ΤΕΧΝΟΦΟΒΙΑ (TECHNOPHOBIA)
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΝΕΟ
10ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η τεχνοφοβία βλάπτει σοβαρά τη νοημοσύνη σου
Άρθρο, Ολίνα, 03.11.2021, https://www.pillowfights.gr/piase-molyvi/i-texnofovia-vlaptei-sovara-ti-noimosyni-soy/(απόσπασμα).
Είναι κάποιοι τύποι ωραίοι, με τους οποίους βγαίνεις για καφέ και σε κοιτάνε στα μάτια, μιλάνε μαζί σου κι ούτε που πιάνουν το κινητό τους. Δεν τσεκάρουν τα μηνύματά τους γιατί ξέρουν ότι δεν έχουν, αφού έχουν ξεκαθαρίσει σε φίλους και γνωστούς πως δεν πρόκειται να τα διαβάσουν. Δεν ξέρουν τι παίζει από μάρκες τεχνολογίας εκεί έξω γιατί δεν ενδιαφέρονται για κάποια αγορά για τα επόμενα τριάντα χρόνια. Είναι οι τύποι που θα κανονίσετε για καφέ στις οχτώ κι αν ζητήσεις να σε πάρουν τηλέφωνο όταν ξεκινήσουν, θα σε αγριοκοιτάξουν και θα σου πουν «στις οχτώ να είσαι εκεί». Είναι οι τύποι, που εσύ απέχοντας αυτή τη στιγμή λιγότερο από μισό μέτρο από το κινητό ή το λάπτοπ σου, ίσως ενδόμυχα θαυμάζεις, μα δε θα μπορούσες να είσαι στη θέση τους. Και γιατί να είσαι άλλωστε;
Πολλοί θα σου πουν πως αυτοί ξέρουν να ευχαριστιούνται την κάθε στιγμή με φυσικές παρουσίες κι όχι μέσα από οθόνες. Λες κι εμείς που χρησιμοποιούμε τις οθόνες καθημερινά δεν περνάμε καλά όταν βρισκόμαστε από κοντά και δεν ανυπομονούμε να έρθει η μέρα που θα αγκαλιαστούμε από κοντά κι όχι μέσα από τα emojis. Θα σου πουν πως η οθόνη αποξένωσε την κοινωνία μας και πως το φλερτ έχει εξαφανιστεί από τα μπαρ γιατί τη θέση τους πήρε το FaceBook, το Instagram και το Tinder. Λες κι απαγορεύεται να πλησιάσεις πλέον για φλερτ κάποιον σε εξωτερικό χώρο, έχει καταργηθεί. Η τεχνολογία δεν ήρθε στη ζωή μας για να μας αποξενώσει –άλλη σκασίλα δεν είχε! Ήρθε για να μας διευκολύνει, εφόσον βέβαια είμαστε νοήμονες και γνωρίζουμε πώς να την αξιοποιήσουμε. Θα σου πουν ότι είναι πιο ήρεμοι χωρίς τόσα ερεθίσματα λες κι εμείς ξυπνάμε και κοιμόμαστε με νεύρα εξαιτίας του κινητού μας και μόνο. Ήρθε η ώρα να μάθουν όλοι αυτοί, πως δεν είναι το κινητό μας που μας εκνευρίζει αλλά οι άνθρωποι που συναναστρεφόμαστε –αναγκαστικά ή από επιλογή– και που τα ίδια νεύρα θα μας προκαλούσαν με ή χωρίς κινητό. […]
Όλη αυτή η αποχή από την τεχνολογία, ή μάλλον η άρνηση να τη χρησιμοποιήσεις όταν μπορείς, προς όφελός σου, δε σε κάνει εναλλακτικό, ανόητο σε κάνει. Γιατί είναι οκ να μη χρησιμοποιείς το ασανσέρ για να γυμναστείς ανεβαίνοντας τις σκάλες, όταν όμως σπάσεις το πόδι σου και πρέπει να ανέβεις στον τέταρτο, θα σου φανεί εξαιρετικά χρήσιμο. Κι αν επιμένεις πως το πλυντήριο βλάπτει σοβαρά το περιβάλλον, μάθε πως υπάρχουν πλέον προγράμματα πλύσης φιλικά προς αυτό κι ενεργειακής απόδοσης Α+ κι αυτό επειδή εξελισσόμαστε ως κοινωνία κι όχι επειδή είναι ένα ακόμα ύπουλο σχέδιο που θέλει να σε κάνει Αμερικανάκι.
Την επόμενη φορά λοιπόν που θα ευχηθείς να μπορούσες να ζεις χωρίς την εξάρτησή σου από την τεχνολογία, σκέψου σε πόσα κομμάτια σε έχει εξελίξει κι αν συνειδητοποιήσεις πως κάνεις υπέρμετρη χρήση αυτής, κάνε απλώς σωστότερο διαχωρισμό κι αντικατάστησε κάποιες τεχνολογικές συνήθειές σου που δε σε ωφελούν, με κάτι πιο παραδοσιακό που σου ταιριάζει. Μην είσαι όμως τεχνοφοβικός διότι δε θα σε βοηθήσει ιδιαίτερα. Για την ακρίβεια καθόλου.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
[Τεχνολογία και ορθολογισμός]
Αποσπάσματα από τη συνέντευξη του Νίκου Δήμου στον Γιάννη Τζανετάκη, 15.10.2013, https://www.andro.gr/empneusi/nikos-dhmou/
Στο βιβλίο σας «Μιλώντας μ’ έναν αγανακτισμένο νέο για επαναστάσεις, τεχνολογικές και άλλες», υποστηρίζετε ότι η κρίση που μαστίζει την Ελλάδα είναι αποτέλεσμα της τεχνοφοβικής μας στάσης…
Όχι ακριβώς. Υποστηρίζω πως η τεχνολογική μας υστέρηση έχει συμβάλει πάρα πολύ στη δημιουργία της κρίσης. Αν υποθέσουμε ότι η Ελλάδα είχε υιοθετήσει έγκαιρα τεχνολογίες αιχμής δεν θα είχαμε φοροδιαφυγή, διαφθορά και γραφειοκρατία (ήδη τρεις βασικοί παράγοντες της κρίσης). Στον τομέα της υγείας, που κάλυπτε πάνω από το 60% του ελλείμματος, με ηλεκτρονική συνταγογράφηση και ψηφιακή οργάνωση θα είχαμε γλιτώσει δισεκατομμύρια. Αλλά κυρίως: η τεχνολογία προϋποθέτει έναν τρόπο σκέψης (τον επιστημονικό) και έναν τρόπο οργάνωσης (τον ορθολογικό). Η έλλειψή τους μας οδήγησε στην κρίση.
Τι συμπεριλαμβάνετε κάτω από τη λέξη «τεχνολογία» στο βιβλίο;
Τεχνολογία είναι τα πάντα που βοηθάνε τον άνθρωπο να δράσει –όσα προεκτείνουν τα χέρια του και το μυαλό του. Έτσι, τεχνολογία είναι και η γεωργία και η υφαντουργία και η τοιχοδομία. Αλλά ειδικά σε αυτό το βιβλίο επικεντρώνομαι στις ψηφιακές τεχνολογίες –που επιλύουν δύσκολα προβλήματα μέσα από το λογισμικό των υπολογιστών, αποθηκεύουν και μεταφέρουν ασύλληπτους όγκους δεδομένων και δικτυώνουν τα πάντα με τους πάντες.
Πρεσβεύετε ότι «η πραγματοποίηση ενός κόσμου με δικαιοσύνη και ανθρωπιά θα επιτευχθεί μέσα από τον ορθολογισμό και τα παιδιά του: την επιστήμη και την τεχνολογία»…
Ο ορθολογισμός είναι η βάση του ανθρωπισμού. Στον Διαφωτισμό, που πρώτος τόνισε τη σημασία και την αυτάρκεια του ορθού λόγου, οφείλουμε τη σύγχρονη δημοκρατία, την ισονομία, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πιο ορθολογική φράση είναι η ηθική που ορίζει τον άνθρωπο ως σκοπό και όχι ως μέσο. Ο γνωστός «χρυσούς κανών»: κάνε στους άλλους ό,τι θέλεις να κάνουν σε σένα. Ή όπως το διατύπωσε ο Καντ: Πράττε σαν η βούλησή σου να μπορούσε να γίνει νόμος για όλους. Βασική αρχή του ανθρωπισμού. Δυστυχώς ο Διαφωτισμός δεν πέρασε από εδώ.
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
[Η αλλαγή]
Ο ήρωας-αφηγητής είναι επιστήμονας και ερευνητής στην εταιρεία “Καλύτερο Μέλλον”, που εφευρίσκει προϊόντα προηγμένης τεχνογνωσίας. Στο απόσπασμα μέλη της ερευνητικής του ομάδας, τα οποία συμμετέχουν στο τελευταίο πείραμα, δοκιμάζουν μια νέα εφεύρεση και εμφανίζονται με βελτιωμένη εμφάνιση. Μαξ Μπάρυ, “Ο άνθρωπος μηχανή”, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 154-155, Αθήνα 2011 (αποσπάσματα).
