Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις

70 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Σπυρίδων Κ. Κούτρας

Υπαπαντή Η. Ζουρούδη

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΒΒΑΛΑΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ – ΥΠΟΣΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΙΝΑ

 

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

 

ΔΙΑΤΡΟΦΗ

 

Πρόλογος

 

Το φαγητό είναι από τα πιο απαραίτητα και από τα πιο απολαυστικά αγαθά στη ζωή του ανθρώπου. Είναι ζωτικής σημασίας αγαθό. Το έχουμε συνδυάσει με την υγεία, με την απόλαυση και τη διασκέδαση, με ιδιαίτερες προσωπικές στιγμές, με τη συντροφικότητα, με επαγγελματικές δραστηριότητες, με κοινωνικές εκδηλώσεις, ακόμα και με την ηθική, αφού κατά τον Απόστολο Παύλο: «εἴ τις οὐ θέλει ἐργάζεσθαι, μηδὲ ἐσθιέτω».

 

Γιατί η υγιεινή διατροφή είναι τόσο σημαντική

 

Η τροφή είναι το καύσιμο του οργανισμού μας. Είναι αυτή που μας δίνει τη δυνατότητα να κινούμαστε, να αναπνέουμε, να σκεφτόμαστε και να δημιουργούμε. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει κάποια πλευρά της ζωής μας που να μην επηρεάζεται από το τι τρώμε και από το πώς τρεφόμαστε. Η συνολική ποιότητα της καθημερινότητάς μας καθορίζεται άμεσα από τη συνολική ποιότητα του φαγητού μας.

 

Σωματική και πνευματική ευεξία

 

Τα θρεπτικά συστατικά της τροφής χαρίζουν δύναμη, ταχύτητα, συγκέντρωση, έμπνευση, ευκινησία και συντονισμό, για την αποτελεσματική εκπλήρωση των καθημερινών δραστηριοτήτων. 

 

Διάθεση

 

Ο υγιεινός τρόπος ζωής, του οποίου η υγιεινή διατροφή είναι αναπόσπαστο κομμάτι, παρέχει μια σταθερή, ανεβασμένη διάθεση, χωρίς έντονες διακυμάνσεις.

 

Διατήρηση βάρους

 

Η υγιεινή διατροφή διατηρεί ένα υγιές βάρος χωρίς κόπο και προσπάθεια. Ένα υγιεινό διατροφικό πρόγραμμα χωρίς υπερβολές στις μερίδες μάς κάνει να νιώθουμε καλύτερα, προλαμβάνει την παχυσαρκία, αλλά αυξάνει και το προσδόκιμο ζωής.

 

Πρόληψη ασθενειών

 

Το υγιές βάρος συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης παθήσεων, όπως, για παράδειγμα, οι καρδιακές παθήσεις και οι διάφορων τύπων καρκίνοι. 

 

Υγιείς διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις

 

Οι υγιείς σχέσεις στηρίζονται στην αυτοπεποίθηση και στη διάθεση για ζωή. Οι ανθυγιεινές επιλογές στο φαγητό μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του βάρους, σε προβλήματα υγείας, ακόμα και σε παχυσαρκία, χαρακτηριστικά που σίγουρα δυσχεραίνουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την κοινωνικοποίηση και την προσωπική ζωή. 

Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητη ισορροπημένη διατροφή, δηλαδή η ποικιλία και το μέτρο στην ποσότητα των τροφίμων που καταναλώνει ο άνθρωπος.

 

Παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη διατροφή και τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων

 

-      Περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως είναι το κλίμα, η γεωγραφία, τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά κάθε τόπου, που επηρεάζουν την παραγωγή και την κατανάλωση των τροφίμων. 

-      Η φυσική διαθεσιμότητα, για παράδειγμα, σε κοινωνίες που έχουν πρόσβαση σε θάλασσες ή λίμνες, τα ψάρια και τα θαλασσινά είναι μέρος της καθημερινής δίαιτας των μελών τους.

-      Οι τεχνολογίες συντήρησης των τροφίμων, η ύπαρξη εμπορικών δικτύων μεταφοράς και διανομής και οι δυνατότητες γεωργικής παραγωγής, όπως νέα υβρίδια φυτών και νέες φυλές ζώων, καθώς και οι διαθέσιμες καλλιεργητικές μέθοδοι.

-      Πολιτιστικοί παράγοντες, π.χ. θρησκεία, ήθη, έθιμα.

-      Οι οικονομικές δυνατότητές τους, επειδή από αυτές εξαρτάται η αγορά των τροφίμων, ο χώρος και τρόπος εστίασης.

-      Ο τρόπος ζωής και τα πρότυπα που προβάλλονται, η υιοθέτηση γαστρονομικών συνηθειών άλλων ανθρώπων και άλλων λαών.

-      Ατομικές ιδιαιτερότητες, όπως είναι η κατάσταση υγείας, η ηλικία, ιδεολογικές πεποιθήσεις, αξίες και προτιμήσεις.

 

Το ζητούμενο, σε κάθε περίπτωση, είναι η καλή διατροφή που εξασφαλίζει στον άνθρωπο υγεία και ευεξία.

 

 

 

 

ΥΠΟΣΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΙΝΑ

 

Πρόλογος

 

Κάθε φορά που κάποιος πεθαίνει από την πείνα, ο ανθρώπινος πολιτισμός καταρρέει. Και αυτό συμβαίνει δεκάδες χιλιάδες φορές, κάθε ημέρα… Ένας στους εννέα ανθρώπους ζει την καθημερινότητά του με τη βαριά σκιά της πείνας. Αυτή είναι η θλιβερή στατιστική που προκύπτει από τον παγκόσμιο χάρτη που δημοσιεύει κάθε χρόνο ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών. Το 2019, 821 εκατ. άνθρωποι (από 804 το 2016) έζησαν σε καθεστώς ασιτίας, ενώ από την αρχή του χρόνου μέχρι και την ημέρα που ολοκληρώθηκε αυτό το άρθρο (27 Σεπτέμβρη 2020) 6.670.000 άνθρωποι έχουν πεθάνει από ασιτία.

 

Ορισμός των εννοιών

 

Πείνα είναι η έλλειψη των απαραίτητων τροφίμων για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών.

Υποσιτισμός είναι η λήψη ποσοτικά ή/και ποιοτικά ανεπαρκούς τροφής, η οποία επιφέρει οργανικές ή λειτουργικές διαταραχές του οργανισμού.

 

Λόγοι στους οποίους οφείλεται ο υποσιτισμός και η πείνα

 

Ο υποσιτισμός και η πείνα οφείλεται σε λόγους οικονομικούς, περιβαλλοντικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς.

 

Οικονομικοί λόγοι

 

-      Ο κυριότερος οικονομικός λόγος είναι η φτώχεια, που υπάρχει όχι μόνο σε κατοίκους των αναπτυσσόμενων χωρών, αλλά και σε κατοίκους αναπτυγμένων χωρών. Από την άποψη αυτή, άνθρωποι που υποσιτίζονται και πεινούν, δεν εντοπίζονται μόνο στον γεωγραφικό χάρτη, αλλά και στον κοινωνικό, π.χ. άστεγοι, άνεργοι, παιδιά, ηλικιωμένοι, πρόσφυγες και μετανάστες.

-      Η αύξηση της τιμής των τροφίμων, για να αυξηθούν τα κέρδη της βιομηχανίας των τροφίμων.

-      Η εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου των αναπτυσσόμενων χωρών από τις αναπτυγμένες χώρες.

-      Αντί για την παραγωγή τροφίμων πολλές φτωχές χώρες αναγκάζονται να παράγουν προϊόντα, όπως καουτσούκ, βιοκαύσιμα, ζωοτροφές, για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα των διεθνών αγορών.

-      Η έλλειψη υποδομής για τη συντήρηση και τη διακίνηση τροφίμων και η έλλειψη οργάνωσης για την προώθηση και τη διανομή τους σε περιόδους επισιτιστικών κρίσεων.

 

Περιβαλλοντικοί λόγοι

 

-      Φυσικές καταστροφές, που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα και με μεγαλύτερη ένταση λόγω της κλιματικής αλλαγής, όπως ξηρασία, πλημμύρες, κυκλώνες, παγετοί που καταστρέφουν τη γεωργική παραγωγή.

 

Πολιτικοί λόγοι

 

-      Λανθασμένες γεωργικές πολιτικές και προγράμματα.

-      Εγκατάλειψη γεωργικών περιοχών και εργασιών.

-      Πόλεμοι, εμφύλιες διαμάχες και κοινωνικές αναταραχές.

-      Εμπάργκο, δηλαδή η απαγόρευση εμπορικών συναλλαγών με μία ή περισσότερες χώρες.

 

Κοινωνικοί λόγοι

 

-      Το μικρό εργατικό δυναμικό των αγροτών στις χώρες που μαστίζονται από πείνα. Οι πληθυσμοί των αγροτών και μαζί και τα εργατικά τους χέρια μειώνονται διαρκώς από τις ασθένειες που πλήττουν τις φτωχές χώρες, αλλά και από τη μετανάστευση.

-      Ο υπερπληθυσμός, αφού όσο αυξάνεται ο αριθμός των κατοίκων στον πλανήτη, τόσο δυσκολότερο γίνεται να βρεθεί τροφή για όλους.

 

Επιπτώσεις του υποσιτισμού και της πείνας

 

-         Νοσούν και χάνονται κάθε χρόνο με τραγικό τρόπο εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές και κυρίως παιδικές.

-         Εκατομμύρια παιδιά επιβιώνουν μεν, αλλά μεγαλώνουν με συμπτώματα καχεξίας (με χαμηλό ύψος σε σχέση με την ηλικία τους και ανεπαρκή διανοητική ανάπτυξη και/ή εμφανίζουν πολλά συμπτώματα απίσχνανσης (απώλειας βάρους) και γίνονται λιποβαρή.

-         Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε φτωχά νοικοκυριά έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να υποφέρουν από υποσιτισμό, γεγονός που επηρεάζει την ικανότητά τους μάθησης, τα καθιστά περισσότερο ευάλωτα σε ασθένειες και νόσους, εμποδίζει την ικανότητά τους να εξασφαλίσουν κάποια εργασία ως ενήλικες και να ζήσουν μια παραγωγική ζωή, με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται έτσι η διαγενεακά μεταβιβαζόμενη φτώχεια.

-         Ο υποσιτισμός και η πείνα είναι σοβαρό εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη των κοινωνιών και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων τους.

-         Κοινωνικές αναταραχές, εμφύλιες διαμάχες και συγκρούσεις.

-         Μαζική μετακίνηση και μετανάστευση ανθρώπων προς αναζήτηση διαβίωσης με ασφάλεια.

 

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του υποσιτισμού και της πείνας

 

-         Ένταξη της διατροφής στους βασικούς στόχους της αγροτικής ανάπτυξης και αύξηση των επενδύσεων στη διατροφή σε εθνική κλίμακα.

-         Άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των επισιτιστικών κρίσεων από τη διεθνή κοινότητα.

-         Οικονομική ενίσχυση των φτωχών ανθρώπων που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα διαβίωσης.

-         Ενίσχυση από τις αναπτυγμένες πλούσιες χώρες των αναπτυσσόμενων χωρών, ώστε να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων τους.

 

Επίλογος

 

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του υποσιτισμού και της πείνας δεν είναι απλώς οικονομικό και πολιτικό ζήτημα. Είναι πρόκληση για την ηθική και ανθρωπιστική ευαισθησία όλων των ανθρώπων και ιδιαίτερα του αναπτυγμένου κόσμου.

 

 

 

 

 

 

5^ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

 

Διατροφή

 

Η ετυμολογία της λέξης διατροφή παραπέμπει σε τροφή μέσω ενός συστήματος ή κάποιας οδού (δια+τροφή). Τι είναι η τροφή; Κάθε οργανική ή ανόργανη ουσία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από έναν οργανισμό για τη θρέψη του. Τι είναι θρέψη; Αναφέρεται στη διαδικασία κατά την οποία τα τρόφιμα μεταβολίζονται από τον οργανισμό, δηλαδή περιλαμβάνει την πρόσληψη της τροφής, την απορρόφηση, την αφομοίωση, τη βιοσύνθεση, τον καταβολισμό και την απέκκρισή της. Επομένως, η διατροφή του ανθρώπου είναι το σύνολο των τροφίμων (και ροφημάτων) τα οποία επιλέγει να καταναλώνει κάποιος για να διατηρείται στη ζωή. 

Τα τρόφιμα είναι όλα τα προϊόντα φυτικής ή ζωικής προέλευσης που με επεξεργασία ή χωρίς καταναλώνονται από τον ανθρώπινο οργανισμό για την ανάπτυξη, διατήρηση και ανάπλαση των ιστών του, καθώς περιέχουν ενέργεια  και θρεπτικά συστατικά. Η διατροφή αποτελεί πλέον μια επιστήμη της Βιοϊατρικής και συχνά συνδέεται με την πρόληψη. Δεν πρέπει να συγχέεται με τη δίαιτα. Γενικά η δίαιτα και τα διάφορα ειδικά σχεδιασμένα διαιτολόγια έχουν κάποιο συγκεκριμένο στόχο, συνήθως την απώλεια ή πρόσληψη βάρους για την αντιμετώπιση ή θεραπεία κάποιας ασθένειας.

 Ισορροπημένη διατροφή είναι η διατροφή που εξασφαλίζει ποικιλία και μέτρο. Ποικιλία σημαίνει να περιέχει διαφορετικά τρόφιμα από όλες τις ομάδες καθημερινά. Το μέτρο αφορά στην κατάλληλη ποσότητα και αναλογία των τροφίμων που λαμβάνονται, ώστε να αντιστοιχούν στις ανάγκες του ατόμου που την ακολουθεί. Οι ανάγκες κάθε ατόμου εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως σωματικό βάρος, ύψος, σύσταση σώματος, φύλο, ηλικία, επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, κατάσταση υγείας κ.ο.κ. Η εφαρμογή της ισορροπημένης διατροφής έχει ως αποτέλεσμα τη διατήρηση σταθερού του φυσιολογικού βάρους και την προστασία της υγείας. Γνωστό παράδειγμα ισορροπημένης διατροφής είναι η μεσογειακή διατροφή. 

Αντίθετα η κακή διατροφή μπορεί να αποβεί επιζήμια για τον οργανισμό προκαλώντας είτε ασθένειες ανεπάρκειας (π.χ. αναιμία, σκορβούτο) είτε οδηγώντας σε καταστάσεις που απειλούν την υγεία, όπως παχυσαρκία και μεταβολικό σύνδρομο. Υποθρεψία είναι η χρόνια κατάσταση κατά την οποία δεν καλύπτονται οι ενεργειακές ή και θρεπτικές ανάγκες ενός ατόμου.

 

https://el.wikipedia.org/wiki/Διατροφή (Διασκευή)

 

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

 

Οικειότητα και τροφή

 

Η διαθεσιμότητα είναι αναγκαία συνθήκη, αλλά όχι και ικανή, προκειμένου ένα είδος να συγκαταλέγεται στις διατροφικές επιλογές. Υπάρχουν πολλά είδη τα οποία, αν και είναι διαθέσιμα, δεν αξιοποιούνται ως είδη διατροφής· γι’ αυτά δεν έχει αναπτυχθεί οικειότητα. Το ποια είδη διατροφής είναι οικεία και ποια όχι αποτελεί κομμάτι του πολιτισμού των κοινωνιών. Έτσι, στους διάφορους λαούς παρατηρούμε διαφορετικές δίαιτες, ακόμα και όταν έχουν στη διάθεσή τους τα ίδια ακριβώς τρόφιμα. Οι Έλληνες, για παράδειγμα, δεν διανοούνται να χρησιμοποιήσουν μια σειρά από ζωικά είδη τα οποία άλλοι λαοί επιλέγουν ως βρώσιμα, όπως είναι το αλογίσιο κρέας, τα διάφορα ερπετά και πολλά άλλα μικρά ζώα. Αντίθετα, όπως και οι άλλοι λαοί της Δύσης, οι Έλληνες καταναλώνουν το μοσχάρι και το χοιρινό, είδη κρέατος που για τους Ινδούς και τους κατοίκους της Μέσης Ανατολής, αντίστοιχα, είναι διατροφικά ταμπού. 

Οι διαφορές σε σχέση με την οικειότητα απέναντι στα τρόφιμα έχουν ερμηνευτεί με γνώμονα την καλύτερη διαχείριση των διαθέσιμων φυσικών πόρων, την προστασία της δημόσιας υγείας ή την ενδυνάμωση της εθνικής ταυτότητας. Ανεξάρτητα από την ερμηνεία που υιοθετούν οι διάφοροι μελετητές, είναι βέβαιο ότι οι ιδιαιτερότητες των διατροφικών συνηθειών ενσωματώνονται στην κουλτούρα των κοινωνιών και μεταφέρονται ως πολιτισμικό στοιχείο, ακόμα και όταν οι σκοπιμότητες που αρχικά εξυπηρέτησαν έχουν εκλείψει. Εντέλει, οι ιδιαιτερότητες αυτές συμβάλλουν στο αίσθημα «ταυτότητας» των ατόμων, σηματοδοτώντας κοινωνικές, θρησκευτικές, πολιτικές ή άλλες ιδεολογικές προσκολλήσεις. Πολλές φορές, η τροφή ενέχει και ηθική διάσταση. Για παράδειγμα, μέσα από την αποφυγή κατανάλωσης ζωικών τροφίμων και την επιλογή όσο το δυνατόν λιγότερο επεξεργασμένων φυτικών τροφίμων, οι οπαδοί της φυτοφαγίας διατηρούν την αγνότητά τους και ζουν σε αρμονία με τις ηθικές τους αρχές. Με άλλα λόγια, θα λέγαμε ότι για τους ανθρώπους είναι καλό να τρώνε αυτό που είναι καλό και να σκέφτονται. 

Όπως αναπτύχθηκε πιο πάνω, η οικειότητα απέναντι σε ορισμένα τρόφιμα είναι αποτέλεσμα πολιτισμικής επιρροής. Οι διαιτητικές συνήθειες αποτελούν μέρος του πολιτισμού και «κληρονομούνται» μαζί με τις άλλες πολιτισμικές συνήθειες. Μέσα από το ρόλο της στην επικοινωνία των ανθρώπων, η τροφή και οι κώδικες κατανάλωσής της γίνονται κτήμα όλων. Η συμμετοχή στο οικογενειακό γεύμα ή η συνεύρεση «για καφέ» με φιλικά πρόσωπα εξυπηρετεί τη διαδικασία εξοικείωσης. 

 

Aντωνία-Λήδα Ματάλα (2015), Διατροφή και πολιτισμός, e-book/e-pub, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα. 

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

 

Αμάντα Μιχαλοπούλου, Γιάντες

 

[…] Μοίρασε τη σαλάτα σε τέσσερα πιάτα κι έφαγε από το ένα με τα χέρια. Φώναξε: «Ηλία, Αθηνά, ελάτε να φάτε». Δυο ολόιδια, κακομούτσουνα παιδιά εμφανίστηκαν στην πόρτα του διαδρόμου. «Δεν τρώμε λουλούδια», είπε το κορίτσι εκπροσωπώντας και τους δύο.

 «Στη μαρμελάδα πώς τα τρώτε;» ρώτησε η Ειρήνη με σφιγμένα χείλη.

 «Είσαι η μόνη που φτιάχνεις τέτοια φαγητά», είπε ο Ηλίας.

«Θα έπρεπε να νιώθετε περήφανοι. Δεν γεννηθήκατε σε οικογένεια δικαστικών, αλλά σε οικογένεια μαγείρων».

  Τα παιδιά τής είπαν ότι δεν είναι καθόλου περήφανα. Μετέφεραν τα λόγια του μπαμπά τους: «Λέει πως είσαι τρελή. Λέει πως είναι ο σπόρος της οικογένειας».

Η Ειρήνη μάζεψε τα μαλλιά της. Ήταν λιγότερο τρομακτική έτσι.

 «Ο σπόρος της οικογένειας», είπε με απαλή φωνή, «είναι η δημιουργία. Ο καθένας είναι ελεύθερος ν’ ακολουθήσει το δρόμο του, αλλά όλοι πέφτουμε τελικά στον ίδιο λάκκο. Θέλω να πω, όλοι μαγειρεύουμε –βλέπετε το θείο Στέφανο που έγινε μεγάλος μάγειρας και γράφουν γι’ αυτόν όλα τα περιοδικά; Θα σας το πω και ανάποδα: ο θείος Βασίλης κόντεψε να τρελαθεί επειδή δεν ξέρει να μαγειρεύει.

»Μη με ρωτήσετε γιατί συμβαίνουν όλα αυτά· η εξήγηση βρίσκεται στα κύτταρά μας. Πήρατε το χρώμα των ματιών μου και ρουφάτε σαν το  σφουγγάρι αυτά που σας μαθαίνω. Σας λέω ποιοι άνθρωποι είναι κακοί κι εσείς, συνήθως, με πιστεύετε. Αν γεννιόσασταν σ’ άλλο σπίτι, θα σας μάθαιναν άλλους τρόπους ν’  αναγνωρίζετε το καλό. Ένα απλό παράδειγμα: Όταν ήμουν στην ηλικία σας, η μητέρα μου έπιανε ένα στυλιάρι στα χέρια και φώναζε: “Αν σε πιάσω, κακομοίρα μου, θα σε χτυπήσω σαν χταπόδι”. Χωρίς να το καλοσκεφτώ, όταν και σεις με θυμώνατε, έλεγα την ίδια φράση κι ας μας χώριζαν τόσα ναυτικά μίλια απ’ τη γιαγιά σας. 

»Ό,τι έμαθα το έμαθα στην ηλικία σας. Οι γονείς μου έλεγαν πως όσοι μαγειρεύουν είναι καλοί άνθρωποι με γενναιόδωρη ψυχή. Αν ήταν γιατροί, θα σας έλεγα τώρα πως οι γιατροί είναι καλοί άνθρωποι και σώζουν τον κόσμο. Αν ήταν έμποροι όπλων, πάλι κάτι θα σκεφτόμουν να πω για τον ακατανόητο κόσμο μας, που  θα χαθεί σε αμοιβαία πυρά.

»Γεννήθηκα στο νησί. Πριν πιάσω κούκλες στα χέρια μου, έπιασα χταπόδια. Ούτε μια στιγμή δε λυπήθηκα τα κατσαρά τους πλοκάμια που έσκαγαν με μανία στα βράχια. Τα χταπόδια έφερναν τουρίστες στην ταβέρνα, χαρά στους γονείς μου και χρήματα στο σπίτι. Τα παιδιά όμως θέλουν να κάνουν κάτι δικό τους όταν μεγαλώσουν. Κάτι που να μην το έχει κάνει κανείς – πόσο περισσότερο οι γονείς τους. Μεγαλώνοντας ειρωνευόμουν όσους μαγειρεύουν και τους έλεγα αργόσχολους. Ήθελα ν’ ανοίξω το δικό μου δρόμο χωρίς αξίνα. Μόνο όταν η γιαγιά σας πέθανε θυμήθηκα πού είχα κρύψει την αξίνα: μέσα στο κεφάλι μου. Είχε το σχήμα ξύλινης κουτάλας. Δεν χρειαζόταν να γίνω υπάλληλος από αντίδραση ούτε αστροναύτης. Μπορούσα να δοκιμάσω την τύχη μου στην κουζίνα, αφού ήταν τόσο ισχυρός μαγνήτης. Έφτιαξα δικές μου συνταγές –δεν έκλεψα τίποτα από κανέναν. Σας φαίνονται περίεργες, αλλά έτσι μαγειρεύει η μητέρα σας. Αυτή είναι η μητέρα σας. Δεχτείτε την όπως είναι. Κι εκείνη σας αγαπά με τα ελαττώματά σας».

Ύστερα απ’ αυτόν τον μονόλογο τα παιδιά έφαγαν χωρίς να πουν λέξη. Από την έκφρασή τους δεν φάνηκε αν διασκέδασαν ή αν μαρτύρησαν.

 

Αμάντα Μιχαλοπούλου, Γιάντες, σελ. 162-165, εκδ. Κατανιώτη, Αθήνα, Συλλεκτική επετειακή έκδοση: Οκτώβριος 2018

 

 

ΘΕΜΑ Α

 

Α1.   Να αποδώσετε συνοπτικά, με 60-70 λέξεις, τους λόγους στους οποίους αποδίδονται από μελετητές και από τη συγγραφέα του Κειμένου 2 οι ιδιαιτερότητες των διατροφικών συνηθειών που έχουν άνθρωποι και λαοί. 

 

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Β

 

Β1.   Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. 

 

Κείμενο 1

α. Η διατροφή και η δίαιτα γίνονται για τον ίδιο σκοπό.

β. Η μεσογειακή διατροφή εξασφαλίζει ποικιλία και μέτρο.

Κείμενο 2

γ. Τα διαθέσιμα τρόφιμα είναι και οικεία.

δ. Η μη κατανάλωση ζωικών τροφών είναι για τον φυτοφάγο ζήτημα και ηθικών αρχών.

ε. Οι διαιτητικές συνήθειες είναι μέρος της πολιτισμικής κληρονομιάς των κοινωνιών.

 

Μονάδες 10

 

Β2. α.  Στόχος του συντάκτη του Κειμένου 1 είναι να ενημερώσει τον αναγνώστη με συγκεκριμένο, σαφή και εύληπτο τρόπο για τη σημασία και την αξία της καλής διατροφής. Να βρείτε στο κείμενό του και να γράψετε στο τετράδιό σας τρεις (3) εκφραστικούς τρόπους-γλωσσικές επιλογές με τους οποίους επιτυγχάνει τον στόχο του. (Μονάδες 9)

 

β.  Να μετατρέψετε από ονοματοποιημένο σε ρηματικό λόγο τους όρους της πρότασης του Κειμένου 1 οι οποίοι είναι γραμμένοι με έντονα γράμματα: «Η εφαρμογή της ισορροπημένης διατροφής έχει ως αποτέλεσμα τη διατήρηση σταθερού του φυσιολογικού βάρους και την προστασία της υγείας». (Μονάδες 6)

 

Μονάδες 15

 

Β3.   Πόσο βέβαιη δείχνει η συγγραφέας του κειμένου 2 για την άποψη που υποστηρίζει, ότι οι ιδιαιτερότητες των διατροφικών συνηθειών είναι στοιχείο της πολιτισμού των κοινωνιών; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας κάνοντας αναφορά στους τρόπους και στα μέσα πειθούς που αξιοποιεί και στις γλωσσικές επιλογές της. Να παρουσιάσετε από ένα παράδειγμα μέσα από το κείμενο για το καθένα από τα παραπάνω. (Μονάδες 10)

 

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Γ

 

Γ1.     Ποια κατά τη γνώμη σας είναι η σχέση που έχει η μητέρα με τη μαγειρική, όπως την προσλαμβάνετε στο κείμενο 3; Να αξιοποιήσετε 3 τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)

 

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Δ

 

Δ1.  Με αφόρμηση την άποψη της συγγραφέα στο Κείμενο αναφοράς 2, να αναπτύξετε τις απόψεις σας για τους παράγοντες που νομίζετε ότι επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη διατροφή και τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων στην εποχή μας.

Είδος κειμένου: Άρθρο

Πομπός: Μαθητής/Μαθήτρια

Μέσο: Εφημερίδα πανελλαδικής κυκλοφορίας 

Αποδέκτης: Ευρύ αναγνωστικό κοινό 

Έκταη: 300-350 λέξεις

 

 

 

 

Μονάδες 30

 

 

 

 

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

 

Β2.  α.  Τι δηλώνουν ως προς το νόημα οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις του Κειμένου 1; (μονάδες 5)

 

δηλαδή (1^η παράγραφος)

Επομένως (1^η παράγραφος)

για να (1^η παράγραφος) 

ώστε να (3^η παράγραφος)

είτε … είτε (4^η παράγραφος)

 

β.  Στο Κείμενο 2, να βρείτε και να γράψετε στο τετράδιό σας ένα παράδειγμα και να εξηγήσετε τη λειτουργία του. (Μονάδες 10)

 

Μονάδες 15

 

Β3.   Χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου είναι η τεκμηρίωση των απόψεων που διατυπώνονται, η επιδίωξη αντικειμενικότητας και το ειδικό λεξιλόγιο. Στο κείμενο 2, να βρείτε και να γράψετε ένα παράδειγμα για καθένα από τα χαρακτηριστικά αυτά.

 

Μονάδες 15

 

 

 

 

 

 

5^ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

ΘΕΜΑ Α

 

Α1.   Στο θέμα πού οφείλονται οι ιδιαιτερότητες των διατροφικών συνηθειών των ανθρώπων και των λαών οι απόψεις ποικίλλουν. Οι ερευνητές τις αποδίδουν σε λόγους περιβαλλοντικούς, δημόσιας υγείας και εθνικής ταυτότητας. Η συγγραφέας, ωστόσο, τονίζει την πολιτιστική παράμετρο. Υποστηρίζει ότι αυτές είναι ένα από τα στοιχεία του εθνικού παραδοσιακού πολιτισμού, εμπεριέχουν θρησκευτικές, πολιτικές και ηθικές διαστάσεις, και αποκτιούνται με τις σχέσεις και τις συνήθειες των ανθρώπων.

 

ΘΕΜΑ Β

 

Β1.   

α. Λάθος

β. Σωστό

γ. Λάθος

δ. Σωστό

ε. Σωστό

 

Β2.  α.   Ο συντάκτης του κειμέμου επιτυγχάνει την πρόθεσή του με τον ορισμό τόσο της διατροφής «διατροφή του ανθρώπου είναι … διατηρείται στη ζωή», όσο και με τον ορισμό των νοηματικά παραπλήσεων εννοιών, π.χ. «(τροφή είναι) κάθε οργανική … για τη θρέψη του», καθώς με τον ορισμό το νόημα των εννοιών γίνεται συγκεκριμένο και σαφές. Χρησιμοποιεί, επίσης, παραδείγματα και μάλιστα μέσα σε παρένθεση ως συμπληρωματικά επεξηγηματικά στοιχεία «(π.χ. αναιμία, σκορβούτο)». Τρίτος εκφραστικός τρόπος-γλωσσική επιλογή του είναι η χρήση ερωταποκρίσεων με τις οποίες διευκολύνει τον αναγνώστη να παρακολουθεί και να κατανοεί καλύτερα το περιεχόμενο όσων αναφέρει και τον ειρμό της σκέψης του «Τι είναι τροφή; Κάθε οργανική… θρέψη του», «Τι θρέψη; Αναφέρεται στη διαδικασία … και την απέκκρισή της».

 

β.  Μετατροπή του ονοματοποιημένου λόγου σε ρηματικό:

Η εφαρμογή της ισορροπημένης διατροφής έχει ως αποτέλεσμα να διατηρείται σταθερό το φυσιολογικό βάρος και να προστατεύεται η υγεία.

 

Β3.      Η συγγραφέας του κειμένου δείχνει βέβαιη για την άποψη που υποστηρίζει. Αυτό τεκμηριώνεται, αρχικά, από τη χρήση της φράσης «είναι βέβαιο» η οποία δηλώνει βεβαιότητα και είναι και απρόσωπη έκφραση που κάνει τον λόγο της απρόσωπο και αντικειμενικό. Επιπλέον, αξιοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική και μέσα πειθούς επιχειρήματα και τεκμήρια-παραδείγματα, για να δείξει ότι οι διατροφικές συνήθειες είναι ένα από τα στοιχεία του εθνικού παραδοσιακού πολιτισμού που κληροδοτείται στους μεταγενέστερους με την επικοινωνία και τις σχέσεις των ανθρώπων, π.χ. «μεταφέρονται ως πολιτισμικό στοιχείο, ακόμα και όταν οι σκοπιμότητες που αρχικά εξυπηρέτησαν έχουν εκλείψει» (επιχείρημα) και «η συμμετοχή στο οικογενειακό γεύμα» (τεκμήριο-παράδειγμα). Εξάλλου, με τα παραδείγματα που αναφέρονται στην τελευταία περίοδο «Η συμμετοχή στο οικογενειακό γεύμα ή η συνεύρεση “για καφέ” με φιλικά πρόσωπα», συνειρμικά ανακαλούνται στη μνήμη του αναγνώστη παραστάσεις από προσωπικά βιώματα. Έχουμε, λοιπόν, εικονοπλαστικό λόγο που λειτουργεί και ως επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη.

 

ΘΕΜΑ Γ

 

Γ1.   Η μητέρα θεωρεί ότι η μαγειρική είναι δημιουργία «Ο σπόρος της οικογένειας είναι η δημιουργία». Είναι τρόπος έκφρασης και δημιουργικής εκτόνωσης της ψυχικής έντασης «Θα σας το πω και ανάποδα: ο θείος Βασίλης κόντεψε να τρελαθεί, επειδή δεν ξέρει να μαγειρεύει». Η ενασχόλησή της με αυτήν έχει τις ρίζες της στις καθοριστικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και την επίδραση που ασκεί το οικογενειακό περιβάλλον /παράδοση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα. Αποτελεί έκφραση του εσώτερου εαυτού και στοιχείο της ταυτότητάς της σε σημείο που να ταυτίζει τον εαυτό της με το δημιούργημά της, δηλαδή τις συνταγές της  «σας φαίνονται περίεργες (ενν. οι συνταγές  μου), αλλά έτσι μαγειρεύει η μητέρα σας. Αυτή είναι η μητέρα σας». Η μαγειρική αποτελεί απόδειξη καλοσύνης  και γενναιόδωρη προσφορά στους άλλους «Οι γονείς μου έλεγαν … με γενναιόδωρη ψυχή». Η μεταφορά «ήθελα να ανοίξω το δικό μου δρόμο χωρίς αξίνα» εικονοποιεί την επιθυμία των παιδιών να διαφοροποιηθούν από τους γονείς τους και να δημιουργήσουν κάτι δικό τους. Η  σουρεαλιστική εικόνα με το σύμβολο της αξίνας που έχει σχήμα ξύλινης κουτάλας -και συμβολίζει τη μαγειρική-, που ήταν κρυμμένη μέσα στο κεφάλι της «Μόνο όταν η γιαγιά σας πέθανε θυμήθηκα πού είχα κρύψει την αξίνα: μέσα στο κεφάλι μου. Είχε το σχήμα ξύλινης κουτάλας.» αποδίδει με παραστατικό τρόπο τη δημιουργική διέξοδο που έδωσε στη μητέρα η σκέψη να ασχοληθεί με τη μαγειρική, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση. Με το παράδειγμα «Ένα απλό παράδειγμα … τόσα ναυτικά μίλια από τη γιαγιά σας» προβάλλεται  η αυθόρμητη υιοθέτηση τρόπων σκέψης και έκφρασης που μαθαίνει ο άνθρωπος σε μικρή ηλικία μέσα στην οικογένεια  και τον συνοδεύουν σε όλη του τη ζωή και εξηγεί την ενασχόληση της μητέρας με τη μαγειρική.

 

ΘΕΜΑ Δ

 

Δ1.    Τίτλος: Οι διατροφικές συνήθειες στην εποχή μας

 

Πρόλογος

 

Η διατροφή και οι διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων είναι, βέβαια, ένα από τα στοιχεία του παραδοσιακού πολιτισμού της κοινωνίας στην οποία ζουν. Κληροδοτούνται, όπως και άλλα παραδοσιακά στοιχεία, από γενιά σε γενιά και διαιωνίζονται. Εμπλουτίζονται, όμως, με νέα στοιχεία και νέες συνήθειες που είναι κυρίως αποτέλεσμα της εξέλιξης του πολιτισμού και της επικοινωνίας των ανθρώπων.

 

Κύριο μέρος

 

Παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη διατροφή και τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων στην εποχή μας

 

-      Περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως είναι το κλίμα, η γεωγραφία, τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά κάθε τόπου, που επηρεάζουν την παραγωγή και την κατανάλωση των τροφίμων. 

-      Η φυσική διαθεσιμότητα, για παράδειγμα, σε κοινωνίες που έχουν πρόσβαση σε θάλασσες ή λίμνες, τα ψάρια και τα θαλασσινά είναι μέρος της καθημερινής δίαιτας των μελών τους.

-      Οι τεχνολογίες συντήρησης των τροφίμων, η ύπαρξη εμπορικών δικτύων μεταφοράς και διανομής και οι δυνατότητες γεωργικής παραγωγής, όπως νέα υβρίδια φυτών και νέες φυλές ζώων, καθώς και οι διαθέσιμες καλλιεργητικές μέθοδοι.

-      Πολιτιστικοί παράγοντες, π.χ. θρησκεία, ήθη, έθιμα.

-      Οι οικονομικές δυνατότητές τους, επειδή από αυτές εξαρτάται η αγορά των τροφίμων, ο χώρος και τρόπος εστίασης.

-      Ο τρόπος ζωής και τα πρότυπα που προβάλλονται, η υιοθέτηση γαστρονομικών συνηθειών άλλων ανθρώπων και άλλων λαών.

-      Ατομικές ιδιαιτερότητες, όπως είναι η κατάσταση υγείας, η ηλικία, ιδεολογικές πεποιθήσεις, αξίες και προτιμήσεις.

 

Επίλογος

 

Σε κάθε περίπτωση, είτε πρόκειται για στοιχεία και συνήθειες του παραδοσιακού τρόπου διατροφής είτε για στοιχεία του σύγχρονου τρόπου, το ζητούμενο είναι η καλή διατροφή, που βασίζεται στην καλή ποιότητα των τροφίμων, στην ποικιλία και στο μέτρο ως προς την κατανάλωσή τους.

 

 

 

ΤΩΝ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

 

Β2. α. Ως προς το νόημα οι διαρθρωτικές λέξεις δηλώνουν:

δηλαδή: επεξήγηση

Επομένως: συμπέρασμα

για να: σκοπό

ώστε να: αποτέλεσμα

είτε … είτε: διάζευξη

 

β.  Ένα παράδειγμα: «Για παράδειγμα, μέσα από την αποφυγή κατανάλωσης ζωικών τροφίμων … σε αρμονία με τις ηθικές τους αρχές». Με το παράδειγμα αυτό η συγγραφέας επεξηγεί και τεκμηριώνει την άποψή της: «Πολλές φορές, η τροφή ενέχει και ηθική διάσταση».

 

Β3.  Παράδειγμα τεκμηρίωσης των απόψεων είναι ο συλλογισμός/επιχείρημα: «Έτσι, στους διάφορους λαούς παρατηρούμε διαφορετικές δίαιτες, ακόμα και όταν έχουν στη διάθεσή τους τα ίδια ακριβώς τρόφιμα», με το οποίο η συγγραφέας τεκμηριώνει την άποψή της για το ποια είδη διατροφής είναι οικεία και ποια όχι: «Το ποια είδη διατροφής … του πολιτισμού των κοινωνιών», (1^η παράγραφος).

Παράδειγμα αντικειμενικότητας είναι η χρήση οριστικής έγκλισης και γ΄ ρηματικού προσώπου, «Το ποια είδη διατροφής είναι οικεία και ποια όχι αποτελεί κομμάτι του πολιτισμού των κοινωνιών». 

Παράδειγμα ειδικού λεξιλογίου είναι η χρήση του όρου «οικειότητα» με τη σημασία που δίνεται σε αυτόν στο κείμενο, δηλαδή τη σχέση των ανθρώπων με τα τρόφιμα που είναι αποδεκτά για βρώση.