Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

        ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

        ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

         Κείμενο 1 (Μη λογοτεχνικό, 15536)

 

Πρόβλημα τα οικογενειακά «βάρη» για την ψυχική υγεία των ανδρών

 

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί απόσπασμα άρθρου του Μιχάλη Θερμόπουλου, το οποίο αναρτήθηκε την 21/8/2016 στην Ιστοσελίδα https://www.iatropedia.gr/psychiki-ygeia/provlima-ta-oikogeneiaka-vari-gia-tin- psychiki-ygeia-ton-andron/63479/ (Διασκευή)

 

Ερευνητές, με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια Κριστίν Μουνς του Πανεπιστημίου του Κονέκτικατ ανέλυσαν στοιχεία ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος παντρεμένων ανδρών και γυναικών ηλικίας 18 έως 32 ετών σε βάθος 15ετίας και διατύπωσαν τη σχετική ανακοίνωση στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Κοινωνιολογικής Ένωσης. 

Οι επιστήμονες εξέτασαν τη σχετική συνεισφορά των δύο φύλων στον οικογενειακό προϋπολογισμό και έκαναν μετά συσχέτιση με την κατάσταση της υγείας καθενός ατόμου. Διαπιστώθηκε ότι όσο μεγαλύτερη οικονομική ευθύνη έχουν οι άνδρες σε ένα νοικοκυριό, τόσο χειρότερη είναι η σωματική και ψυχική υγεία τους.

Η κατάσταση επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο αν οι άνδρες είναι οι μοναδικοί «κουβαλητές» και η γυναίκα τους δεν συνεισφέρει καθόλου από οικονομική άποψη. Οι άνδρες αυτοί έχουν κατά μέσο όρο 5% χειρότερη ψυχική υγεία και 3,5% χειρότερη σωματική υγεία, σε σχέση με τους άνδρες των οποίων οι γυναίκες συνεισφέρουν ισότιμα στον οικογενειακό προϋπολογισμό.

«Συνήθως, όσον αφορά το ρόλο των δύο φύλων σε ένα γάμο, εστιάζουμε στους διάφορους τρόπους που οι γυναίκες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, π.χ. λόγω οικογενειακής βίας ή επειδή αναλαμβάνουν την μερίδα του λέοντος στις δουλειές του νοικοκυριού. Όμως, η μελέτη μας δείχνει ότι οι αυξημένες προσδοκίες που υπάρχουν για τους άνδρες, μπορούν επίσης να τους κάνουν κακό. Οι άνδρες υποτίθεται ότι πρέπει να είναι οι «κουβαλητές», όμως, όταν έχουν ελάχιστη έως καθόλου οικονομική βοήθεια αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο πάνω τους», δήλωσε η καθηγήτρια.

Από την άλλη, σύμφωνα με τη μελέτη, όταν οι γυναίκες είναι οι «κουβαλητές», αυτό έχει ευεργετική επίδραση στην ψυχολογία τους. Όσο περισσότερα χρήματα φέρνουν εκείνες στο σπίτι, τόσο καλύτερα νιώθουν. Αντίθετα, δεν νιώθουν καθόλου καλά, όταν εξαρτώνται οικονομικά από τους άνδρες τους. Εξάλλου, η σωματική υγεία των γυναικών δεν φαίνεται να επηρεάζεται θετικά ή αρνητικά από το αν και πόσο συμβάλλουν στον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η επιβάρυνση για την ευθύνη των οικογενειακών δαπανών βιώνεται ως υποχρέωση και άγχος από τους άνδρες, ενώ οι γυναίκες συχνά το αντιλαμβάνονται ως ευκαιρία, επιλογή, αναγνώριση και πηγή υπερηφάνειας. Μια βασική διαφορά είναι ότι οι άνδρες συνεχώς κατατρώγονται από το άγχος μήπως στο μέλλον αδυνατούν να εκπληρώσουν τον ρόλο τους (π.χ. λόγω ανεργίας), ενώ αντίθετα οι γυναίκες δεν έχουν ανάλογο άγχος μήπως κάποια στιγμή χάσουν το εισόδημά τους και δεν είναι οι πλέον «κουβαλητές».

Οι ερευνητές θεωρούν καλή εξέλιξη ότι στα σύγχρονα ζευγάρια συνήθως εργάζονται και οι δύο, πράγμα που σημαίνει ότι ο ρόλος του «κουβαλητή» παύει να είναι μονόπλευρος.

 

 

 

Κείμενο 2 (Λογοτεχνικό)

 

V. Η Μεσαιωνική Γλαρέντζα

 

Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα από το έργο του Ν. Καζαντζάκη (1883-1957) «Ταξιδεύοντας. Ιταλία- Αίγυπτος-Σινά-Ιερουσαλήμ-Κύπρος-Ο Μοριάς», κεφ. ΣΤ΄. Ο Μοριάς, εκδ. Ελ. Καζαντζάκη, Αθήνα, 19696, σελ. 226-229

 

Τέλειωσε ο σαντουρτζής, σφούγγιξε τον ιδρώτα του, η ματιά του που είχε φύγει ξανάρθε και μας κοίταξε γύρα. Έβγαλε από την τσέπη του ένα τασάκι, μάζεψε μερικά πενηνταράκια και σταύρωσε τα χέρια να ξεκουραστεί. Μου άρεσε· έπιασα μαζί του κουβέντα.

- Πώς έμαθες σαντούρι; τον ρωτώ.

- Εγώ ήμουν είκοσι χρονών. Σ’ ένα πανηγύρι άκουσα σαντούρι. Η αναπνοή μου πιάστηκε. Τρεις μέρες έκαμα να φάω.

- Τι έχεις; με ρωτά ο πατέρας μου.

- Εγώ θέλω να μάθω σαντούρι.

- Μωρέ δεν ντρέπεσαι;

- Εγώ θέλω να μάθω σαντούρι!

Είχα οικονομήσει μερικά χρήματα για να παντρευτώ, σαν έρθει η ώρα. Τα έδωκα κι αγόρασα ένα σαντούρι. Να, τούτο το σαντούρι που βλέπεις. Έφυγα μαζί του για την Πάτρα, και βρήκα το μακαρίτη τον Κωστάκη, το δάσκαλο του σαντουριού. Έπεσα στα πόδια του.

- Τι θες μωρέ; μου κάνει.

- Εγώ θέλω να μάθω σαντούρι.

- Ε, και γιατί πέφτεις στα πόδια μου;

- Γιατί δεν έχω λεφτά να σε πληρώσω.

- Μωρέ κάτσε, και δε θέλω εγώ πληρωμή.

Έκατσα μαζί του ένα χρόνο κι έμαθα. Και τώρα γυρίζω εδώ και εκεί, στα πανηγύρια, στους γάμους, και βγάνω το ψωμί μου. Ας είναι καλά οι άνθρωποι. Όταν παίζω, μου μιλούνε μα δεν ακούω. Κάποτε πάλι ακούω, μα δεν μπορώ ν’ αποκριθώ. Θέλω, μα δεν μπορώ.

- Μα γιατί;

- Ε, σεβντάς!

- Στο σπίτι σου παίζεις;

- Πού να παίξω, κύριέ μου! Στο σπίτι είναι σκουτούρες, γυναίκα, παιδιά, τι να φάμε... Έγνοιες! Και το σαντούρι θέλει καλή καρδιά. Άμα μου πει εμένα έναν περίσσιο λόγο η γυναίκα μου, τι καρδιά θέλεις να ’χω να παίξω σαντούρι; Άμα τα παιδιά πεινούνε, με τι καρδιά να παίξω; Το σαντούρι θέλει να συλλογάσαι μονάχα σαντούρι!

 

 

ΘΕΜΑΤΑ

 

ΘΕΜΑ 1

 

1^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

 

Ποιο είναι το αντικείμενο της έρευνας, σύμφωνα με το Κείμενο 1, και ποια δεδομένα προέκυψαν από αυτήν σχετικά με την ψυχολογία των αντρών; (50-60 λέξεις)

 

Μονάδες 10

 

2^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

 

Να καταγράψεις και να περιγράψεις με συντομία τη νοηματική σχέση που συνδέει την πέμπτη (5^η) παράγραφο του Κειμένου 1 («Από την άλλη … προϋπολογισμό») με τις προηγούμενες.

 

Μονάδες 10

 

3^ο υποερώτημα (μονάδες 15)

 

Στην πρώτη (1^η) παράγραφο του Κειμένου 1 εντοπίζεται η ενεργητική σύνταξη. Για ποιον λόγο την επέλεξε ο συγγραφέας, κατά τη γνώμη σου; (μονάδες 5) Να μετασχηματίσεις τη σύνταξη στην παράγραφο από ενεργητική σε παθητική (μονάδες 5) και να γράψεις τις αλλαγές που σημειώνονται στον τρόπο με τον οποίο μεταφέρεται το μήνυμα/νόημα (μονάδες 5).

 

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ 2

 

Συμφωνείς με την άποψη ότι είναι καλύτερο να μοιράζονται τα οικονομικά βάρη και ο άνδρας και η γυναίκα συνεισφέροντας με την εργασία τους στον οικογενειακό τους προϋπολογισμό, από το να τα επωμίζεται μόνο ο ένας από τους δύο; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου σε άρθρο σου, με 350-400 λέξεις, που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σου. 

 

Μονάδες 30

 

ΘΕΜΑ 3

 

Ο συγγραφέας στο απόσπασμα χρησιμοποιεί τον διάλογο. Πώς η γλωσσική αυτή επιλογή εξυπηρετεί το νόημα και το ύφος του κειμένου;

 

Μονάδες 20

 

ΘΕΜΑ 4

 

Πώς σχολιάζεις τη στάση του μουσικού στο Κείμενο 2 απέναντι στις οικογενειακές του υποχρεώσεις; (μονάδες 10) Ποια συναισθήματα και σκέψεις σού γεννά το θέμα αυτό σε σχέση με το σήμερα; (μονάδες 5) Να αναπτύξεις την ερμηνεία σου σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων.