Βγήκα από το Εργαστήριο 3 και με περίμεναν. Η Μίρκα, που άλλοτε με κεντούσε με βελόνες, έστεκε αμήχανα στην κεφαλή της ομάδας. Έμοιαζε αλλαγμένη. Θέλω να πω, εκτός απ’ τα πράσινα φωσφοριζέ της μάτια. Ο Τζέισον τη σκούντησε, μα εκείνη παρέμεινε σιωπηλή.
«Τα καταφέραμε είπε ο Τζέισον. Προσέξτε το δέρμα της Μίρκας. Την έχουμε πλακώσει στα οιστρογόνα και τη θυλακίνη. Βλέπετε τη διαφορά;».
Την περιεργάστηκα γενικώς. Ήταν αγέλαστη. Αλλά φαινόταν μια χαρά. Η διαφορά που είχα προσέξει ήταν η υγεία. Ήταν μια πολύ πιο ελκυστική εκδοχή του εαυτού της.
«Και τα μαλλιά της έχουν πυκνώσει».
Έγνεψα καταφατικά, με την προσοχή μου στραμμένη στη Μίρκα.
Οπότε, φυσικά, μέχρι το τέλος της βδομάδας οι μισοί μου βοηθοί είχαν πανέμορφο δέρμα και λαμπερά μαλλιά. Το περίμενα ως ένα σημείο, αλλά και πάλι εξεπλάγην. Στις θετικές επιστήμες η ωραία εμφάνιση ήταν συνήθως μειονέκτημα. Υπονοούσε ότι σπαταλούσες το χρόνο σου σε υπαίθριες δραστηριότητες αντί να κατασκευάζεις κάτι χρήσιμο. Ακόμα και το να χρησιμοποιείς προϊόντα περιποίησης μαλλιών ή μακιγιάζ ήταν υπόνοια παραστρατημένων προτεραιοτήτων. Ότι έβρισκες σημαντική την εμφάνιση των πραγμάτων αντί για τη λειτουργία τους. Μας άρεσε να χαζεύουμε ελκυστικούς ανθρώπους. Το περιμέναμε απ’ τους αστέρες του σινεμά και τους ηθοποιούς της τηλεόρασης. Μα δεν το σεβόμασταν. Ξέραμε ότι η ελκυστική εμφάνιση ήταν αντιστρόφως ανάλογη με την ευφυΐα, διότι κοίτα τα χάλια μας.
Στο εργαστήριο είχα συνηθίσει να χαζεύω τριγύρω μου και να βλέπω σημάδια ακμής και μαύρους κύκλους και επιδερμίδες με απόχρωση πτώματος που μόλις είχε ανασυρθεί απ’ τον πυθμένα της λίμνης. Μαλλιά αχτένιστα ή πιασμένα με αλογοουρές σφιχτές σαν κρεμάλες. Αυτές ήταν ενδείξεις ενός αποδοτικού εργαστηρίου. Τώρα ήμασταν σαν εργαστήριο σε τηλεοπτική διαφήμιση για προϊόντα περιποίησης δέρματος. Αν και όχι απόλυτα. Υπήρχαν ακόμη άχαροι και κακοντυμένοι και υπέρβαροι ή κάτισχνοι βοηθοί. Και πάλι όμως. Δεν μου καθόταν καλά.
οιστρογόνα και θυλακίνη: γυναικείες ορμόνες
ΘΕΜΑΤΑ
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων τους λόγους με τους οποίους αιτιολογείται στο Κείμενο 1 η άρνηση των τεχνοφοβικών να χρησιμοποιούν την τεχνολογία.
Μονάδες 20
Θέμα Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 2, τις παρακάτω περιόδους λόγου, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (χωρίς αναφορά σε χωρία του Κειμένου):
α. Αν η Ελλάδα είχε υιοθετήσει έγκαιρα κάποιες τεχνολογίες αιχμής, το κρατικό έλλειμμα δε θα ξεπερνούσε το 60% προηγούμενων ετών.
β. Αν είχαμε τις προϋποθέσεις ως έθνος (επιστημονικό τρόπο σκέψης και ορθολογικό τρόπο οργάνωσης), δε θα υστερούσαμε τεχνολογικά και δε θα οδηγούμασταν σε κρίση.
γ. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο και στα χειρωνακτικά και στα πνευματικά επαγγέλματα.
δ. Οι ψηφιακές τεχνολογίες βοηθούν στη μεταφορά και αποθήκευση ασύλληπτων όγκων δεδομένων.
