Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Θεωρία
Ο επιστημονικός λόγος – Το επιστημονικό άρθρο
Στο επιστημονικό άρθρο, ειδικότερα στο εκλαϊκευμένο, παρουσιάζονται θέματα της επιστήμης με τρόπο κατανοητό από το ευρύ κοινό, τον μέσο δηλαδή άνθρωπο, στον οποίο και απευθύνεται. Η εκλαΐκευση της επιστήμης μπορεί να γίνεται σε γραπτή μορφή από επαγγελματίες επιστημονικούς δημοσιογράφους ή από τους ίδιους τους επιστήμονες. Αυτού του είδους τα άρθρα δημοσιεύονται σε εφημερίδες, σε περιοδικά και σε ιστοσελίδες.
Χαρακτηριστικά της γλώσσας και του ύφους του επιστημονικού λόγου – επιστημονικού άρθρου
Το επιστημονικό άρθρο, παρόλο που επιστημονικά θέματα παρουσιάζονται σε αυτό με απλό και κατανοητό για το ευρύ κοινό τρόπο, διατηρεί τα χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου.
Ο επιστημονικός λόγος είναι περιγραφικός, ερμηνευτικός, αποδεικτικός, απρόσωπος, αντικειμενικός, ορθολογικός. Ειδικότερα, κύρια χαρακτηριστικά του είναι:
- Η προσεκτική τεκμηρίωση μιας άποψης με έγκυρα επιστημονικά δεδομένα.
- Η κριτική στάση απέναντι στη σχετική βιβλιογραφία.
- Η επιδίωξη της αντικειμενικότητας: ονοματοποίηση, παθητική σύνταξη, γ ́ρηματικό πρόσωπο, οριστική έγκλιση και γενικά η χρήση της γλώσσας της επιχειρηματολογίας.
- Ύφος απρόσωπο, αντικειμενικό, σύνθετο και επίσημο.
- Η ακρίβεια και η σαφήνεια στη διατύπωση.
- Η χρήση λέξεων και φράσεων που δηλώνουν έλλειψη βεβαιότητας, π.χ. ίσως, μάλλον, πιθανόν κ.ά.
- Η αυστηρή λογική οργάνωση (αλληλουχία).
- Το ειδικό λεξιλόγιο, δηλαδή ειδικοί όροι που χρησιμοποιούνται σε μια συγκεκριμένη επιστήμη.
- Η επεξήγηση δυσνόητων επιστημονικών όρων.
- Η επίκληση στη λογική ως τρόπος πειθούς, με επιχειρήματα και τεκμήρια ως μέσα πειθούς και η επίκληση στην αυθεντία (βιβλιογραφία).
Από το βιβλίο των Σπυρίδωνος Κ. Κούτρα – Υπαπαντής Η. Ζουρούδη, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Γράψ’ το έτσι!, εκδόσεις «Σαββάλας», 2022.
Κείμενο
Η πρόκληση της επιστημονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης
Όπως είναι γνωστό, τις τελευταίες δεκαετίες οι επιστημονικές, τεχνολογικές και κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις είχαν ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό και τη ριζική διαφοροποίηση των γνώσεων που είναι αναγκαίες για την επαγγελματική και κοινωνική ζωή. Έτσι, καμιά τυπική εκπαίδευση δεν είναι πια επαρκής για ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής μας. [...] Ένας επιστήμονας είναι υποχρεωμένος, προκειμένου να μην απαξιωθούν οι γνώσεις του, να επιμορφώνεται και να ενημερώνεται διαρκώς για τις εξελίξεις στον κλάδο του.
Όπως είναι ευνόητο, προκύπτουν πολύ σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο της αποτελεσματικότητας του επιστημονικού δυναμικού. Σύμφωνα με την έκθεση της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Βιομηχανική Έρευνα και Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η απαξίωση του γνωστικού κεφαλαίου των εργαζομένων οδηγεί στη μείωση της παραγωγικότητάς τους. Πιο συγκεκριμένα, υπογραμμίζεται ότι «...αν η χρήσιμη γνώση έχει μια ημιζωή περίπου δέκα ετών, το γνωστικό κεφάλαιο υποτιμάται σ’ αυτή την περίπτωση με ρυθμό 7% το χρόνο προκαλώντας μια αντίστοιχη μείωση της αποτελεσματικότητας του εργατικού δυναμικού». Συνεπώς, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων αποτελεί αναμφισβήτητη ανάγκη.
Διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης απόσπασμα που έχει αντληθεί από το βιβλίο «Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, Θεσμοί και λειτουργίες», τόμος Α ́, των Δ. Βεργίδη, Α. Λιοναράκη, Α. Λυκουργιώτη, Β. Μακράκη, Χ. Ματραλή, εκδ. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα, 1999.
Θέμα
Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από ακαδημαϊκό σύγγραμμα, επομένως έχει επιστημονικό λόγο. Να εντοπίσετε (μονάδες 4) και να αναλύσετε με συντομία (μονάδες 6) δύο (2) γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν την παραπάνω διαπίστωση.
Μονάδες 10
Απάντηση
Δύο γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν ότι το παραπάνω κείμενο έχει επιστημονικό λόγο είναι:
α. Η ονοματοποίηση, π.χ. «διαφοροποίηση των γνώσεων», «απαξίωση του γνωστικού κεφαλαίου των εργαζομένων», «μείωση της παραγωγικότητας», με την οποία η αιτιακή σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην αλλαγή των γνώσεων που είναι αναγκαίες για την επαγγελματική και κοινωνική ζωή (αίτιο) και στις συνέπειες που η αλλαγή αυτή έχει (αποτέλεσμα), εκφράζεται σε πυκνό, σύνθετο, επίσημο, απρόσωπο, αντικειμενικό, αποστασιοποιημένο και ακαδημαϊκό ύφος.
β. Το ειδικό λεξιλόγιο, π.χ. «επιστημονικού δυναμικού», «απαξίωση του γνωστικού κεφαλαίου των εργαζομένων», «μείωση της παραγωγικότητας», «ημιζωή». Με το ειδικό λεξιλόγιο οι απόψεις των επιστημόνων για τη διαφοροποίηση των γνώσεων και τις συνέπειες που αυτή έχει στην επιστήμη και στην παραγωγή εκφράζονται με ακριβολογία, επισημότητα, αντικειμενικότητα και επιστημονική εγκυρότητα.
(Εναλλακτικά μπορεί να αναφερθούν, επίσης, τα βιβλιογραφικά δεδομένα που παρατίθενται, όπως η αναφορά στην έκθεση της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Βιομηχανική Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και η παράθεση σχετικού αποσπάσματος από την έκθεση αυτή (επίκληση στην αυθεντία) «… αν η χρήσιμη γνώση … του εργατικού δυναμικού», με τα οποία οι επιστήμονες ενισχύουν την τεκμηρίωση των απόψεών τους και την αξιοπιστία τους για την αποτελεσματικότητα του επιστημονικού δυναμικού· η παθητική σύνταξη, «Ένας επιστήμονας είναι υποχρεωμένος, προκειμένου να μην απαξιωθούν οι γνώσεις του, να επιμορφώνεται και να ενημερώνεται διαρκώς για τις εξελίξεις στον κλάδο του.», με την οποία τονίζεται το χρέος του επιστήμονα να επιμορφώνεται και να ενημερώνεται διαρκώς για τις εξελίξεις στον τομέα του σε ύφος επίσημο, απρόσωπο και αντικειμενικό· η χρήση του απρόσωπου ρήματος «υπογραμμίζεται», που κάνει το ύφος του λόγου απρόσωπο και αντικειμενικό· η χρήση του γ΄ ρηματικού προσώπου, π.χ. «είναι», «να επιμορφώνεται και να ενημερώνεται», «προκύπτουν», το οποίο προσδίδει αντικειμενικότητα στον επιστημονικό λόγο· η αναφορική/κυριολεκτική λειτουργία της γλώσσας, «Συνεπώς η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων αποτελεί αναμφισβήτητη ανάγκη», με την οποία η άποψη των επιστημόνων εκφράζεται με ακριβή, συγκεκριμένο, σαφή και πειστικό τρόπο· η αυστηρά λογική οργάνωση του κειμένου, με αλληλουχία, π.χ. αίτιο: οι επιστημονικές, τεχνολογικές και κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις -> αποτέλεσμα: πολλαπλασιασμός και ριζική διαφοροποίηση των γνώσεων (και συγχρόνως αίτιο) - > αποτέλεσμα: καμιά τυπική εκπαίδευση δεν είναι πια επαρκής (και συγχρόνως αίτιο) -> αποτέλεσμα: η υποχρέωση του επιστήμονα να επιμορφώνεται και να ενημερώνεται διαρκώς για τις εξελίξεις στον κλάδο του.)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου