ΕΤΣΙ ΘΑ ΕΞΕΤΑΣΤΟΥΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΤΗΣ Α΄ ΚΑΙ ΤΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
[Ακούστε τα παιδιά σας]
Η Κατερίνα Χατζηκαλλία-Κουνιάκη σπούδασε Ψυχολογία στο Α.Π.Θ. και ειδικεύτηκε στη συμβουλευτική γονέων, στη θεραπεία παιδιών κι εφήβων και στην ομαδική θεραπεία. Ακολουθεί απόσπασμα συνέντευξής της στη σελίδα https://www.livemedianews.gr στις 22. 10. 2019
- Παρ' ότι δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές - λύσεις για ευτυχισμένη ενηλικίωση ποιες βασικές οδηγίες-συμβουλές θα δίνατε;
Μετά από 16 χρόνια κλινικής πράξης και καθημερινής επαφής με εκατοντάδες γονείς, παιδιά και εφήβους, τα δύο βασικότερα στοιχεία, για να γίνει ένα παιδί ευτυχισμένος ενήλικας θεωρώ ότι είναι:
Πρώτον, το αίσθημα αγάπης, αποδοχής και ασφάλειας που καλλιεργείται από τη στάση των γονιών προς το παιδί, από την ώρα που αυτό γεννιέται. Πρόκειται για μια στάση αποδοχής, ενθάρρυνσης και διόλου επικριτική, ώστε το παιδί να νιώσει ότι οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή του το αγαπούν και το αποδέχονται, ακόμη κι όταν κάνει λάθη ή δεν τα καταφέρνει καλά κι έτσι να αγαπήσει κι αυτό με τη σειρά του τον εαυτό του.
Και δεύτερον, η ευελιξία των γονιών, κυρίως με τον έφηβο. Όταν το παιδί περνάει από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, τα πράγματα αλλάζουν και το παιδί από εξαρτημένο ον επιθυμεί να γίνει ανεξάρτητο και να διαφοροποιηθεί από τους γονείς, απορρίπτοντάς τους συνήθως. Στη φάση αυτή είναι που θα εκδηλώσει και πολλές αντιδράσεις προς τους γονείς και πιθανώς να υπάρξουν συγκρούσεις μεταξύ τους. Οι γονείς εδώ, λοιπόν, πρέπει να μπορούν να δείξουν ευελιξία, να κάμψουν την όποια άκαμπτη στάση τους και να αρχίσουν να «ακούν» περισσότερο τον έφηβο, δείχνοντάς του κιόλας ότι παίρνουν στα σοβαρά τις απόψεις του.
-Τι τρομάζει τους γονείς από τη συμπεριφορά των παιδιών σήμερα;
Πολλά, για να μην πω όλα! Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνον με τη συμπεριφορά των παιδιών (αν είναι τρομακτική ή όχι), αλλά έχει να κάνει και με τις προσδοκίες και απαιτήσεις των γονιών που έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Διότι, οι γονείς των τελευταίων ετών θέλουν κι επιδιώκουν να τα κάνουν όλα και πάντα σωστά με /για το παιδί τους, ώστε αυτό να μην «μείνει πίσω», να μην αποτύχει ή να μην καταστρέψει το μέλλον του. Έτσι, βιώνουν μεγάλη αγωνία και προσπαθούν να μην τους ξεφύγει τίποτα που μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα. Από τις πιο συχνές, ωστόσο, συμπεριφορές των παιδιών όλων των ηλικιών, με τις οποίες τρομάζουν σήμερα οι γονείς, είναι η σχέση τους με (και η «εξάρτησή» τους από) τις ηλεκτρονικές συσκευές (κινητά, ηλεκτρονικές κονσόλες, τάμπλετ, κλπ) και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (instagram, facebook, κ.α.), καθώς η τεχνολογία αλλάζει ταχύτατα, τα παιδιά «κολλάνε» και οι γονείς δεν είναι εύκολο να έχουν πάντα τον έλεγχο όσων κάνουν τα παιδιά τους στο διαδίκτυο.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Ευγενία Φακίνου (1945- )
Έρως, θέρος, Πόλεμος (απόσπασμα)
Το μυθιστόρημα αποτυπώνει τη ζωή της Μαρίας, μητέρας της συγγραφέως, από τη Σύμη στα 1919 μέχρι και τις τελευταίες της στιγμές στην Αθήνα, στα χρόνια που ακολούθησαν τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Ο καθένας ψάχνει την αναγνώριση και την επιβράβευση με το δικό του τρόπο. Ο πατέρας μου ήταν περιζήτητος στα γλέντια και στις γιορτές της οικογένειάς του. Εκτιμούσαν τ’ αστεία του και καμιά εκδήλωση δεν ήταν πετυχημένη αν έλειπε εκείνος. Επειδή η μάνα μου δούλευε και δεν μπορούσε να τον ακολουθεί, πήγαινε μόνος του. Το συνηθίσαμε, αλλά δε μας άρεσε να μας αφήνει και να φεύγει, να γυρίζει μετά ενθουσιασμένος και να μας περιγράφει πόσο ωραία είχαν περάσει. Νιώθαμε ότι μας απέκλειε και το βρίσκαμε άδικο. Δεν το συζητούσαμε μεταξύ μας, αλλά ξέραμε.