ε. Αν θέλουμε να καταπολεμήσουμε την κρίση και να επαναφέρουμε στο έθνος δικαιοσύνη και ανθρωπιά, θα πρέπει να ανατρέξουμε στις αρχές του Διαφωτισμού και να αντιμετωπίζουμε πλέον τον άνθρωπο ως μέσο κι όχι ως σκοπό.
Μονάδες 15
Β2. α. Το Κείμενο 1 χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της προφορικότητας. Να εντοπίσετε δύο (2) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές (λεξιλόγιο, μεταφορικές εκφράσεις, ρηματικά πρόσωπα, σημεία στίξης, σύνταξη) που επιβεβαιώνουν τον παραπάνω χαρακτηρισμό (μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την επιλογή της συντάκτριας να γράψει ένα κείμενο που έχει το στοιχείο αυτό (μονάδες 4).
β. Στο Κείμενο 1 να βρείτε ένα (1) παράδειγμα ειρωνείας. (μονάδες 2) Τι επιδιώκει με τη χρήση της η συντάκτρια του Κειμένου; (μονάδες 4)
Μονάδες 10
Β3. Ποια είναι η πρόθεση του συνεντευξιαζόμενου στην τρίτη (3η) απάντηση της συνέντευξής του («Ο ορθολογισμός … από εδώ.»); (μονάδες 4) Πώς εξυπηρετούν την πρόθεσή του τα λόγια άλλων («Η πιο ορθολογική φράση … νόμος για όλους.»), τα οποία παραθέτει στην απάντησή του αυτή; (μονάδες 6)
Μονάδες 10
Θέμα Γ
Γ1. Πώς αντιδρά ο ήρωας-αφηγητής στη νέα ελκυστική εμφάνιση των βοηθών του και γιατί; Να ερμηνεύσετε την αντίδρασή του αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Συμφωνείτε με την αντίδρασή του; Να απαντήσετε σε 150-200 λέξεις.
Μονάδες 15
Θέμα Δ
Δ1. Αξιοποιώντας δημιουργικά το περιεχόμενο των Κειμένων 1 και 2, σε ομιλία σας 350-400 λέξεων, που θα εκφωνήσετε ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας του σχολείου σας σε ημερίδα που διοργανώνεται από τους εκπαιδευτικούς φορείς της πόλης σας με θέμα «Οι Νέες Τεχνολογίες και ο φόβος γι’ αυτές», να αναφερθείτε τεκμηριωμένα:
α. Σε επιπτώσεις που μπορεί να έχει η τεχνοφοβία και
β. στο τι θα λέγατε σε έναν τεχνοφοβικό, για να διαλύσετε τους φόβους του για την τεχνολογία και τη χρήση των προϊόντων της.
Μονάδες 30
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Θέμα Β
Β1. Στην τρίτη (3η) απάντησή του (Κείμενο 2) ο συνεντευξιαζόμενος διατυπώνει την άποψη: «Ο ορθολογισμός είναι η βάση του ανθρωπισμού». Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη αυτή; Να τεκμηριώσετε την απάντηση-θέση σας σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων.
Μονάδες 15
Β2. α. «στις οχτώ να είσαι εκεί» (στον πρόλογο του Κειμένου 1). Τι πετυχαίνει η συντάκτρια με τη χρήση του ευθέος λόγου; (μονάδες 5)
β. Να αντικαταστήσετε καθεμία από τις παρακάτω λέξεις και φράσεις στην πρώτη (1η) παράγραφο του Κειμένου 1 με ισοδύναμη νοηματικά λέξη ή φράση, ώστε το ύφος του λόγου να γίνει επίσημο. (μονάδες 5)
1. τσεκάρουν
2. έχουν ξεκαθαρίσει
3. τι παίζει
4. εκεί έξω
5. να σε πάρουν τηλέφωνο
Μονάδες 10
Β3. «θα σου πουν … Λες κι εμείς που χρησιμοποιούμε …». Τι πετυχαίνει, ως προς το νόημα και ως προς το ύφος, η συντάκτρια του Κειμένου 1 με τη σε διαδοχικές περιόδους εναλλαγή του γ΄ με το α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο;
Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Θέμα Α
Α1. Ως λόγοι, για τους οποίους οι τεχνοφοβικοί αρνούνται τη χρήση της τεχνολογίας, στο κείμενο αναφέρονται η ευχαρίστηση που προσφέρουν οι συναναστροφές με φυσική παρουσία, η αποξένωση λόγω οθόνης, η εξαφάνιση του φλερτ από φυσικούς χώρους και η ηρεμία τους από την έλλειψη των διαρκών ερεθισμάτων. Ως λόγοι αναφέρονται ακόμα ότι με την άρνησή τους να χρησιμοποιούν την τεχνολογία ζουν έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής, δε βλάπτουν το περιβάλλον και δεν κινδυνεύουν να πάψουν να είναι ο εαυτός τους.
Θέμα Β
Β1. α. Λάθος
β. Σωστό
γ. Σωστό
δ. Σωστό
ε. Λάθος
Β2. α. Δύο διαφορετικές γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν τον προφορικό χαρακτήρα του κειμένου είναι η επαναλαμβανόμενη φράση «λες κι», που χρησιμοποιείται συνήθως στον προφορικό λόγο (χρησιμοποιούνται και πολλές άλλες τέτοιες λέξεις και φράσεις, π.χ. «τύποι», «ξεκαθαρίσει», «βρισκόμαστε από κοντά», «θα σε αγριοκοιτάξουν», «σκασίλα» κ.ά.) και η μεταφορική έκφραση «τη θέση τους πήρε» (ή «τι παίζει» ή «να σε πάρουν τηλέφωνο»). (Μπορεί, επίσης, να αναφερθούν το β΄ ενικό και πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, π.χ. «βγαίνεις», «ζητήσεις», «κανονίσετε» κ.ά. και κυρίως η εναλλαγή σε διαδοχικές περιόδους του γ΄ με το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, π.χ. «θα σου πουν πως αυτοί ξέρουν … Λες κι εμείς που χρησιμοποιούμε», σαν να πρόκειται για συζήτηση, τα σημεία στίξης, π.χ. «–άλλη σκασίλα δεν είχε!», η ενεργητική σύνταξη, π.χ. στην τελευταία παράγραφο, «σε έχει εξελίξει», «αντικατάστησε», «που δε σε ωφελούν», οι μικρές περίοδοι λόγου, π.χ. στη δεύτερη παράγραφο, «Η τεχνολογία δεν ήρθε … του κινητού μας και μόνο».)
Με αυτές τις γλωσσικές επιλογές προφορικότητας η συντάκτρια κάνει το κείμενό της ζωντανό, άμεσο, απλό, οικείο, πνευματώδες, νευρώδες ευχάριστο και ευκολότερα κατανοητό από τον αναγνώστη. Προσδίδει σε αυτό υφολογική ποικιλία και πετυχαίνει ευκολότερα τον στόχο της, να καταρρίψει τα επιχειρήματα των τεχνοφοβικών και να πείσει για τη χρησιμότητα της τεχνολογίας στη ζωή μας.
β. Ένα παράδειγμα ειρωνείας βρίσκεται στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου. Συγκεκριμένα είναι η παρενθετικού τύπου φράση-σχόλιο «–άλλη σκασίλα δεν είχε!». Με τη φράση αυτή η συντάκτρια, προσωποποιώντας την τεχνολογία, επιδιώκει με ειρωνικό και χιουμοριστικό τρόπο να ανατρέψει τη βεβαιότητα και να ανασκευάσει, δηλαδή να αντικρούσει και να καταρρίψει, τον ισχυρισμό των τεχνοφοβικών ότι η τεχνολογία αποξενώνει τους ανθρώπους. Στόχος της είναι πείσει ότι κάτι τέτοιο δε συμβαίνει. Με την ειρωνεία ως μέσο πειθούς η συντάκτρια υπονομεύει και γελοιοποιεί την αντίληψη ότι η τεχνολογία αποξενώνει την κοινωνία και κάνει επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη/αναγνώστη, καθώς αυτός αποκτά ευνοϊκή διάθεση απέναντί της.
(Ειρωνικό είναι και το νόημα των προτάσεων στο τέλος της τρίτης παραγράφου «κι όχι επειδή είναι ένα ακόμα ύπουλο σχέδιο που θέλει να σε κάνει Αμερικανάκι». Στις προτάσεις αυτές η συντάκτρια αφήνει να εννοηθεί ότι οι τεχνοφοβικοί, παρόλο που πιστεύουν ότι αυτοί δεν είναι «Αμερικανάκια», δηλαδή πρόσωπα εύπιστα και αφελή που εύκολα εξαπατώνται, όπως πιστεύουν για τους χρήστες της τεχνολογίας, στην πραγματικότητα είναι θύματα θεωριών συνωμοσίας («ύπουλο σχέδιο»). Και σε αυτή την περίπτωση, η ειρωνεία χρησιμοποιείται από τη συντάκτρια για τον ίδιο σκοπό, όπως και στην προηγούμενη. Δε χρειάζεται να αναφερθούν και τα δύο παραδείγματα. Ένα ζητείται.)
Β3. Πρόθεση του Νίκου Δήμου είναι να αποδείξει ότι ο ορθολογισμός είναι η βάση του ανθρωπισμού και να πείσει γι’ αυτό. Για να αποδείξει τη θέση του αυτή επικαλείται αυθεντίες. Αναφέρει την ευαγγελική ρήση «κάνε στους άλλους … σε σένα», τα λόγια του Καντ με τα οποία ο άνθρωπος ορίζεται «ως σκοπός και όχι ως μέσο» και την κατηγορική προσταγή του «Πράττε σαν … νόμος για όλους». Με την επίκληση στις αυθεντίες ως τρόπο πειθούς ο συνεντευξιαζόμενος τονίζει εμφατικά την αξία του ορθολογισμού, ενισχύει την επιχειρηματολογία του και την αξιοπιστία του. Δείχνει ότι έχει καλή γνώση του θέματος στο οποίο αναφέρεται και δίνει υφολογική ποικιλία στον λόγο του, καθώς τον διανθίζει με τη ρήση του Ευαγγελίου και τα λόγια του Καντ, του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου.
Θέμα Γ
Γ1. Ο ήρωας, μολονότι εντυπωσιάζεται από την ελκυστική εμφάνιση και θεωρούσε αναμενόμενη τη βελτίωση στην εμφάνιση των βοηθών του, παραξενεύεται και εκπλήσσεται με την ομορφιά τους, όπως με εξαιρετική ζωηρότητα εκφράζει η μεταφορική λαϊκή έκφραση «Δεν μου καθόταν καλά». Είχε συνηθίσει να βλέπει καθημερινά στην ομάδα του απεριποίητους και άσχημους βοηθούς, η ασχήμια των οποίων μάλιστα θεωρούνταν ένδειξη επιστημονικής συνέπειας. Ο ήρωας είναι διαποτισμένος από την κοινή αντίληψη ότι ο θετικός επιστήμονας αδιαφορεί για την εμφάνιση και την ομορφιά του, καθώς είναι αυστηρά προσηλωμένος στην επιστήμη και στη δημιουργία. Ακόμα και η χρήση καλλυντικών ενοχοποιείται, γεγονός που σχολιάζεται ειρωνικά με την προσωποποίηση των «παραστρατημένων προτεραιοτήτων». Η ελκυστική εμφάνιση είναι γοητευτική, αλλά δεν αποτελεί προσόν του επιστήμονα. Ταιριάζει στους ανθρώπους του θεάματος και δε συμβαδίζει με την ευφυΐα. Η αντίθεση ανάμεσα στη νέα γοητευτική εικόνα που παρουσιάζει η ομάδα του ήρωα στο παρόν «Τώρα ήμασταν σαν εργαστήριο σε τηλεοπτική διαφήμιση για προϊόντα περιποίησης δέρματος.» με την ασχήμια του παρελθόντος «…σημάδια ακμής και μαύρους κύκλους και επιδερμίδες με απόχρωση πτώματος που μόλις είχε ανασυρθεί απ’ τον πυθμένα της λίμνης. Μαλλιά αχτένιστα ή πιασμένα με αλογοουρές σφιχτές…» τονίζει με δραματική ένταση τη διαφορά και δικαιολογεί τη δυσκολία του ήρωα να προσαρμοστεί στο όμορφο παρόν.
Διαφωνώ απόλυτα με την αντίδραση του ήρωα, καθώς εδράζεται σε στερεοτυπικές αντιλήψεις για την ομορφιά, τη γνώση και την επιστήμη. Πιστεύω ότι η ασχήμια δεν αποτελεί επιβεβαίωση της ευφυΐας, ενώ η ομορφιά και η ελκυστική εμφάνιση δεν αποτελούν συνώνυμο ανοησίας και ματαιοδοξίας, αλλά προσόν που αναδεικνύει την προσωπικότητα, την αισθητική και τον αυτοσεβασμό καθενός σε οποιονδήποτε χώρο δραστηριοποιείται.
Θέμα Δ
Δ1. Προσφώνηση
Κυρίες και Κύριοι,
Αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες,
Πρόλογος
Η ορμητική εισβολή, η επέλαση των Νέων Τεχνολογιών στη ζωή μας πυροδότησε νέους φόβους –όχι πως έχουν εκλείψει οι παλιοί– για την τεχνολογία. Μπορεί ο φόβος να έχει κάποιες φορές θετικά αποτελέσματα, όπως στην περίπτωση που προστατεύει τον άνθρωπο από την έκθεσή του σε κινδύνους. Όμως, όταν γίνεται μόνιμος, υπερβολικός και παράλογος, όπως η τεχνοφοβία, μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις και σε αυτόν που φοβάται και στους άλλους.
Κύριο μέρος
Α΄ νοηματική ενότητα: επιπτώσεις που μπορεί να έχει η τεχνοφοβία (Με αλληλουχία και συνοχή)
- Ως τεχνοφοβία ορίζεται ο φόβος για την τεχνολογία και η άρνηση χρήσης των προϊόντων της, όπως είναι ο υπολογιστής, το κινητό, το Διαδίκτυο, διάφορες συσκευές, ΑΤΜ τραπεζών κ.ά. Οι άνθρωποι που πάσχουν από τεχνοφοβία, αντιλαμβάνονται την τεχνολογία σαν απειλή και αυτό τους προκαλεί άγχος και αβεβαιότητα. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι τεχνοφοβικοί δε φοβούνται τόσο τα τεχνολογικά επιτεύγματα, όσο τις αλλαγές που φέρνουν στη ζωή μας. Φοβούνται, για παράδειγμα, ότι οι εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης θα πάρουν τη δουλειά τους, ότι με τις διάφορες ηλεκτρονικές συσκευές παρακολουθούνται, ότι υποκλέπτονται τα προσωπικά τους δεδομένα και καταργείται η ιδιωτικότητά τους, ότι θα αλλάξει η ζωή μας και θα χάσουμε τον έλεγχό της.
- Όποια μορφή τεχνοφοβίας και να διακατέχει κάποιον, αυτή επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητά του και του περιορίζει ευκαιρίες σε σχέση με επαγγελματικές προοπτικές, την εκπαίδευσή του και σίγουρα την κοινωνικοποίησή του. Ο τεχνοφοβικός αντιστέκεται έως και απορρίπτει την τεχνολογική πρόοδο, επιμένει στη διατήρηση παρωχημένων μεθόδων, δυσκολεύεται να προσαρμοστεί σε νέες πρακτικές ή καινοτομίες, περιθωριοποιείται και εκδηλώνει ακόμα και επιθετικότητα προς αυτούς που προσπαθούν να συνδιαλλαγούν μαζί του. Από την αρνητική στάση των τεχνοφοβικών επηρεάζεται αρνητικά ο εκσυγχρονισμός και η πρόοδος σε διάφορους τομείς της κοινωνίας στην οποία ζουν, όπως είναι η οικονομία, το περιβάλλον, η εκπαίδευση, η δημόσια υγεία, ο δημόσιος βίος και η δημοκρατία, οι αντιλήψεις των ανθρώπων και οι σχέσεις τους.
Β΄ νοηματική ενότητα: διάλυση των φόβων που νιώθει ένας τεχνοφοβικός (Με αλληλουχία και συνοχή)
- Κυρίες και Κύριοι, τεχνοφοβικοί υπάρχουν και ανάμεσά μας, ζουν μαζί μας. Μπορεί να είναι οικεία μας πρόσωπα, συμμαθητές μας, γνωστοί μας, φίλοι μας. Απευθύνομαι, λοιπόν, προσωπικά σε καθέναν από αυτούς. Φίλε μου, δε θα σου* πω ότι οι φόβοι σου για την τεχνολογία και τις αλλαγές που φέρνει στη ζωή μας είναι «ανόητοι». Είναι, όμως, παλιοί και αβάσιμοι. Υπάρχουν από την εποχή των μεγάλων εφευρέσεων, όπως είναι οι εφευρέσεις του τηλεφώνου, του ηλεκτρικού ρεύματος και πολλές άλλες. Ποια ήταν τα αποτελέσματα των εφευρέσεων αυτών – και όχι μόνο; Σήμερα μπορούμε να το λέμε με βεβαιότητα. Άλλαξαν προς το καλύτερο τη ζωή του ανθρώπου σε όλους τους τομείς: στη διαβίωσή του, στην υγεία, στην εργασία, στην ευημερία, στη μόρφωση, στην ψυχαγωγία, στις σχέσεις του, στην ηθική του. Και κάτι ακόμα× να δεχτώ ότι αυτά που πιστεύεις για την τεχνολογία και τις εξελίξεις που φέρνει είναι δικαιολογημένα. Ωστόσο, πιστεύεις στ’ αλήθεια ότι ο φόβος και η άρνησή σου να χρησιμοποιείς τα νέα και παλιότερα τεχνολογικά επιτεύγματα είναι πιο λογικός και καλύτερος τρόπος αντίδρασης σε αυτά από το να πληροφορηθείς και να μάθεις τι ακριβώς είναι, τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν, ποιες δυνατότητες σου προσφέρουν και να τα αξιοποιείς;
Επίλογος
Φίλες και φίλοι, καταλαβαίνω ότι ο άνθρωπος δε θα πάψει να φοβάται, όσο θα νιώθει πως απειλείται από καταστάσεις και εξελίξεις που αγνοεί και δεν μπορεί να ελέγξει. Μπορεί όμως να μετριάσει και να εξαλείψει τους φόβους του με τη γνώση, με την ορθολογική σκέψη και τον ρεαλισμό. Το ίδιο ισχύει και για την τεχνοφοβία.
Αποφώνηση
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!
*Αντί για β΄ ενικό (σου πω) μπορεί να επίσης να χρησιμοποιηθεί β΄ πληθυντικό (σας πω) ή γ΄ ρηματικό πρόσωπο (θα του έλεγα). Προτιμήθηκε το β΄ ενικό, επειδή με αυτό το μήνυμα εκφράζεται με αμεσότητα και οικειότητα.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Θέμα Β
Β1. Συμφωνώ με την άποψη ότι ο ορθολογισμός είναι η βάση του ανθρωπισμού. Ανθρωπισμός είναι το ιδεώδες σύμφωνα με το οποίο ο άνθρωπος είναι υπέρτατη αξία και γι’ αυτό οφείλουμε να του δείχνουμε τον σεβασμό που του πρέπει. Ο σεβασμός προς τον άνθρωπο δείχνεται με τα υλικά και πνευματικά δημιουργήματα που τον εξυπηρετούν και εξυψώνουν τη ζωή του. Τέτοια δημιουργήματα είναι τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα, τα ανθρώπινα δικαιώματα για την προστασία της ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, οι δημοκρατικοί θεσμοί, οι νόμοι, οι αρχές και οι αξίες που τα διασφαλίζουν. Όλα αυτά είναι προϊόντα ορθολογικής σκέψης.
Β2. α. Η συντάκτρια εκφράζει σε ευθύ λόγο «στις οχτώ να είσαι εκεί» τον φόβο και την άρνηση τεχνοφοβικών να χρησιμοποιήσουν το τηλέφωνο ακόμα και για να επικοινωνήσουν και να ενημερώσουν λίγο πριν από τη συνάντησή τους αυτούς με τους οποίους έχουν κανονίσει να πιουν μαζί καφέ. Με την αυτούσια μεταφορά των λόγων τους η συντάκτρια πετυχαίνει να αποδώσει με απλότητα, αμεσότητα, ζωντάνια, ρεαλισμό και πειστικότητα τον φόβο και την απόλυτη άρνηση τεχνοφοβικών να χρησιμοποιήσουν το τηλέφωνο. Φανερώνει, επίσης, τον προστακτικό τόνο της φωνής τους («να είσαι») και τονίζει την εμμονή τους να απέχουν από τη χρήση τεχνολογικών μέσων και τον εκνευρισμό τους στο ενδεχόμενο να συμβεί κάτι τέτοιο ακόμα και για τη διευθέτηση απλών ζητημάτων. Με τον ευθύ λόγο προβάλλονται παραστατικά οι τεχνοφοβικοί και η ακατανόητη συμπεριφορά τους.
β. 1. ελέγχουν
2. έχουν κάνει σαφές (ή έχουν κάνει κατανοητό ή έχουν καταστήσει σαφές, πιο επίσημα, ή έχουν δηλώσει)
3. τι συμβαίνει (ή τι γίνεται ή τι κυκλοφορεί)
4. στην αγορά
5. να σου τηλεφωνήσουν (ή να σε καλέσουν στο τηλέφωνο)
Β3. Με την εναλλαγή σε διαδοχικές περιόδους λόγου του γ΄ με το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, ως προς το νόημα, η συντάκτρια πετυχαίνει να αντιδιαστείλει, δηλαδή να αντιπαραθέσει άμεσα, για να τονιστούν οι διαφορές τους, όσα υποστηρίζουν από τη μια μεριά οι τεχνοφοβικοί και από την άλλη όλοι όσοι χρησιμοποιούν την τεχνολογία. Με την εμφατική προβολή των διαφορών συμπεραίνεται η υπεροχή των απόψεων υπέρ της χρήσης της τεχνολογίας. Με την αντιπαράθεση αυτή το ύφος γίνεται νευρώδες και ζωηρό και ο λόγος αποκτά δραματική ένταση, καθώς δίνεται η αίσθηση αντιθετικού διαλόγου.
Για τη συγγραφή του κριτηρίου προσομοίωσης συνεργάστηκαν οι Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Υπαπαντή Η. Ζουρούδη, Γλυκερία Ι. Βογιατζή.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου