Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

         

        ΗΠΙΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ (SOFT SKILLS)

        ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

        ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

        ΝΕΟ

        9ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

 

Δεξιότητες και ήπιες δεξιότητες

 

Νεκταρία Παλαιολόγου, Ζωή Καρανικόλα, Διερευνώντας τη σημασία των ήπιων δεξιοτήτων κατά τη μαθησιακή διαδικασία. (Διασκευασμένο κείμενο επιστημονικού λόγου)

 

Η επιβίωση των ατόμων στον σύγχρονο κόσμο συνδέεται σημαντικά με την ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων, καθώς οι δεξιότητες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ικανότητα του ανθρώπου να αναπτύσσεται, να εξελίσσεται, να προσαρμόζεται και να ευημερεί (Παναγιωτόπουλος και συν., 2022). Η καλλιέργειά τους συμβαδίζει με τις εκάστοτε ατομικές και κοινωνικές ανάγκες και αποκτώνται μέσα από τη μαθησιακή διαδικασία, άλλοτε βραχυπρόθεσμα και άλλοτε μακροπρόθεσμα (European Commission, 2018).

Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων συνδέεται με την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα του ατόμου, του οργανισμού, της κοινωνίας και κατ’ επέκταση της οικονομίας (Wyant et al., 2018). Βασικό χαρακτηριστικό τους αποτελεί η μετουσίωση της γνώσης σε πράξη, η πρακτική, δηλαδή, εφαρμογή των γνώσεων, κάτι που επισημαίνεται και από τον Andreas Schleicher, ως επικεφαλής στον ΟΟΣΑ για τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα, ο οποίος διατείνεται ότι η παγκόσμια οικονομία δε σε πληρώνει πλέον για αυτά που ξέρεις, αλλά για το τι μπορείς να κάνεις με αυτά που ξέρεις (ό.α. Παναγιωτόπουλος και συν., 2022). 

Στα σύγχρονα περιβάλλοντα ζωής και μάθησης οι μαθητές/τριες πρέπει να καλλιεργούν όχι μόνο τεχνικές και εξειδικευμένες δεξιότητες, που συνδέονται άμεσα με τη μελλοντική ακαδημαϊκή και επαγγελματική πορεία τους, αλλά και τις ήπιες, οι οποίες ορίζονται ως οι δεξιότητες που βοηθούν τα άτομα να ξεπερνούν τα προσωπικά όριά τους, να αντεπεξέρχονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες (Sekhar, 2019), να προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα, να είναι ευέλικτα, να συνεργάζονται, να αλληλεπιδρούν με ανθρώπους που ανήκουν σε διαφορετικά γλωσσικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα και να αποκτoύν την ιδιότητα του παγκόσμιου πολίτη (βλ. στο Palaiologou & Dietz, 2012, σελ. 538- 541 για multicultural persona-citizen). 

Ως βασικές ήπιες δεξιότητες αναγνωρίζονται η επικοινωνία, η ευγένεια και το ήθος, η ακεραιότητα, η αίσθηση του χιούμορ, η φιλικότητα, η ενσυναίσθηση, ο αυτοέλεγχος, η ειλικρίνεια, η θετική στάση, η αισιοδοξία, η ενθάρρυνση, η υπευθυνότητα, η πρωτοβουλία, η επίλυση προβλημάτων, η επιχειρηματικότητα, η ανθεκτικότητα, η διαχείριση του άγχους, η λογοδοσία, ο προσανατολισμός στη στοχοθεσία, την υπηρεσία και τον πελάτη, η επιμονή και η υπομονή, η προσωπική ανάπτυξη και ο σεβασμός (Gibert et al., 2017∙ Robles, 2012∙ SOSTRA, 2019). Οι προαναφερθείσες δεξιότητες άλλοτε εστιάζουν στο άτομο, άλλοτε στην απόδοση, άλλοτε στην αλληλεπίδραση και άλλοτε στον τρόπο σκέψης.

Τέλος, οι ήπιες δεξιότητες λειτουργούν υποστηρικτικά και συμπληρωματικά με όλα τα άλλα είδη δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, οι σκληρές δεξιότητες που περιγράφουν τις εξειδικευμένες, τεχνικές και ειδικές για την εργασία γνώσεις δεν επαρκούν για την αποτελεσματική λειτουργία ενός εργαζόμενου, καθώς ο χώρος εργασίας προϋποθέτει συνδυασμό απλών, βασικών και σύνθετων δεξιοτήτων.