Η μάνα μου πάλι έβρισκε τη δικαίωσή της έξω απ’ το σπίτι. Επίσης. Η συμπεριφορά της προς τους αρρώστους, η βοήθεια που τους προσέφερε με διάφορους τρόπους την είχαν αναδείξει σε αξιοσέβαστο μέλος της μικρής κοινωνίας της Κυψέλης. Επειδή έμπαινε στα σπίτια κι έβλεπε πολλά, της εκμυστηρεύονταν τις δυσκολίες και τα προβλήματά τους. Με κούραζε ν’ ακούω από διαφόρους πόσο καλή και συμπονετική ήταν η μητέρα μου και πόσο βοηθούσε τον κόσμο.
Αντί να χαίρομαι, σούφρωνα τα φρύδια και κατέβαζα το κεφάλι σχεδόν θυμωμένη. Ήθελα να ήταν και μ’ εμάς έτσι.
Αλλά τα παιδιά δεν έχουν ποτέ ολοκληρωμένη την εικόνα των γονιών τους.
Τι ήθελα επιτέλους απ’ τη μάνα μου; Μάλλον να ήταν και μ’ εμάς όπως ήταν και με τους ξένους. Συμπονετική, τρυφερή, διαθέσιμη.
Το σπίτι μας είχε γίνει κέντρο διερχομένων. Πατριώτες και συγγενείς της απ’ τη Σύμη έφταναν κάθε τόσο. Πότε κάποιος ανιψιός θα παρουσιαζόταν φαντάρος, πότε κάποια ανιψιά χρειαζόταν να μείνει κοντά μας λίγες μέρες για να πάει σε ειδικούς γιατρούς.
Έβλεπα πόσο βασίζονταν πάνω της για όλα. Και πώς εκείνη τους συμπεριφερόταν. Τους έδινε όλη της την προσοχή και τους περιποιόταν ιδιαιτέρως. Το σόι της απέκτησε για κείνη μεγάλη σημασία. Ήθελε να τους βοηθάει με κάθε τρόπο. [...]
Ευγ. Φακίνου, Έρως, θέρος, Πόλεμος, εκδ. Καστανιώτη, σελίδες 375-376
Θέμα Α
Α1. α. Να χαρακτηρίσεις τις προτάσεις με την ένδειξη ΣΩΣΤΟ (Σ) ή ΛΑΘΟΣ (Λ), αξιολογώντας αν ανταποκρίνονται στο νόημα του Κειμένου 1.
1. Βασικό στοιχείο, για να γίνει ένα παιδί ευτυχισμένος ενήλικας, είναι το αίσθημα αποδοχής.
2. Οι γονείς αποδέχονται το παιδί που δεν κάνει λάθη.
3. Στην εφηβεία το παιδί επιθυμεί να μοιάσει στους γονείς του.
4. Οι γονείς δεν πρέπει να υποχωρούν στις πολλές αντιδράσεις του παιδιού.
5. Το ενδεχόμενο να αποτύχει το παιδί τους κάνει τους γονείς να βιώνουν μεγάλη αγωνία.
Ή
α. Να αναφέρεις περιληπτικά, με 50-60 λέξεις, αυτά για τα οποία, σύμφωνα με την ψυχολόγο, Κείμενο 1, αγωνιούν και τρομάζουν οι γονείς σχετικά με τα παιδιά τους.
Μονάδες 10
β. Να αντικαταστήσεις καθεμιά από τις παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις της τελευταίας παραγράφου με ισοδύναμή της λέξη ή φράση. (Αν είναι απαραίτητη κάποια αλλαγή στη σύνταξη να την κάνεις.)
Διότι
ώστε
Έτσι
ωστόσο
καθώς
Μονάδες 10
γ. «Οι γονείς εδώ, λοιπόν, πρέπει να μπορούν να δείξουν ευελιξία, να κάμψουν την όποια άκαμπτη στάση τους και να αρχίσουν να «ακούν» περισσότερο τον έφηβο, δείχνοντάς του κιόλας ότι παίρνουν στα σοβαρά τις απόψεις του».
Το ύφος του κειμένου στο παραπάνω χωρίο του κειμένου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί:
α. Ειρωνικό
β. Συμβουλευτικό
γ. Τυπικό
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με κριτήριο τους ρηματικούς τύπους.
Ή (Εναλλακτικά)
γ. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις και τη φράση του κειμένου 1, που χρησιμοποιούνται στον προφορικό κυρίως λόγο, να γράψεις μία συνώνυμη, ώστε το ύφος του λόγου να γίνει πιο επίσημο:
νιώσει (2η παράγραφος)
περνάει (3η παράγραφος)
παίρνουν (3η παράγραφος)
θέλουν (4η παράγραφος)
«μείνει πίσω» (4η παράγραφος)
Μονάδες 15
Θέμα Β
Διάβασες την παραπάνω συνέντευξη και προβληματίστηκες για το θέμα της σχέσης ενός εφήβου με τους γονείς του. Αποφασίζεις να δημοσιεύσεις στον ιστότοπο του σχολείου σου ένα άρθρο στο οποίο παρουσιάζεις σε 350 – 400 λέξεις τις βασικές απαιτήσεις που έχει ένας έφηβος από τους γονείς του σήμερα.
Μονάδες 30
Θέμα Γ
Γ1. Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου («Έβλεπα πόσο … με κάθε τρόπο») παρατηρείται μικροπερίοδος λόγος. Πώς λειτουργεί η συγκεκριμένη επιλογή ως προς το νόημα και το ύφος του κειμένου;
Μονάδες 20
Θέμα Δ
Δ1. Η αφηγήτρια φαίνεται μέσα από το κείμενο να αντιμετωπίζει με αμφιθυμία τη σχέση της με τη μητέρα της. Να εντοπίσετε δύο αποσπάσματα που δηλώνουν την αμφιθυμική αυτή στάση και να διερευνήσετε, βασιζόμενοι στο αφηγηματικό υλικό, τους λόγους που την προκαλούν.
Μονάδες 15
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Θέμα 1
α. 1. Σωστό
2. Λάθος
3. Λάθος
4. Λάθος
5. Σωστό
Ή
α. Σύμφωνα με την Ψυχολόγο πολλά τρομάζουν τους γονείς, που δεν οφείλονται τόσο στη συμπεριφορά των παιδιών, όσο στους ίδιους. Οι ίδιοι αγωνιούν με την ιδέα μήπως κάτι δεν πάει καλά και οδηγηθούν τα παιδιά τους σε μελλοντική αποτυχία ή καταστροφή. Τους τρομάζει, επίσης, η προσήλωση των παιδιών τους στα ηλεκτρονικά μέσα, επειδή δεν μπορούν να ελέγξουν τις ψηφιακές τους δραστηριότητες.
β. Ισοδύναμες λέξεις ή φράσεις:
Διότι: Γιατί
ώστε: για να (μην «μείνει πίσω» αυτό)
Έτσι: Γι’ αυτό
ωστόσο: όμως
καθώς: επειδή (ή αφού ή για τον λόγο ότι, ή τη στιγμή που)
γ. Το ύφος του κειμένου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συμβουλευτικό, β. Αυτό αιτιολογείται από τη χρήση του απρόσωπου ρήματος «πρέπει» που δίνει στο χωρίο του κειμένου τόνο δεοντολογικό, δηλαδή ότι επιβάλλεται, ότι είναι αναγκαίο να γίνει αυτό που δηλώνεται με τη βουλητική πρόταση «να μπορούν», που είναι υποκείμενο στο «πρέπει», και με τις βουλητικές προτάσεις «να δείξουν…», «να κάμψουν…» «να αρχίσουν…», που είναι αντικείμενα στο «μπορούν». Σε όλες τις βουλητικές προτάσεις υπάρχουν ρήματα που σημαίνουν δράση και εκφέρονται με υποτακτική, που δηλώνει κάτι το επιθυμητό να γίνει.
Ή (Εναλλακτικά)
Συνώνυμα σε πιο επίσημο ύφος:
νιώσει: αισθανθεί
περνάει: μεταβαίνει
παίρνουν: λαμβάνουν
θέλουν: επιθυμούν
«μείνει πίσω»: υστερήσει
Θέμα Β
Τίτλος: Τι θέλουν οι έφηβοι από τους γονείς τους
Πρόλογος
Πολύ συχνά ακούμε γονείς και έφηβους να εκφράζουν παράπονα για τη συμπεριφορά του ενός προς τον άλλο ή να αλληλοκατηγορούνται. Τα αυτονόητα για τους δεσμούς και τη σχέση των γονιών με τα παιδιά τους φαίνεται ότι στην εφηβική ηλικία δεν ισχύουν και τόσο.
