Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

 ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΕ ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

 

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

 

Πρόλογος

 

Εθισμός ανθρώπων σε ουσίες και δραστηριότητες υπήρχε πάντα. Σήμερα, όμως, έχει προσλάβει ευρύτερες -και γι’ αυτό πιο ανησυχητικές- διαστάσεις, αν αναλογιστούμε ότι στις παραδοσιακές μορφές εθισμού (π.χ. εθισμός στο αλκοόλ ή στα τυχερά παιχνίδια) στην εποχή μας έχουν προστεθεί νέες μορφές εθισμού στα δίχτυα των οποίων εμπλέκονται και παγιδεύονται όλο και περισσότεροι άνθρωποι και μάλιστα νέοι.

 

Ανάλυση της έννοιας (ορισμός, διαίρεσή της και παραδείγματα)

 

Εθισμός είναι κάθε συνήθεια που ακολουθείται εκτός μέτρου από ένα άτομο το οποίο γνωρίζει ότι δυσκολεύεται ή αδυνατεί να τη συγκρατήσει, να την καταστείλει και να της δώσει ένα τέλος. Το όριο ανάμεσα στη χρήση και στον εθισμό βρίσκεται στο κατά πόσο μπορεί κάποιος να ελέγχει πού, πότε, σε ποια ποσότητα και για πόση διάρκεια θα κάνει χρήση μιας ουσίας ή θα ασχοληθεί με μια δραστηριότητα. Η απώλεια ελέγχου οδηγεί στον εθισμό και στην εξάρτηση.

 Η εξάρτηση προϋποθέτει τον εθισμό. Μόνο που στην εξάρτηση η ανεξέλεγκτη επιθυμία χρήσης γίνεται πάθος, τα αυτοεπιβαλλόμενα όρια αντίστασης σπάζουν, αναπτύσσεται ανοχή στη χρήση, η οποία συνεχίζεται και αυξάνεται παρά τις σωματικές, ψυχολογικές, επαγγελματικές και κοινωνικές συνέπειες που έχει για τον χρήστη.

Υπάρχει εθισμός σε ουσίες, π.χ. στο κάπνισμα, στο αλκοόλ, στα ναρωτικά, και εθισμός σε δραστηριότητες, π.χ. στο Διαδίκτυο, στα ψηφιακά και στα τυχερά παιχνίδια.

 

Λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν κάποιον στον εθισμό και στην εξάρτηση από ουσίες και δραστηριότητες

 

Η χρήση ουσιών και η ενασχόληση με δραστηριότητες, ο εθισμός και η εξάρτηση από αυτές δεν εμφανίζονται ξαφνικά στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι αποτέλεσμα πολλών και σύνθετων παραγόντων, τόσο για κάθε είδος εθισμού όσο και για κάθε άνθρωπο που οδηγείται σε αυτόν.

 

Μπορούν, ωστόσο, να διακριθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες:

 

§  Στο οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο ζει ο χρήστης. Επιβαρυντικές καταστάσεις της κατηγορίας αυτής είναι:

 

-      τα τραυματικά οικογενειακά βιώματα, 

-      η ανεργία και η φτώχεια, 

-      οι διακρίσεις και ο κοινωνικός αποκλεισμός,

-      η έντονη πίεση και το άγχος, 

-      η ανία, η πλήξη, η μοναξιά,

-      η βία και η ανασφάλεια, 

-      η ανοχή απέναντι στη χρήση ουσιών, 

-      η παρέα με χρήστες ουσιών.

 

§  Σε χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητας του χρήστη:

 

-      ο έντονος συναισθηματισμός, 

-      η αδυναμία διαχείρισης της αποτυχίας και της απόρριψης, 

-      η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αντίδραση σε κανονισμούς, η επιθυμία να τραβήξουν την προσοχή των άλλων, π.χ. καπνίζοντας,

-      η έλλειψη στόχων, ουσιαστικού περιεχομένου ζωής και σταθερών ερεισμάτων, 

-      η προσωπική αβεβαιότητα που αυτά συνεπάγονται,

-      η περιέργεια,

-      η μίμηση ειδώλων.

 

§  Στη δράση της ουσίας ή της δραστηριότητας:

 

-      μείωση του άγχους, 

-      φυγή για λίγο από τα προβλήματα, 

-      δημιουργία στιγμιαίας ευφορίας, η οποία επιζητείται αυτόματα κάθε φορά που ο χρήστης βρίσκεται σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση, 

-      η ανοχή στην εθιστική ουσία και δραστηριότητα· για να νιώσει, δηλαδή, ο χρήστης την ευχαρίστηση, την ευφορία ή την έντονη συγκίνηση που του προσφέρει η χρήση ουσίας ή η ενασχόληση με δραστηριότητα απαιτούνται όλο και μεγαλύτερες δόσεις και όσο αυξάνονται οι δόσεις, τόσο περισσότερο εξαρτάται από τις εξαρτησιογόνες ουσίες ή δραστηριότητες. Ο χρήστης παγιδεύεται σε ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο είναι δύσκολο να ξεφύγει.

 

Επιπτώσεις του εθισμού και της εξάρτησης από ουσίες και δραστηριότητες

 

Οι επιπτώσεις του εθισμού αφορούν στη σωματική και στην ψυχική υγεία του χρήστη, στη συμπεριφορά του και στην κοινωνία.

 

§  Στη σωματική του υγεία

 

-      Το κάπνισμα: υπέρταση και καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνο σε διάφορα όργανα του σώματος (πνεύμονα, οισοφάγο, νεφρά) εγκεφαλικό επεισόδιο, αναπνευστικά προβλήματα, χρόνια βρογχίτιδα, νευραλγίες, προβλήματα στη σεξουαλική λειτουργία και στη γονιμότητα, οδοντικά προβλήματα, ρυτίδωση του δέρματος και πρόωρη γήρανση, αλλοίωση της γεύσης και της όσφρησης.

-      Το αλκοόλ: πλήττει ζωτικής σημασίας όργανα του ανθρώπινου οργανισμού, όπως είναι ο εγκέφαλος, η καρδιά, τα νεφρά, το ήπαρ.

-      Τα ναρκωτικά: εξασθένιση των φυσιολογικών λειτουργιών του νευρικού συστήματος, εγκεφαλικές παθήσεις, παράνοια, βλάβες στη μνήμη, υψηλή πίεση, αναπνευστικές δυσκολίες, ναυτία, πόνο.

 

§  Στην ψυχική του υγεία

 

-      Ψυχικές διαταραχές: άγχος, κατάθλιψη, δυσκολία συγκέντρωσης, παραισθήσεις, παράνοια, ενοχές, χαμηλές αντοχές στις αντιξοότητες.

 

§  Στη συμπεριφορά του

 

-      υπερδιέγερση, ανυπομονησία, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, έλλειψη αυτοελέγχου και αυτοσυγκράτησης

-      παραμέληση επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων, σοβαρά οικονομικά προβλήματα, ψεύδη, διάλυση οικογενειακών και φιλικών σχέσεων, ηθική και συναισθηματική κατάπτωση, ανυποληψία, αποξένωση και κοινωνική απομόνωση

 

§  Στην κοινωνία

 

-      Έμμεσες σοβαρές επιπτώσεις στους άλλους, π.χ. παθητικό κάπνισμα

-      Ατυχήματα και δυστυχήματα, τροχαία, στη δουλειά κ.α.

-      Βία: ενδοοικογενειακή, συμπλοκές, βία στα γήπεδα από οπαδούς που είναι υπό την επήρεια του αλκοόλ

-      Εγκληματικότητα: κλοπές, ληστείες, βιασμοί, ακόμα και δολοφονίες

-      Οικονομικά προβλήματα: αποχή των χρηστών από την εργασία ή μειωμένη παραγωγικότητα, οικονομική επιβάρυνση των οικογενειών, οικείων και φίλων  τους, δαπάνες της πολιτείας για την πρόληψη του εθισμού και την απεξάρτηση χρηστών

 

Προτάσεις για την αντιμετώπιση των παραγόντων, αποτέλεσμα των οποίων είναι ο εθισμός και η εξάρτηση

 

Ο εθισμός έχει καταλυτικές επιπτώσεις στην υγεία των χρηστών, στην εργασία τους, στις σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους, αλλά και γενικότερα στην κοινωνική ζωή. Είναι, λοιπόν, πρόβλημα που δεν αφορά μόνο τους εθισμένους σε κάτι, αλλά την κοινωνία στο σύνολό της. Γι’ αυτό πρέπει να ληφθούν μέτρα με στόχο, κυρίως, την πρόληψη, τον περιορισμό και την εξάλειψη των παραγόντων, αποτέλεσμα των οποίων είναι ο εθισμός και η εξάρτηση από εθιστικές ουσίες και δραστηριότητες. 

Το βάρος αυτής της ευθύνης το επωμίζονται κυρίως η οικογένεια, η εκπαίδευση και η πολιτεία και όχι μεμονωμένα, αλλά σε συνεργασία μεταξύ τους, όπου και όσο αυτό είναι εφικτό.

 

§  Η οικογένεια

 

-      αγάπη, επικοινωνία, εμπιστοσύνη αλληλοσεβασμός και ειλικρινής διάλογος ανάμεσα στα μέλη της για θέματα και προβλήματα που τα απασχολούν

-      αίσθημα ασφάλειας, αποδοχής, στήριξης μεταξύ των μελών της και τόνωσης της αυτοπεποίθησής τους

-      εξασφάλιση ήρεμης οικογενειακής ζωής, χωρίς ένταση, άγχος, πίεση και προπαντός χωρίς ενδοοικογενειακή βία

-      ώθηση του παιδιού στη μελέτη βιβλίων, σε κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες, σε δημιουργικές ενασχολήσεις, π.χ. καλλιτεχνικές δραστηριότητες και συμμετοχή σε συλλόγους που αναπτύσσουν τέτοιες δραστηριότητες

-      καθορισμός κανόνων και ορίων στην ενασχόληση με διαδικτυακές δραστηριότητες και βιντεοπαιχνίδια και έλεγχος για την τήρησή τους

-      οι ίδιοι οι γονείς να δίνουν το καλό παράδειγμα στα παιδιά τους με τη συμπεριφορά και τις ασχολίες τους

 

§  Η εκπαίδευση

 

-      ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών για το πρόβλημα

-      κατάρριψη των μύθων σχετικά με βλαβερές συνήθειες, π.χ. κάπνισμα, ποτό

-      ενημέρωση για τις επιπτώσεις του εθισμού και της εξάρτησης στη σωματική και ψυχική υγεία

-      ύπαρξη σχολικού ψυχολόγου με ειδική εκπαίδευση στην αντιμετώπιση προβλημάτων εθισμού

-      αμοιβαία ενημέρωση εκπαιδευτικών και γονιών για τα ενδιαφέροντα και τη συμπεριφορά του μαθητή και την από κοινού αντιμετώπιση προβλημάτων που παρατηρούνται σε αυτή

-      αποφασιστική και δραστική αντιμετώπιση περιπτώσεων διάκρισης σε βάρος μαθητών και ενδοσχολικής βίας

 

§  Η πολιτεία

 

-      μέτρα για την ουσιαστική στήριξη των παιδιών και των οικογενειών τους οι οποίες τη χρειάζονται, π.χ. για την φροντίδα τους, για την εκπαίδευσή τους, για την προστασία τους και για την αξιοπρεπή διαβίωσή τους

-      ενημέρωση του κοινού για τις διαστάσεις και τις επιπτώσεις του προβλήματος του εθισμού και της εξάρτησης

-      νομοθεσία που απαγορεύει αυστηρά την πρόσβαση εφήβων σε εθιστικές ουσίες, π.χ. αλκοόλ, και δραστηριότητες, π.χ. τυχερά παιχνίδια 

 

Επίλογος

 

Είναι απαραίτητο να δίνεται συνεχώς και με κάθε τρόπο το μήνυμα ότι είναι προτιμότερο να μην αρχίσει κάποιος τη χρήση εθιστικών ουσιών παρά να γίνονται αργότερα προσπάθειες διακοπής του εθισμού και της εξάρτησης από αυτές.

 

 

 

ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

 

Πρόλογος

 

Η υβριδική τηλεόραση, τα DVD, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα tablets, τα έξυπνα κινητά και το Διαδίκτυο έχουν μετατρέψει τα περισσότερα σπίτια σε χώρους πληροφόρησης και ηλεκτρονικής διασκέδασης. Άνθρωποι κάθε ηλικίας και ιδιαίτερα παιδιά και έφηβοι έχουν διαρκώς, με εμμονή και παθολογικά, στραμμένα τα βλέμματα και την προσοχή τους σε ηλεκτρονικές συσκευές, αφιερώνουν καθημερινά πολύ χρόνο παρακολουθώντας τηλεοπτικές εκπομπές και διαδικτυακά προγράμματα, παίζουν με τις ώρες ηλεκτρονικά παιχνίδια, εθίζονται και εξαρτώνται από τα ψηφιακά μέσα.

 

Ανάλυση της έννοιας (ορισμός)

 

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο και καθηγητή Συμπεριφοράς Εθισμού, Μ. Griffiths, ο εθισμός στο Διαδίκτυο μπορεί να προσδιοριστεί μέσω της εκδήλωσης έξι βασικών χαρακτηριστικών στην συμπεριφορά ενός εφήβου: 

 

1.     Η προβολή, κατά την οποία η χρήση του Διαδικτύου γίνεται η πιο σημαντική δραστηριότητα στη ζωή του χρήση.

2.     Η αλλαγή της διάθεσης, η οποία αναφέρεται στο αίσθημα ευχαρίστησης και ευφορίας που προκαλείται κατά την ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα. 

3.     Η ανοχή, διαδικασία κατά την οποία απαιτείται συνεχώς αυξανόμενη χρήση του Διαδικτύου, προκειμένου ο χρήστης να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του. 

4.     Η σύγκρουση ανάμεσα στον εξαρτημένο και το περιβάλλον του ή τη σύγκρουση με άλλες δραστηριότητες. 

5.     Η υποτροπή, δηλαδή η τάση να επανέλθει στην εθιστική δραστηριότητα του Διαδικτύου, ακόμα και ύστερα από μακρόχρονη αποχή του από αυτό.

6.     Η απόσυρση, τα δυσάρεστα συναισθήματα ή και ο έντονος εκνευρισμός που βιώνει ο εθισμένος, όταν η διαδικτυακή δραστηριότητα περιορίζεται ή σταματάει.

 

Αίτια

 

§  η σχετικά εύκολη και χωρίς τοπικούς και χρονικούς περιορισμούς πρόσβαση στα ηλεκτρονικά μέσα και στο Διαδίκτυο

§  η ανάγκη φυγής από τη συχνά πιεστική και δυσάρεστη πραγματικότητα της καθημερινότητας

§  η περιέργεια και η ευχαρίστηση που μπορεί ο χρήστης να αντλήσει από την ανακάλυψη νέων τρόπων ψυχαγωγίας και διασκέδασης, όπως είναι τα διαδικτυακά παιχνίδια

§  η διάδραση, δηλαδή η δυνατότητα του χρήστη να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον της εφαρμογής, να συμμετέχει στην εξέλιξή της και να ελέγχει δυναμικά την παρουσίαση της πληροφορίας στην οθόνη

§  η έλλειψη επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας

§  η κοινωνική απομόνωση και η έλλειψη κοινωνικών σχέσεων

§  η άγνοια για τις συνέπειες και τους κινδύνους που ελλοχεύουν από την πολύωρη χρήση του Διαδικτύου

 

Επιπτώσεις

 

§  ασυνέπεια στην εκπλήρωση υποχρεώσεων στο σχολείο, στην εργασία και στο σπίτι

§  πνευματικές διαταραχές, όπως έλλειψη συγκέντρωσης και διαταραχές των λειτουργιών μάθησης και μνήμης

§  σημαντική μείωση σε ώρες ύπνου, κακές ή ακανόνιστες διατροφικές συνήθειες

§  αποχή από αθλητικές δραστηριότητες και ομαδικά παιχνίδια σε φυσικό χώρο

§  προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις

§  απομόνωση και μειωμένη συμμετοχή στις συναναστροφές με άλλους ανθρώπους και σε κοινωνικές εκδηλώσεις

§  στρες και αύξηση της επιθετικότητας, κυρίως από τα βιντεοπαιχνίδια βίας

§  ο εθισμός στο Διαδίκτυο και η έκθεση στην ακτινοβολία της ασύρματης τεχνολογίας επιφέρει και σωματικές παθήσεις, π.χ. μυοσκελετικά άλγη, πονοκεφάλους, ξηροφθαλμία

 

Τρόποι αντιμετώπισής του

 

§  οι γονείς, τηρώντας, μια κοινή στάση, πρέπει όχι μόνο να ενδιαφέρονται και να ελέγχουν τον χρόνο και τα προγράμματα που παρακολουθεί το παιδί τους στο Διαδίκτυο, αλλά και να προσπαθούν να το συμβουλεύουν και να το πείθουν για τους λόγους για τους οποίους πρέπει να χρησιμοποιείται προσεκτικά και όχι ανεξέλεγκτα το Διαδίκτυο

§  να τοποθετούν τις συσκευές των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και τα PC σε κοινόχρηστο χώρο, για να υπάρχει έλεγχος και όχι δυνατότητα απομόνωσης των παιδιών και των εφήβων

§  να μην αντιμετωπίζουν τις ηλεκτρονικές συσκευές πρόσβασης στο Διαδίκτυο ως ένα μέσο που τους βοηθάει να κρατούν τα παιδιά τους απασχολημένα, για να μην τους ενοχλούν

§  να σκέφτονται και τη δική τους διαδικτυακή συμπεριφορά σε PC και σε κινητό, καθώς αποτελούν τα κατεξοχήν πρότυπα για τα παιδιά και τους εφήβους 

§  η καλλιέργεια και η υιοθέτηση εναλλακτικών δραστηριοτήτων που θα αποσπούν το ενδιαφέρον του παιδιού από αυτό, η ενθάρρυνση και η επιδίωξη της ενεργητικής συμμετοχής τους σε αθλήματα, σε ομαδικά παιχνίδια και σε κοινωνικές επαφές, η μελέτη βιβλίων, η ενασχόληση με δημιουργικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες

 

Επίλογος

 

Το  Διαδίκτυο είναι ένα τεχνολογικό μέσο που προσφέρει σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, ιδιαίτερα στους νέους, τη δυνατότητα να αναζητούν, να ανακαλύπτουν και να αξιοποιούν πράγματα που ικανοποιούν βασικές ανάγκες τους: πληροφορίες, γνώσεις για θέματα που τους ενδιαφέρουν, παιχνίδια, μουσική και διασκέδαση δημιουργικές ιδέες, επικοινωνία και γνωριμία με άλλους ανθρώπους. Με μία μόνο προϋπόθεση: να έχουν αυτοί τον έλεγχο του μέσου και να μην οδηγούνται εθισμό και σε εξάρτηση από αυτό.

 

 

 

 

 

 

 

6^ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

 

Ο εθισμός

 

Αρχικά, για την κατανόηση των εννοιών, θα πρέπει να διευκρινιστεί η διαφορά ανάμεσα στη χρήση, στον εθισμό και στην εξάρτηση. Περιστασιακή χρήση ουσιών και ενασχόληση με δραστηριότητες για διάφορους λόγους γίνεται από όλους τους ανθρώπους. Πολλοί άνθρωποι έχουν πιει κάποιο οινοπνευματώδες ποτό, σε κάποια περίσταση ίσως και σε μεγαλύτερη ποσότητα από το επιτρεπτό, έχουν παίξει κάποιο τυχερό παιχνίδι ή έχουν αφιερώσει χρόνο στο Διαδίκτυο και σε ψηφιακά παιχνίδια. Αυτή η χρήση ή ενασχόληση, ωστόσο, δεν είναι εθισμός. Ο εθισμός είναι κάθε συνήθεια που ακολουθείται  εκτός μέτρου από ένα άτομο το οποίο γνωρίζει ότι δυσκολεύεται ή αδυνατεί να τη συγκρατήσει, να την καταστείλει και να της δώσει ένα τέλος. Το όριο ανάμεσα στη χρήση και στον εθισμό βρίσκεται στο κατά πόσο μπορεί κάποιος να ελέγχει πού, πότε, σε ποια ποσότητα και για πόση διάρκεια θα κάνει χρήση μιας ουσίας ή θα ασχοληθεί με μια δραστηριότητα. Η απώλεια ελέγχου οδηγεί στον εθισμό και στην εξάρτηση. Η εξάρτηση προϋποθέτει τον εθισμό. Μόνο που στην εξάρτηση η ανεξέλεγκτη επιθυμία χρήσης γίνεται πάθος, τα αυτοεπιβαλλόμενα όρια αντίστασης σπάζουν, αναπτύσσεται ανοχή στη χρήση, η οποία συνεχίζεται και αυξάνεται, παρά τις σωματικές, ψυχολογικές, επαγγελματικές και κοινωνικές συνέπειες που έχει για τον χρήστη.

Η χρήση ουσιών και η ενασχόληση με δραστηριότητες, ο εθισμός και η εξάρτηση από αυτές δεν εμφανίζονται ξαφνικά στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι αποτέλεσμα πολλών και σύνθετων παραγόντων, τόσο για κάθε είδος εθισμού όσο και για κάθε άνθρωπο που οδηγείται σε αυτόν. Οι παράγοντες αυτοί ανάγονται τις περισσότερες φορές στην παιδική ηλικία, κατά την οποία μπαίνουν οι βάσεις για τη δημιουργία αξιών, αρχών και στάσεων οι οποίες καθορίζουν τη μετέπειτα εξέλιξη του ανθρώπου και τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Μπορούν, ωστόσο, να διακριθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες: στο οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο ζει ο χρήστης, σε χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητάς του και στη δράση της ουσίας ή της δραστηριότητας. 

Επιβαρυντικές καταστάσεις της πρώτης κατηγορίας είναι τα τραυματικά οικογενειακά βιώματα, η ανεργία, η φτώχεια, οι διακρίσεις και ο κοινωνικός αποκλεισμός, η έντονη πίεση και το άγχος, η ανία και η πλήξη, η μοναξιά, η βία, η ανοχή απέναντι στη χρήση ουσιών και η παρέα με χρήστες ουσιών. Οι καταστάσεις αυτές αλληλεπιδρούν με στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητας του χρήστη, όπως είναι ο έντονος συναισθηματισμός, η αδυναμία διαχείρισης της αποτυχίας και της απόρριψης, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη στόχων, ουσιαστικού περιεχομένου ζωής, σταθερών ερεισμάτων και η προσωπική αβεβαιότητα που αυτά συνεπάγονται. Όλα αυτά καθιστούν πιο ευάλωτο τον άνθρωπο στη χρήση ουσιών και στον εθισμό. Εξάλλου, με τη χρήση εθιστικών ουσιών μειώνεται το άγχος, ξεχνιούνται για λίγο τα προβλήματα, δημιουργείται στιγμιαία ευφορία, η οποία επιζητείται αυτόματα κάθε φορά που ο χρήστης βρίσκεται σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση. Ο χρήστης, τελικά, καταλήγει να μη νιώθει ευχαρίστηση χωρίς τη χρήση ουσιών. Όσο περισσότερο, όμως, χρησιμοποιεί τις ουσίες για ευχαρίστηση, τόσο περισσότερο αυξάνεται η σωματική και ψυχική του εξάρτηση από αυτές και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, που αν διακοπεί η χρήση τους, να εμφανίζονται σωματικά συμπτώματα, δηλαδή «σύνδρομο στέρησης». Έτσι, μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο, από τον οποίο είναι δύσκολο να αποδράσει.

 

Σπυρίδων Κ. Κούτρας

 

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

 

Η νύχτα της Πηνελόπης (απόσπασμα)

 

Αν και δεν ήμουν επιθετική συνήθως, τις φορές όμως που γινόμουνα ήταν άθλιο. Άλλοτε έκανα επίθεση σ’ αυτούς που έπρεπε και άλλοτε σε ανθρώπους που εκπλήσσονταν μ’ αυτή μου την αντίδραση. Πόσο ντρέπομαι γι’ αυτό!

Θα σου πω τώρα για κείνη την ημέρα που άκουγα γέλια και αισθανόμουνα ποδαράκια πάνω μου και ένα χάδι τρυφερό στην πλάτη μου, έμοιαζε με εκείνο το πρώτο άκουσμα του παιδιού στην κοιλιά. Μικρά γελάκια χωρίς προσβολή, με την αθωότητα του παιδιού:

-      Μαμά, γιατί είσαι στο πάτωμα;

Έτσι απλά, χωρίς ερώτηση τρικλοποδιάς και εκμαιεύσεις. Σωστά τα πράγματα, στη θέση τους. Είσαι κάτω, άρα θα έπεσες, γιατί δε σηκώνεσαι λοιπόν, μήπως δεν μπορείς, θα χτύπησες, μπορεί και να πονάς.

Σηκώθηκα αργά. Βρήκα μια δικαιολογία:

-      Σκόνταψα και έπεσα.

Όχι πως προφανώς στο διάδρομο θα λιποθύμησα και με βρήκε το ξημέρωμα εκεί! Αυτό δεν μπορούσε να ειπωθεί! Ευτυχώς είχα μακριά μαλλιά, σηκώθηκα και έφτασα στον καθρέφτη του μπάνιου. Με κοίταξηα και ήταν η πρώτη μου φορά που με έφτυσα! Έφτυνα ξανά και ξανά τον καθρέφτη κι εμένα μέσα σ’ αυτόν.

Το φρύδι μου έλειπε και τα πλευρά μου έμοιαζαν σπασμένα. Οι μελανιές στο σώμα μου ήταν πολλές, στα μπράτσα και στα πόδια. Κανείς δεν ήταν μέσα στο σπίτι για να έχει κάνει κακό σ’ εμένα. Έτσι κατάλαβα ότι ο εχθρός μου ήμουν εγώ.

Στενεύανε τα περιθώρια, ζητούσα βοήθεια, ίσως με λάθος τρόπο, δεν ξέρω, είχαν μάθει και αλλιώς οι άλλοι μ’ εμένα, τους είχα συνηθίσει αλλιώς. Ήξερα πως άλλα πρέπει να αλλάξω πρώτα, δεν έβρισκα τον τρόπο, οπότε αυτή η ανάρρωση έπαιρνε όλο αναβολές και η μια Δευτέρα έβρισκε την άλλη. Πάλι με αρρώστια, με συγκρίσεις και λόγια που με πονούσαν αληθινά. Αυτή ήταν η προσπάθεια της οικογένειάς μου! Μερικές φορές έτσι απλά θα έλεγα «το κόβω» και θα γινόταν!

Όλα τα ληξεραν και φυσικά νόμιζαν πως η εμπλοκή με το ποτό είναι αποκλειστικά δική μου επιλογή, πως τέτοιες αρρώστιες δεν υπάρχουν, και για ευθύνες ούτε λόγος, αφού αυτοί δεν έγιναν αλκοολικοί. Πόσο αστείοι γινόμαστε όλοι μας όταν στο μέτρο, αντί γι’ αυτό, είμαστε εμείς… Πόσες και πόσες φορές δεν έχω πει κι εγώ «αυτό δε θα το έκανα ποτέ εγώ!» - ναι, αλλά για δες που το έκανε ο άλλος!

Οι ιστορίες αυτές μοιάζουν σαν αυτοτελή επεισόδια μιας σειράς, μπορούσαν να είναι και διαφορετικών ανθρώπων. Όσα τα πιόματα, τόσες και οι ιστορίες.

Έλεγε μια φίλη όμοιά μου: «Μια φορά πέρασα καλά αναζητώντας αυτήν την ευχαρίστηση, ταλαιπωρήθηκα όλα τα άλλα χρόνια για να αισθανθώ αυτό που μόνο μία μου είχε χαρίσει». Αυτό παθαίνουν και οι ναρκομανείς, απλώς συντομότερα από εμάς απ’ ό,τι έχω μάθει.

 

Πηνελόπη Σταυροπούλου, Η νύχτα της Πηνελόπης, Το ημερολόγιο ενός αλκοολικού, εκδ. iWrite, Αθήνα, 2015

 

 

ΘΕΜΑ Α

 

Α1.   Να αποδώσετε συνοπτικά, με 50-60 λέξεις, τους παράγοντες αποτέλεσμα των οποίων είναι ο εθισμός και η εξάρτηση ενός ατόμου από τη χρήση ουσιών και την ενασχόληση με δραστηριότητες, σύμφωνα με το Κείμενο 1.

 

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Β

 

Β1.   Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:

 

α. Εθισμένος γίνεται κάποιος, όταν χάσει τον έλεγχο στη χρήση ουσίας ή στην ενασχόληση με δραστηριότητα.

β. Μοναδικός παράγοντας εθισμού είναι το οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο ζει ο χρήστης.

γ. Κάθε άτομο που έχει έλλειψη στόχων και ουσιαστικού περιεχομένου ζωής καταλήγει στη χρήση ουσιών και στον εθισμό.

δ. Με τη χρήση εθιστικών ουσιών ο χρήστης λύνει τα προβλήματά του.

ε. Για να νιώθει την ευχαρίστηση που του προσφέρουν οι εθιστικές ουσίες, ο χρήστης αυξάνει συνεχώς τη χρήση τους και εξαρτιέται από αυτές. 

 

Μονάδες 10

 

Β2.   α. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην πρώτη (1^η) παράγραφο του κειμένου 1; Πώς οι τρόποι με τους οποίους επέλεξε να αναπτύξει την παράγραφο αυτή υπηρετούν την πρόθεσή του; (Μονάδες 9)

 

β. Για να συγκροτείται ένα κείμενο σε ολότητα, πρέπει να έχει αλληλουχία και συνοχή. Πώς εξασφαλίζεται η αλληλουχία και η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη (2^η) και στην τρίτη (3^η) παράγραφο του κειμένου 1; (Μονάδες 6)

 

Μονάδες 15

 

Β3.      Ποιος είναι ο «φαύλος κύκλος» τον οποίο αναφέρει ο συγγραφέας στην τελευταία περίοδο του Κειμένου 1 «Έτσι, μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο, από τον οποίο είναι δύσκολο να αποδράσει»;

 

(Να περιγράψετε την εικόνα και να αποδώσετε σε γραπτό λόγο το μήνυμά της, σε 80-100 λέξεις.)

 

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Γ

 

Γ1.    Ποιο κατά τη γνώμη σας είναι το θέμα του κειμένου; Ποια είναι η δική σας άποψη για το θέμα; Για την απάντηση του πρώτου ερωτήματος να αξιοποιήσετε τρεις (3) τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις).

 

 

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Δ

 

Δ1.  Από ποιους και πώς μπορούν να προληφθούν και να αντιμετωπιστούν οι παράγοντες αποτέλεσμα των οποίων, όπως αναφέρεται στο κείμενο 1, είναι ο εθισμός και η εξάρτηση; Να εκθέσετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας σε άρθρο με 350-400 λέξεις που προορίζεται για δημοσίευση σε περιοδικό για νέους. 

 

Μονάδες 30

 

 

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

 

Β2 α. Στην πρώτη (1^η) περίοδο της τρίτης (3^ης) παραγράφου του Κειμένου 1 «Επιβαρυντικές καταστάσεις … χρήστες ουσιών» να βρείτε ένα σχήμα λόγου. Τι πετυχαίνει με τη χρήση του ο συγγραφέας; (Μονάδες 5)

 

β. «Όλα αυτά καθιστούν πιο ευάλωτο τον άνθρωπο στη χρήση ουσιών και στον εθισμό», (Κείμενο 1). Να μετατρέψετε την περίοδο στην αντίθετη σύνταξη. Ποια αλλαγή παρατηρείτε στο ύφος του λόγου; (Μονάδες 10)

 

Μονάδες 15

 

Β3. Ποιο επικοινωνιακό αποτέλεσμα δημιουργεί, κατά τη γνώμη σας, η επανάληψη της λέξης «εθισμός» στην πρώτη (1^η) παράγραφο του κειμένου 1; 

 

Μονάδες 15

Οι απαντήσεις στο κριτήριο αξιολόγησης δίνονται στη "Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία" Για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, 70 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ, Σπυρίδων Κ. Κούτρας και Υπαπαντή Η. Ζουρούδη, εκδόσεις Σαββάλας