 

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

 

Γιατί οι ήπιες δεξιότητες (soft skills) μετρούν περισσότερο από τα πτυχία

 

Αποσπάσματα από τη συζήτηση-συνέντευξη με τη Χέιτζιν Γιουν, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Seoul National University, Μαρίνα Καρπόζηλου, 28.09.2025, https://www.kathimerini.gr/life /563830927/giati-ta-soft-skills-metroyn-perissotero-apo-ta-ptychia/

 

Η συζήτηση για το μέλλον της εργασίας συνήθως περιστρέφεται γύρω από την τεχνολογία: ποιες θέσεις θα εξαφανιστούν, ποια επαγγέλματα θα γεννηθούν, ποια εργαλεία θα πρέπει να γνωρίζει κανείς για να σταθεί στην αγορά. Στην πραγματικότητα, όμως, το ερώτημα είναι βαθύτερο: ποια εφόδια αντέχουν στον χρόνο, όταν οι τεχνικές γνώσεις απαξιώνονται με ταχύτητα που λίγοι μπορούν να παρακολουθήσουν; 

Η Χέιτζιν Γιουν, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Seoul National University,  γνωρίζει το πρόβλημα από μέσα, καθώς διδάσκει χρόνια σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Στην ανώτατη εκπαίδευση, όπως λέει, υπάρχει μια διαρκής σύγκρουση: να εφοδιάσουμε τους φοιτητές με τεχνικές δεξιότητες που θα τους φανούν χρήσιμες αμέσως στην αγορά ή να τους καλλιεργήσουμε θεμέλια σκέψης που θα τους συνοδεύουν σε όλη τους τη ζωή; Η πίεση από την αγορά οδηγεί συχνά τα πανεπιστήμια να επιλέγουν το πρώτο. Μαθήματα που θεωρούνται «θεωρητικά», όπως τα μαθηματικά, μπαίνουν στο περιθώριο για χάρη πιο «χρήσιμων» αντικειμένων, όπως ο προγραμματισμός. Όμως, η εμπειρία δείχνει ότι αυτή η επιλογή μπορεί μακροπρόθεσμα να αποδειχθεί ανεπαρκής. «Το Χάρβαρντ κάποτε περιόρισε τα μαθηματικά στο πρόγραμμα σπουδών για να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στον προγραμματισμό», αναφέρει η Γιουν. «Λίγα χρόνια αργότερα χρειάστηκε να αναθεωρήσει. Κατάλαβαν ότι χωρίς τη μαθηματική βάση, οι φοιτητές δεν μπορούσαν να κατανοήσουν την ουσία των προβλημάτων. Ο κώδικας μπορεί να αλλάζει. Η ικανότητα να αναλύεις και να σκέφτεσαι όχι». 

Η ίδια επιμένει ότι αυτό που συχνά φαίνεται «άχρηστο» είναι το πιο θεμελιώδες. Η γνώση αφηρημένων εννοιών, η εξάσκηση στη λογική, η ικανότητα να κρίνεις τι είναι σωστό και τι λάθος είναι δεξιότητες που δεν χάνονται με την αλλαγή της μόδας. Αντίθετα, είναι εκείνες που κάνουν κάποιον ικανό να προσαρμοστεί στις ανατροπές. «Παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Η Java, κάποτε προϋπόθεση για κάθε προγραμματιστή, σήμερα έχει χάσει τη θέση της από άλλες γλώσσες. Το ίδιο συμβαίνει με δεκάδες εργαλεία που κάποτε θεωρούνταν απαραίτητα και σήμερα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί». Η μελέτη της Γιουν δείχνει ότι η φθορά των τεχνικών γνώσεων είναι σχεδόν νομοτελειακή. «Όσοι έχουν δυνατά θεμέλια –στην ανάλυση, στη δομή, στην κριτική σκέψη– μπορούν να μάθουν γρήγορα τα νέα εργαλεία. Όσοι δεν τα έχουν, μένουν πίσω», τονίζει.

 

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

 

[«Πώς αισθάνεσαι;»]

 

ΙΑΝ ΜΑΚΓΙΟΥΑΝ, Μηχανές σαν κι εμένα, μετάφραση Κατερίνα Σχοινά, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2019 (απόσπασμα). 

Ο Τσάρλι, ένας τριαντάχρονος ανθρωπολόγος, αγοράζει τον Αδάμ, ένα από τα πρώτα ανδροειδή που αναπαράγουν πιστά το σώμα και τις νοητικές λειτουργίες του ανθρώπου. Στο απόσπασμα αναφέρονται οι πρώτες παρατηρήσεις του και η πρώτη τους συνομιλία στο σπίτι του, αμέσως μετά την αφαίρεση της συσκευασίας που το προστάτευε.

 

Καθόταν μπροστά μου εντελώς ακίνητος μέσα στο μισοσκόταδο του χειμωνιάτικου απογεύματος. Τα κομμάτια της συσκευασίας που τον προστάτευε ήταν ακόμη στοιβαγμένα γύρω από τα πόδια του. Αναδυόταν μέσα από αυτά σαν την Αφροδίτη του Μποττιτσέλλι από το κοχύλι της. Μέσα από το βορινό παράθυρο, το φως που λιγόστευε διέγραφε το περίγραμμα του μισού του σώματος και μια πλευρά του ευγενικού του προσώπου. Οι μόνοι ήχοι ήταν ο φιλικός ψίθυρος του ψυγείου και ο πνιχτός βόμβος της κίνησης έξω στον δρόμο. Τότε αισθάνθηκα τη μοναξιά του να εγκαθίσταται σαν βάρος γύρω από τους μυώδεις ώμους του. Ξυπνώντας, είχε βρεθεί σε μια μουντή κουζίνα, σε μια γειτονιά του νότιου Λονδίνου στα τέλη του εικοστού αιώνα, χωρίς φίλους, χωρίς παρελθόν, χωρίς κάποια αίσθηση για το μέλλον του. Ήταν πραγματικά μόνος.

Απλώνοντας το χέρι μου προς τον διακόπτη για να ανάψω το φως, ρώτησα: «Πώς αισθάνεσαι;».

Απέστρεψε το βλέμμα για να σκεφτεί την απάντηση. «Δεν αισθάνομαι εντάξει».

Αυτή τη φορά ο τόνος του ήταν επίπεδος. Φαίνεται πως η ερώτησή μου του είχε χαλάσει το κέφι. Αλλά εδώ δούλευαν μικροεπεξεργαστές, οπότε για ποιο κέφι μιλάμε;

«Τι τρέχει;»

«Δεν έχω ρούχα. Και–»

«Θα σου φέρω εγώ. Τι άλλο;»

«Αυτό το καλώδιο. Αν το τραβήξω να βγει, θα πονέσει».

«Θα το κάνω εγώ και δε θα πονέσει».

Αλλά δεν κινήθηκα αμέσως. Κάτω από το δυνατό ηλεκτρικό φως μπορούσα να παρατηρήσω την έκφρασή του, που ελάχιστα άλλαζε όταν μιλούσε. Αυτό που έβλεπα δεν ήταν ένα τεχνητό πρόσωπο, αλλά η μάσκα ενός παίκτη του πόκερ. Χωρίς το ζωογόνο αίμα μιας προσωπικότητας, είχε λίγα να εκφράσει. Λειτουργούσε με κάποια μορφή προκαθορισμένου προγράμματος που θα τον εξυπηρετούσε ώσπου να ολοκληρωθεί η λήψη των αρχείων του. Διέθετε κινήσεις, φράσεις, προγραμματισμένες διαδικασίες που του προσέδιδαν ένα επίχρισμα αληθοφάνειας. Ήξερε κατ’ ελάχιστον τι να κάνει, όχι περισσότερα. Σαν άνθρωπος με εφιαλτικό πονοκέφαλο μετά από μεθύσι. 

 

 

 

ΘΕΜΑΤΑ

 

Θέμα Α

 

Α1.  Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων τους λόγους για τους οποίους η Χέιτζιν Γιουν (Κείμενο 2) υποστηρίζει ότι στην ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να καλλιεργείται στους φοιτητές η κριτική σκέψη.

 

Μονάδες 20

 

Θέμα Β

 

Β1.  Για κάθε πρόταση (1, 2, 3, 4, 5) να επιλέξετε και να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα της σωστής απάντησης (α, β ή γ) σύμφωνα με το περιεχόμενο του Κειμένου 1 (χωρίς αναφορά σε χωρία του Κειμένου):

 

1.   Στην πρώτη (1^η) παράγραφο υποστηρίζεται ότι

 

α. η ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων βοηθά τον άνθρωπο να επιβιώνει στον σύγχρονο κόσμο.

β.  οι κατάλληλες δεξιότητες βοηθούν το άτομο στη μαθησιακή διαδικασία.

γ. οι κατάλληλες δεξιότητες αποκτώνται εἰτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα μέσω των ατομικών και κοινωνικών επιταγών και αναγκὠν.

 

2.   Στη δεύτερη (2^η) παράγραφο υποστηρίζεται ότι

 

α. η ανάπτυξη των δεξιοτήτων βοηθά στην επέκταση της οικονομίας κάθε χώρας και σε άλλους τομείς.

β. βασικό χαρακτηριστικό των δεξιοτήτων αποτελεί η πρακτική εφαρμογή των γνώσεων.

γ. η παγκόσμια οικονομία χρηματοδοτεί τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα.

 

3.   Στην τρίτη (3^η) παράγραφο υποστηρίζεται ότι

 

α.  στα σύγχρονα περιβάλλοντα ζωής και μάθησης οι μαθητές/τριες πρέπει να καλλιεργούν τις ήπιες δεξιότητες.

β.  στα σύγχρονα περιβάλλοντα ζωής και μάθησης οι μαθητές/τριες αποκτούν δεξιότητες που τους βοηθούν άμεσα στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική τους πορεία.