Κύριο μέρος
Τι λοιπόν θέλει – όχι απαιτεί – ένας έφηβος από τους γονείς του σήμερα. Απλά «θέλει» ή «παρακαλεί», γιατί η απαίτηση μπορεί να είναι αιτία τριβής μεταξύ τους. Ο έφηβος θέλει, γιατί το έχει ανάγκη, από τους γονείς του:
- Αγάπη, γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση για τα άλλα.
- Ασφάλεια, ώστε να μην αισθάνεται ότι απειλείται από πρόσωπα που εμπιστεύεται ή από άλλες καταστάσεις, όπως είναι η ανέχεια. Το άγχος και ο φόβος, που μπορεί να βιώνει ένας έφηβος ακόμα και μέσα στην οικογένεια, διαστρέφουν τον χαρακτήρα του.
- Αποδοχή, αναγνώριση και εκτίμηση, γιατί αυτά συμβάλλουν στην αυτοπεποίθηση και στην αυτοεκτίμησή του.
- Ενθάρρυνση και συμπαράσταση στους στόχους που επιδιώκει και στις προσπάθειες που κάνει, για να τους πετύχει.
- Ελευθερία και εμπιστοσύνη, με την έννοια της έλλειψης αυστηρών περιορισμών και ελέγχων.
- Διάλογο και κατανόηση για όσα τον απασχολούν. Ο έφηβος θέλει να μπορεί να εμπιστεύεται τους γονείς του και να τους εκμυστηρεύεται τις σκέψεις και τις επιθυμίες του, χωρίς να πιστεύει εκ των προτέρων ότι η γονείς του δεν θα τον καταλάβουν και θα τον απογοητεύσουν.
Επίλογος
Το παιδί που εισπράττει στην οικογένεια αγάπη, κατανόηση, αποδοχή και συμπαράσταση θα τα αποδώσει ως ενήλικας στα δικά του παιδιά. Έτσι, διαμορφώνεται και διατηρείται ένας ενάρετος κύκλος θετικός όχι μόνο για την οικογενειακή, αλλά και για την κοινωνική ζωή.
Θέμα Γ
Γ1. Ο μικροπερίοδος λόγος δίνει γρήγορο ρυθμό στον λόγο και την αίσθηση του μεγάλου πλήθους. Βοηθά την αφηγήτρια να παρουσιάσει με ζωηρότητα και έμφαση τη στενή σχέση της μητέρας με τους συγγενείς της και να τονίσει πόσο η μητέρα ενδιαφερόταν γι’ αυτούς και επομένως πόσο χρόνο τους διέθετε. Εκφράζει, ακόμα, με αμεσότητα την ψυχική ένταση, τον εκνευρισμό και την αυξανόμενη δυσαρέσκεια της αφηγήτριας/κόρης, επειδή διαφωνεί με αυτή τη συμπεριφορά της μητέρας και θα ήθελε η μητέρα της να αφιερώνει το ενδιαφέρον και τον χρόνο της σε αυτή και όχι στους συγγενείς της. Έτσι, ο αναγνώστης μπορεί να προσεγγίσει καλύτερα τη στάση της κόρης απέναντι στη μητέρα.
Θέμα Δ
Δ1. Στο απόσπασμα «Με κούραζε … ήθελα να ήταν και με μας έτσι» η αφηγήτρια εκφράζει τη δυσαρέσκεια της για την κοινωνική δράση και προσφορά της μητέρας της. Ο κοινωνικός έπαινος για τη μητέρα της, αντί να της προσφέρει ικανοποίηση και περηφάνια, τη δυσαρεστεί και της δημιουργεί θυμό, πιθανόν και ζήλεια, γιατί θέλει η μητέρα της να δείχνει ίδιο ενδιαφέρον και φροντίδα και για τα παιδιά της. Στο απόσπασμα «Αλλά τα παιδιά δεν έχουν ποτέ ολοκληρωμένη την εικόνα των γονιών τους», ιδιαίτερα με την αντίθεση «αλλά» αναγνωρίζει ότι η εκτίμηση για τη μητέρα της ήταν μονομερής, υπερβολική και καθόλου αντικειμενική. Με το σχήμα υποφοράς ανθυποφοράς που ακολουθεί «Τι ήθελα επιτέλους απ’ τη μάνα μου; Μάλλον να ήταν …διαθέσιμη» προσπαθεί να διερευνήσει τα αίτια της δυσαρέσκειάς της και εκμυστηρεύεται το παράπονό της για το ότι η μητέρα της δεν αφιέρωνε για τα παιδιά της ίδιο χρόνο και αγάπη όση για τους ξένους. Με το ασύνδετο σχήμα «Συμπονετική, τρυφερή, διαθέσιμη» το μικρό παιδί διεκδικεί για τον εαυτό του την προσοχή, τη φροντίδα και την αγάπη της μητέρας του.
Σπυρίδων Κ. Κούτρας – Υπαπαντή Η. Ζουρούδη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου