μαζί της, π.χ. σε μορφή onlineβίντεο, σε μορφή κειμένου, εντός του πλαισίου μιας συζήτησης σε ένα φόρουμ, με αυτόματες ειδοποιήσεις στο email του αμέσως τη στιγμή που συμβαίνει ένα γεγονός που ταυτίζεται με τα κριτήρια που ο χρήστης όρισε προηγουμένως κ.λπ., όποια ώρα θέλει και με την άνεσή του.

-      Μπορεί να απαντήσει απευθείας διατυπώνοντας τα σχόλιά του στο μπλογκ ή στο φόρουμ από το οποίο ενημερώνεται, ή να προωθήσει το κείμενο που διάβασε σε φίλους ή ακόμα και να το συστήσει σε κοινωνικά δίκτυα.

 

Επίλογος

 

Κλείνοντας την επιστολή μου θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι, για να αξιοποιούνται οι δυνατότητες που προσφέρει το Διαδίκτυο στους χρήστες του για ενημέρωση και γνώση, είναι ανάγκη αυτοί να είναι εξοικειωμένοι με το τρόπο λειτουργίας του Διαδικτύου και να έχουν επίγνωση των αρνητικών στοιχείων του, ώστε να αναζητούν, να επεξεργάζονται κριτικά και να αξιοποιούν τις πληροφορίες που παίρνουν από αυτό.

 

Αποφώνηση

 

Με ιδιαίτερη εκτίμηση

 

Α. Β.

 

Μαθητής/-τρια Β΄ Λυκείου

(Σπυρίδων Κ. Κούτρας, "Πειστικός Λόγος, Θέματα σύγχρονου προβληματισμού", εκδ. Σαββάλας)

 

 

ΘΕΜΑ 3

Οι δύο παρομοιώσεις είναι συνεχόμενες στο κείμενο. Η πρώτη στον στ. 11 «[η τηλεόραση] μοιάζει με πελώριο έντομο αστρικό» και η δεύτερη στον στ. 12 «[η τηλεόραση] μοιάζει με τον πλανητικό προπάππο μας, τον Βεελζεβούλ / που ’λεγε ιστορίες κι αποκοιμιόμασταν». Οι παρομοιώσεις αυτές εκτυλίσσονται σε εικόνες οι οποίες εικονοποιούν αρνητικά χαρακτηριστικά της τηλεόρασης. Η πρώτη εικονίζει ένα πελώριο έντομο που έρχεται από τα άστρα και η δεύτερη έναν παππού, που είναι ο ίδιος ο Σατανάς και μας λέει ιστορίες για να μας αποκοιμίσει. Με τις εικόνες αυτές αποκαλύπτεται η επικίνδυνη όψη της τηλεόρασης. Η τηλεόραση έχει στενή σχέση με την τεχνολογία και αόρατα κέντρα την κατευθύνουν. Δεν είναι τόσο αθώα «προπάππος», όσο δείχνει. Είναι μια σατανική, δόλια δύναμη, ένας ψεύτικος θεός «Βεελζεβούλ», η οποία, όπως εκείνος χρησιμοποιούσε τις μύγες, χρησιμοποιεί την εικόνα, για να μεταδώσει μηνύματα, και να μας παρασύρει καθησυχάζοντάς μας, αμβλύνοντας την κριτική μας σκέψη. Με τις δύο παρομοιώσεις, που βρίσκονται στην αρχή συνεχόμενων στίχων (σχήμα επαναφοράς), ο λόγος αποκτά μουσικότητα, έμφαση αλλά και παραστατικότητα. Με τις δύο παραστατικές εικόνες των αναφορικών μερών της παρομοίωσης ο ποιητής ενημερώνει τον αναγνώστη και του επισημαίνει να είναι προσεκτικός και επιφυλακτικός στην άκριτη αποδοχή όσων προβάλλει η τηλεόραση.

 

ΘΕΜΑ 4

Το ποιητικό υποκείμενο διατηρεί μια επιφυλακτική στάση απέναντι στην τηλεόραση. Επισημαίνει ότι η τηλεόραση δεν είναι μόνο το μέσο που προσφέρει ενημέρωση, ευχαρίστηση, διασκέδαση ή και ψυχαγωγία. Είναι και ένα μέσο επηρεασμού, χειραγώγησης και αποπροσανατολισμού. Μόνο που αυτή η λειτουργία της δεν είναι εμφανής, γι’ αυτό και είναι επικίνδυνη. Τα πρότυπα που προβάλλει η τηλεόραση λειτουργούν ασυνείδητα στον καταναλωτή και μπορεί, ανάλογα με  το είδος τους να βλάψουν τον ίδιο ή και ευρύτερα την κοινωνία. Η τηλεόραση μπορεί να προσφέρει ενημέρωση και ψυχαγωγία, και να ωφελεί, αλλά μπορεί να χειραγωγεί, να παραπλανά, να αποπροσανατολίζει και να βλάπτει. Προσωπικά βρίσκω εξαιρετικές τις δυνατότητες ενημέρωσης και ψυχαγωγίας που προσφέρει η τηλεόραση και επωφελούμαι παρακολουθώντας ποικίλα προγράμματα από την ασφάλεια του σπιτιού μου, σε χρόνο που επιλέγω, μόνος/-η ή με συντροφιά. Πραγματικά η τηλεόραση είναι ένα παράθυρο στον κόσμο και στη γνώση. Έχω επίγνωση όμως και της αρνητικής της πλευράς, γι’ αυτό φροντίζω να διατηρώ, όσο μπορώ, σε επαγρύπνηση  την κριτική μου διάθεση και να αξιολογώ τις εικόνες και τις πληροφορίες που προβάλλει.

(Το ποίημα υπάρχει και στη "ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, Για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, 70 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ", σελ. 158-159, έκδ. Σαββάλας)

Σπυρίδων Κ. Κούτρας - Υπαπαντή Η. Ζουρούδη