γ.  τα διαφορετικά γλωσσικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα διαμορφώνουν την ιδιότητα του παγκόσμιου πολίτη.

 

4.   Στην τέταρτη (4^η) παράγραφο αναφέρεται ότι

 

α. οι βασικές ήπιες δεξιότητες εστιάζουν πάντοτε στο άτομο και στην απόδοσή του.

β.  οι βασικές ήπιες δεξιότητες ευνοούν την προσωπική ανάπτυξη μειώνοντας την αλληλεπίδραση με άλλα άτομα στην εργασία.

γ. η επικοινωνία, η ευγένεια, η θετική στάση, η πρωτοβουλία, ο προσανατολισμός στη στοχοθεσία είναι μερικές από τις βασικές  ήπιες δεξιότητες.

 

5.   Στην πέμπτη (5^η) παράγραφο υποστηρίζεται ότι

 

α.  όλα τα είδη δεξιοτήτων είναι υποστηρικτικά και συμπληρωματικά.

β. η αποτελεσματική λειτουργία ενός εργαζομένου εξαρτάται από την απόκτηση των σκληρών δεξιοτήτων.

γ.  η αποτελεσματική λειτουργία ενός εργαζομένου προϋποθέτει τον συνδυασμό απλών, βασικών και σύνθετων δεξιοτήτων.

 

 

Μονάδες 15

 

Β2. α. Στο Κείμενο 2 η ομιλήτρια χρησιμοποιεί παραδείγματα. Να αναφέρετε ένα (1). (μονάδες 2) Γιατί το χρησιμοποιεί; (μονάδες 2)

 

       β. Πώς εξηγείτε τη χρήση των εισαγωγικών και της διπλής παύλας στην τελευταία παράγραφο («Η ίδια επιμένει … τονίζει») του Κειμένου 2; (μονάδες 6) 

 

Μονάδες 10

 

Β3.   Ποια διαφορά παρατηρείτε στο ύφος των Κειμένων 1 και 2; (μονάδες 3) Να την εξηγήσετε λαμβάνοντας υπόψη το είδος του κάθε κειμένου. (μονάδες 3) Σε κάθε κείμενο να επισημάνετε δύο (2) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές χαρακτηριστικές του ύφους του. (μονάδες 4)

 

Μονάδες 10

 

Θέμα Γ

 

Γ1.   Πώς συμπεριφέρεται ο ήρωας στο ρομπότ; Να ερμηνεύσετε τη συμπεριφορά του αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Πώς φαντάζεστε εσείς τη θέση των ρομπότ στη ζωή του ανθρώπου; Να απαντήσετε σε 150-200 λέξεις.

 

Μονάδες 15

 

Θέμα Δ

 

Δ1.  Αξιοποιώντας δημιουργικά το περιεχόμενο των Κειμένων 1 και 2, σε άρθρο σας 350-400 λέξεων που θα αναρτήσετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο: 

α.  Να αναφέρετε τεκμηριωμένα λόγους για τους οποίους είναι απαραίτητη η κριτική σκέψη στην εποχή μας.

β.  Με ποιες ήπιες δεξιότητες πρέπει να είναι, κατά τη γνώμη σας, εφοδιασμένος ο νέος στην εποχή μας και γιατί; 

 

Μονάδες 30

 

 

 

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

 

Θέμα Β

 

Β1.  Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές (Σ) και ποιες λάθος (Λ) σύμφωνα με το περιεχόμενο της τρίτης (3^ης) παραγράφου του Κειμένου 1 «Στα σύγχρονα … persona-citizen.)»:

 

       Οι μαθητές/τριες πρέπει να καλλιεργούν και τις ήπιες δεξιότητες, καθώς αυτές βοηθούν τα άτομα να:

 

α. ξεπερνούν τα προσωπικά τους όρια.

β. προοδεύουν στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική τους πορεία. 

γ. προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα.

δ. είναι ευέλικτα και συνεργάσιμα. 

ε. μένουν σταθερά στις απόψεις τους, ακόμα και σε μεταβαλλόμενες συνθήκες.

 

Μονάδες 15

 

Β2.  Να βρείτε και να γράψετε στο τετράδιό σας σε μία (1) παράγραφο με σύγκριση και αντίθεση δύο (2) διαφορές που παρατηρείτε στο περιεχόμενο των Κειμένων 1 και 2 αναφέροντας τις σχετικές κειμενικές ενδείξεις. Η έκταση της παραγράφου να είναι 70-80 λέξεις. (Οι σχετικές κειμενικές ενδείξεις δε λαμβάνονται υπόψη στην έκταση της απάντησης.)

 

Μονάδες 10

 

Β3. α. «Στα σύγχρονα περιβάλλοντα ζωής και μάθησης οι μαθητές/τριες πρέπει να καλλιεργούν όχι μόνο τεχνικές και εξειδικευμένες δεξιότητες, που συνδέονται άμεσα με τη μελλοντική ακαδημαϊκή και επαγγελματική πορεία τους, αλλά και τις ήπιες». Στο παραπάνω απόσπασμα του Κείμενου 1 (τρίτη [3^η] παράγραφος) το μήνυμα εκφράζεται ως:

1.    επιθυμία,

2.    υποχρέωση ή

3.    πρόθεση; (μονάδες 2)

Να το αναδιατυπώσετε έτσι, ώστε το μήνυμα να εκφράζεται ως βεβαιότητα. (μονάδες 3)

 

       β. Στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1 («Ως βασικές … σκέψης.») να εντοπίσετε ένα σχήμα λόγου. (μονάδες 2) Τι πετυχαίνουν οι συντάκτριες με τη χρήση του ως προς το νόημα (μονάδα 1) και ως προς το ύφος του Κειμένου; (μονάδες 2)

 

Μονάδες 10

 

 

 

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

Θέμα Α

 

Α1. Η Χέιτζιν Γιουν υποστηρίζει ότι στην ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να καλλιεργείται η κριτική σκέψη. Ισχυρίζεται ότι αυτή αποτελεί διά βίου χρήσιμο εφόδιο του ανθρώπου, που τον βοηθάει να κατανοεί την ουσία των προβλημάτων, και σταθερό, καθώς δεν αλλάζει ούτε χάνεται, όπως οι κώδικες και τα εργαλεία λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Επισημαίνει ότι με την κριτική σκέψη ο άνθρωπος μπορεί να κρίνει τι είναι σωστό, να προσαρμόζεται στις διαρκείς αλλαγές των τεχνικών γνώσεων και μέσων και να μην υστερεί.

 

Θέμα Β

 

Β1.   1. α.

       2. β.

       3. α.

       4. γ.

       5. γ. 

 

Β2. α. Ένα παράδειγμα που χρησιμοποιεί η ομιλήτρια βρίσκεται στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου. Αναφέρεται στη «Java» και σε άλλα εργαλεία που αντικαταστάθηκαν από άλλα και σήμερα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί («“Παραδείγματα … εξαφανιστεί”»). Με το παράδειγμα αυτό θέλει να εξηγήσει, να κάνει σαφές στον αποδέκτη της ομιλίας της και να αποδείξει ότι, σε αντίθεση με τις τεχνικές γνώσεις, τους κώδικες και τα εργαλεία, που φθείρονται και παρέρχονται (περνούν και παύουν να ισχύουν), οι δεξιότητες του ατόμου να αναλύει, να κρίνει, να δομεί δε χάνονται και παραμένουν πάντα χρήσιμες βοηθώντας το να προσαρμόζεται στις αλλαγές.

(Μπορεί, επίσης, να αναφερθεί το παράδειγμα που χρησιμοποιείται στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου για το Χάρβαρντ και το πρόγραμμα σπουδών του και να εξηγηθεί ανάλογα. Δε χρειάζεται να αναφερθούν και τα δύο, ένα ζητείται.)

 

                 β.  Στην παράγραφο αυτή τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται για δύο λόγους.

 Στην πρώτη περίπτωση «άχρηστο» χρησιμοποιούνται ως σχόλιο, καθώς με αυτά υποδηλώνεται αμφισβήτηση της αντίληψης ότι δεν είναι χρήσιμες οι δεξιότητες, όπως η γνώση αφηρημένων εννοιών και η κριτική σκέψη. Το ύφος γίνεται ειρωνικό. Στις άλλες δύο περιπτώσεις «Παραδείγματα … εξαφανιστεί» και «Όσοι … μένουν πίσω», και στις δύο, χρησιμοποιούνται επειδή αναφέρονται, αυτούσια, αυτολεξεί, σε ευθύ λόγο τα λόγια της Χέιτζιν Γιουν. Έτσι, το μήνυμα εκφράζεται με απλότητα, αμεσότητα, ζωντάνια, εγκυρότητα και πειστικότητα. Η διπλή παύλα «–στην ανάλυση … κριτική σκέψη–» χρησιμοποιείται για να συμπληρωθεί και να επεξηγηθεί η λέξη «θεμέλια», δηλαδή οι δεξιότητες στις οποίες χρειάζεται να έχει το άτομο γερές βάσεις. Ο λόγος γίνεται συγκεκριμένος, σαφέστερος και κατανοητός.

 

Β3.  Το ύφος του Κειμένου 1 είναι διαφορετικό από το ύφος του Κειμένου 2. Είναι σχετικό με το είδος καθενός από τα δύο Κείμενα. Συγκεκριμένα, το ύφος του Κειμένου 1 είναι πιο επίσημο, σύνθετο, πυκνό, γι’ αυτό και δυσκολότερα κατανοητό, απρόσωπο και αντικειμενικό, όπως ταιριάζει σε επιστημονικό λόγο. Δύο διαφορετικές χαρακτηριστικές γλωσσικές επιλογές του ύφους του είναι η χρήση του γ΄ ρηματικού προσώπου, που επικρατεί σε όλο σχεδόν το κείμενο, π.χ. «αποκτώνται» (1^η παράγραφος), «αποτελεί» (2^η παράγραφος) και ο μακροπερίοδος λόγος, π.χ. «Στα σύγχρονα … persona-citizen)» (2^ηπαράγραφος). (Μπορούν, επίσης, να αναφερθούν η παθητική σύνταξη, π.χ. «αναγνωρίζονται» [4^ηπαράγραφος], η ονοματοποίηση, π.χ. «εφαρμογή των γνώσεων» [2^η παράγραφος], η χρήση λέξεων που δίνουν επισημότητα στον λόγο, π.χ. «διατείνεται» [2^η παράγραφος] και «οι προαναφερθείσες» [4^ηπαράγραφος] και η κυριολεκτική χρήση της γλώσσας, π.χ. «Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων … της οικονομίας» [2^η παράγραφος].) Αντίθετα, το ύφος του Κειμένου 2 είναι απλό, άμεσο, οικείο, προφορικό και ευκολότερα κατανοητό (ύφος συνομιλιακό), όπως ταιριάζει σε συζήτηση-συνέντευξη. Δύο χαρακτηριστικές γλωσσικές επιλογές του ύφους του είναι η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου, π.χ. «να εφοδιάσουμε» (2^η παράγραφος) και οι λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούνται πιο πολύ στον προφορικό λόγο, π.χ. «από μέσα», (2^η παράγραφος). (Μπορούν, επίσης, να αναφερθούν η χρήση λέξεων και φράσεων με τη μεταφορική τους σημασία, π.χ. «να τους καλλιεργήσουμε θεμέλια σκέψης» και «μπαίνουν στο περιθώριο» [2^η παράγραφος], ο μικροπερίοδος λόγος, π.χ. «“Ο κώδικας μπορεί να αλλάζει. Η ικανότητα να αναλύεις και να σκέφτεσαι όχι.”» [2^η παράγραφος], η ενεργητική σύνταξη, π.χ. «η εμπειρία δείχνει», «“To Χάρβαρντ … προγραμματισμό.”» [2^η παράγραφος].) 

 

Θέμα Γ

 

Γ1. Ο ήρωας συμπεριφέρεται με ευγένεια στο ρομπότ. Το παρατηρεί  και  θαυμάζει την ομορφιά του, όπως με ιδιαίτερη παραστατικότητα εκφράζει η παρομοίωση «Αναδυόταν μέσα από αυτά σαν την Αφροδίτη του Μποττιτσέλλι από το κοχύλι της». Ο ήρωας προσεγγίζει το ρομπότ με ανθρώπινα μέτρα, σαν να είναι άνθρωπος. Με ευαισθησία και ενσυναίσθηση συμμερίζεται τη μοναξιά που υποθέτει ότι αισθάνεται μόλις ενεργοποιήθηκε  «Ξυπνώντας, … για το μέλλον του».  Χωρίς να πάψει να ενδιαφέρεται  και να  το φροντίζει,  ο ήρωας σταδιακά συνειδητοποιεί ότι το ρομπότ δεν είναι άνθρωπος, δε διαθέτει ανθρώπινη ψυχοσύνθεση και συναισθήματα, γεγονός που με ιδιαίτερη έμφαση εκφράζει η ισχυρή άρνηση που προκύπτει από τη ρητορική ερώτηση «Αλλά εδώ δούλευαν μικροεπεξεργαστές, οπότε για ποιο κέφι μιλάμε;». Ο διάλογος ανάμεσα στον ήρωα και στο ρομπότ «Τι τρέχει; … και δε θα πονέσει.» επιβεβαιώνει με θεατρική ζωντάνια μια καλή επικοινωνία μεταξύ τους, ωστόσο ο ήρωας παρατηρώντας το προσεκτικά  διαπιστώνει κι άλλες διαφορές σε σχέση με τον άνθρωπο. Το πρόσωπό του είναι ανέκφραστο, αφού δε διαθέτει τη ζωντάνια της προσωπικότητας και οι κινήσεις του προκαθορισμένες από προγράμματα είναι υποτυπώδεις και ελάχιστα αληθοφανείς. Θυμίζουν άνθρωπο που μόλις ξεμέθυσε. 

Φαντάζομαι ότι τα ρομπότ θα αποκτήσουν σημαντική θέση στη ζωή του ανθρώπου. Θα βρίσκονται παντού: σε σπίτια, σχολεία, νοσοκομεία, γραφεία, εργοστάσια. Θα διευκολύνουν τον άνθρωπο σε διάφορες διαδικασίες και θα πάρουν τη θέση του σε κοπιαστικές εργασίες, χειρωνακτικές και πνευματικές. Η αντικατάσταση, όμως, του ανθρώπου από αυτά θα επιφέρει αλλαγές και προβλήματα σε πολλά επαγγέλματα και πολλοί εργαζόμενοι υποθέτω ότι θα χάσουν τη δουλειά τους.  

 

Θέμα Δ

 

Δ1.  Τίτλος: Ήπιες δεξιότητες

 

Πρόλογος 

 

Υπάρχουν κάποια προτερήματα και δεξιότητες που χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο και δε χάνουν ποτέ την αξία τους ούτε και ως επαγγελματικά εφόδια, ακόμα και όταν η ανάγκη απόκτησης τεχνικών γνώσεων και τεχνικών δεξιοτήτων φαίνεται να τα εκτοπίζει. Τέτοια είναι η κριτική σκέψη και οι λεγόμενες «ήπιες δεξιότητες» που γίνονται πολύ απαραίτητα στην εποχή μας.

 

Κύριο μέρος

 

Α΄ νοηματική ενότητα: λόγοι για τους οποίους είναι απαραίτητη η κριτική σκέψη στην εποχή μας (Με αλληλουχία και συνοχή)

-      Χάρη στην κριτική σκέψη ο εργαζόμενος μπορεί να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα. Η προσαρμογή επιβάλλεται από την ταχύτητα με την οποία γίνονται οι τεχνολογικές εξελίξεις. Σε τέτοιο βαθμό, που οι υπάρχουσες τεχνικές γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες να απαξιώνονται και να αποδεικνύονται ανεπαρκείς. Με τις γνώσεις, όμως, που έχει ο εργαζόμενος, με την ικανότητά του να συγκρίνει, να βρίσκει σχέσεις, ομοιότητες και διαφορές του παλιού με το καινούργιο, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, αντιλαμβάνεται και κατανοεί καλύτερα τις καινοτομίες, τους νέους κώδικες, τα νέα προγράμματα, τις αλλαγές στις εφαρμογές, τη λειτουργία και τη χρήση των νέων τεχνολογικών μέσων και προσαρμόζεται σε αυτά.

-      Άλλωστε, ο άνθρωπος που έχει μάθει να σκέφτεται, να προσεγγίζει κριτικά και όσο γίνεται αντικειμενικά τα γεγονότα και να εικάζει ποια αποτελέσματα και ποιες εξελίξεις είναι πιθανό να φέρουν στο επάγγελμα και στη ζωή δύσκολα παρασύρεται από τάσεις και μόδα που έρχονται και γρήγορα παρέρχονται. Είτε πρόκειται για επαγγελματικές προτιμήσεις είτε για επιχειρηματικά σχέδια είτε για κρίσιμες αποφάσεις στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή του, βασίζεται στις δικές του λογικές εκτιμήσεις, στη δική του αξιολόγηση των καταστάσεων και όχι σε ανυπόστατες πληροφορίες και διαδόσεις. Έτσι, κρίνει καλύτερα τι είναι σωστό να κάνει και τι είναι λάθος.

Β΄ νοηματική ενότητα: ήπιες δεξιότητες με τις οποίες πρέπει να είναι, κατά τη γνώμη μου, εφοδιασμένος ο νέος στην εποχή μας (Με αλληλουχία και συνοχή)

-      Εκτός από την κριτική σκέψη, ο νέος πρέπει να είναι εφοδιασμένος και με σημαντικές ήπιες δεξιότητες για την άσκηση του επαγγέλματός του και για τις σχέσεις του με τους άλλους. Τέτοια είναι η δεξιότητα επικοινωνίας, που είναι προϋπόθεση επιτυχίας και ευτυχίας στην εργασία και στη ζωή. Η ικανότητα για επικοινωνία δεν είναι παρά η εκδήλωση της κοινωνικότητας ενός ατόμου. Επικοινωνία με τους άλλους σημαίνει έκ­φραση και ανταλλαγή απόψεων, σημαίνει ευγένεια, σημαίνει οικειότητα, συνέπεια στις υποχρεώσεις και εμπιστο­σύνη του ενός για τον άλλο, στοιχεία που είναι α­πα­ραίτητα στη συνεργασία και την αλληλεγγύη συνα­δέλ­φων και στις σχέσεις συναλλασ­σόμενων. Το χαμόγελο, ο καλός λόγος, η πειθώ, η φιλοφρόνηση, η φι­λική διάθεση, το ενδιαφέρον και η ενσυναίσθηση για τον άλλον βρίσκουν σχεδόν πάντα ανταπόκριση και πολλές φορές είναι πιο αποτελεσματικά για να πετύχει κανείς επαγγελματικά α­κόμα και από άλλα σημαντικά επαγγελματικά προ­σόντα.

-      Ιδιαίτερα σημαντική ήπια δεξιότητα, με την οποία είναι απαραίτητο να εφοδιάζεται ο νέος, είναι και το ήθος. Αρετές όπως η καλοσύνη, η δικαιοσύνη, η εντιμότητα, η ακεραιότητα, η ειλικρίνεια, η υπευθυνότητα, η ευσυνειδησία, η συνέπεια, εμπνέουν εμπιστοσύνη και εκτιμώνται ιδιαίτερα από εργοδότες, προϊσταμένους, συνεργάτες, συναδέλφους, από καταναλωτές και πολίτες.

 

Επίλογος

 

Τόσο η κριτική σκέψη, όσο και οι ήπιες δεξιότητες καλλιεργούνται και αναπτύσσονται. Η καλλιέργειά τους είναι χρέος της οικογένειας και κυρίως της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες, καθώς ο συνδυασμός των ήπιων δεξιοτήτων, που αντέχουν στον χρόνο, με εξειδικευμένες γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες αποτελεί σημαντικό εφόδιο για επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία και καλή ζωή.

 

 

 

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

 

Θέμα Β

 

Β1.  α. Σωστό

β. Λάθος

γ. Σωστό

δ. Σωστό

ε. Λάθος 

 

Β2.  Υπάρχουν διαφορές στο περιεχόμενο του Κειμένου 1 και του Κειμένου 2. Ειδικότερα, στο περιεχόμενο του Κειμένου 1 γίνεται μια πιο συνολική αναφορά στις ήπιες δεξιότητες, καθώς σε αυτό ορίζεται τι είναι «οι οποίες ορίζονται… παγκόσμιου πολίτη» (παράγραφος 3) και ποιες είναι «Ως βασικές … και ο σεβασμός» (παράγραφος 4) οι ήπιες δεξιότητες. Αντίθετα, στο Κείμενο 2 γίνεται εστίαση ειδικά στην καλλιέργεια της σκέψης «να τους καλλιεργήσουμε θεμέλια σκέψης» (παράγραφος 2) και στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας «η ικανότητα να κρίνεις» (παράγραφος 3). Επίσης, τόσο το Κείμενο 1, όσο και το Κείμενο 2 αναφέρονται στη σημασία, στην αξία των ήπιων δεξιοτήτων. Όμως, στο Κείμενο 1 η αναφορά αυτή συνδέεται πιο πολύ με την οικονομία «Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων … της οικονομίας» (2^η παράγραφος), ενώ στο Κείμενο 2 τονίζεται ιδιαίτερα η σημασία της κριτικής σκέψης ως δεξιότητας για την κατανόηση των διαρκών αλλαγών των τεχνικών γνώσεων και μέσων και την προσαρμογή των ανθρώπων σε αυτές «Η γνώση … να προσαρμοστεί στις ανατροπές.» (3^η παράγραφος). Ωστόσο, παρά τις διαφορές τους, τα δύο Κείμενα συνομιλούν και αλληλοσυμπληρώνονται.

 

Β3.  α. Το μήνυμα εκφράζεται ως: 2. υποχρέωση, με τη χρήση του πρέπει και υποτακτική «πρέπει να καλλιεργούν».

Αναδιατύπωσή του ώστε να εκφράζεται βεβαιότητα: Στα σύγχρονα περιβάλλοντα ζωής και μάθησης οι μαθητές/τριες καλλιεργούν όχι μόνο … αλλά και τις ήπιες. Η μετατροπή γίνεται με την απαλοιφή του ρήματος «πρέπει» και τη μετατροπή της υποτακτικής σε οριστική καλλιεργούν. (Έτσι το ύφος από δεοντικό/επιτακτικό μετατρέπεται σε πληροφοριακό.)

 

        β. Ένα σχήμα λόγου στην παράγραφο αυτή είναι το ασύνδετο: «που βοηθούν τα άτομα να ξεπερνούν … να αλληλεπιδρούν με ανθρώπους». Ως προς το νόημα, με τη χρήση του ασύνδετου σχήματος οι συντάκτριες πετυχαίνουν να παρουσιάσουν με σωρευτικό τρόπο το πλήθος των βοηθειών που προσφέρουν στα άτομα οι ήπιες δεξιότητες. Ως προς το ύφος, με το ασύνδετο σχήμα πυκνώνουν τον λόγο τους, καθώς παραλείπονται οι σύνδεσμοι, ο ρυθμός του λόγου γίνεται γοργός, το ύφος έντονο και ζωηρό και προκαλείται συναισθηματική ένταση. Εκφράζονται συναισθήματα ευχαρίστησης και θαυμασμού για την αξία των ήπιων δεξιοτήτων.

 

Για τη συγγραφή του κριτηρίου προσομοίωσης συνεργάστηκαν οι Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Υπαπαντή Η. Ζουρούδη, Γλυκερία Ι. Βογιατζή.