 

Μονάδες 15

 

 

 

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

ΘΕΜΑ 1

 

1^ο υποερώτημα

Το αντικείμενο της έρευνας είναι η οικονομική συνεισφορά του άνδρα και της γυναίκας στην οικογένεια και η επίδρασή της στην ψυχική υγεία καθενός. Από την ανάλυση των στοιχείων προέκυψε πως η ανάληψη των οικογενειακών εξόδων μόνο από τον άνδρα αυξάνει την οικονομική ευθύνη του και προκαλεί σε αυτόν άγχος με τη σκέψη ενδεχόμενης αδυναμίας του να ανταποκριθεί σε αυτά.

 

2^ο υποερώτημα

Η νοηματική σχέση που συνδέει την πέμπτη παράγραφο του κειμένου με τις προηγούμενες είναι αντιθετική. Οι προηγούμενες παράγραφοι αναφέρονται στον αρνητικό αντίκτυπο που έχει στην ψυχική υγεία των ανδρών η ανάληψη μόνο από αυτούς των οικογενειακών δαπανών, ενώ η πέμπτη παράγραφος αναφέρεται στην ευεργετική επίδραση που έχει στην ψυχολογία των γυναικών, όταν συνεισφέρουν και αυτές στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Αυτή η σχέση αντίθεσης δηλώνεται με τη διαρθρωτική φράση «Από την άλλη πλευρά», που υπάρχει στην αρχή της πέμπτης παραγράφου, και με τις διαρθρωτικές λέξεις «Αντίθετα» και «Εξάλλου», που συμπληρώνουν με κάπως έντονο τρόπο όσα αναφέρονται στις τέσσερις προηγούμενες παραγράφους. Έτσι, ο αναγνώστης κατανοεί την αντίθεση ανάμεσα στα δύο φύλα σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των οικονομικών θεμάτων και τη συμβολή τους στον οικογενειακό προϋπολογισμό.

 

3^ο υποερώτημα

Η συγγραφέας επέλεξε την ενεργητική σύνταξη για να δώσει με απλό λόγο έμφαση στο υποκείμενο των ρημάτων «διατύπωσαν» και «ανέλυσαν», δηλαδή στους ερευνητές. Έτσι, αναδεικνύεται ο επιστημονικός χαρακτήρας της έρευνας και ενισχύεται η εγκυρότητα των πορισμάτων της. Με την ενεργητική σύνταξη το ύφος του κειμένου γίνεται περισσότερο πληροφοριακό, όπως ταιριάζει στο είδος του κειμένου (άρθρο) και είδηση, και το αποτέλεσμα της έρευνας προβάλλεται με πιο ζωηρό και ενεργητικό τρόπο.

Μετατροπή της σύνταξης από ενεργητική σε παθητική: Από ερευνητές, με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια Κριστίν Μουνς του Πανεπιστημίου του Κονέκτικατ αναλύθηκαν στοιχεία ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος παντρεμένων ανδρών και γυναικών ηλικίας 18 έως 32 ετών σε βάθος 15ετίας και διατυπώθηκε η σχετική ανακοίνωση στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Κοινωνιολογικής Ένωσης. 

Με την ενεργητική σύνταξη τονίζονται τα υποκείμενα των μεταβατικών ρημάτων, δηλαδή τα πρόσωπα που ενεργούν («οι ερευνητές και η επίκουρη καθηγήτρια ανέλυσαν τα στοιχεία και διατύπωσαν τις απόψεις τους σε μια σχετική ανακοίνωση). Με την έμφαση που δίνει η συγγραφέας στους «ερευνητές» προσδίδει στον λόγο της κύρος και αξιοπιστία. Αντίθετα, με την παθητική σύνταξη τονίζονται οι ενέργειες που δηλώνονται από τα ρήματα «διατυπώθηκε» και «αναλύθηκαν». Το μήνυμα μεταφέρεται σε ύφος απρόσωπο, αντικειμενικό, πιο σοβαρό και πιο επίσημο, αλλά ο λόγος χάνει σε ενέργεια και ζωηρότητα.

 

ΘΕΜΑ 2

Τίτλος: Ίσα βάρη, ίσα δικαιώματα

 

Πρόλογος

Στην εποχή μας οι πυρηνικές οικογένειες (οι γονείς με τα παιδιά τους) με αδιαφοροποίητους ως προς το φύλο ρόλους κερδίζουν συνεχώς έδαφος, ιδίως μεταξύ των νεότερων και των περισσότερο μορφωμένων συζύγων. Αυτό σημαίνει ότι εργάζονται και ο άνδρας και η γυναίκα και αναλαμβάνουν και οι δύο τις οικογενειακές υποχρεώσεις, όπως είναι η ανατροφή των παιδιών, οι δουλειές του νοικοκυριού και τα οικονομικά βάρη.

 

Κύριο μέρος

Η ανταπόκριση της οικογένειας στις οικονομικές της υποχρεώσεις είναι πολύ σημαντική για την ομαλή οικογενειακή ζωή. Γι’ αυτό συμφωνώ ότι το καλύτερο είναι να εργάζονται και οι δύο σύζυγοι, να επωμίζονται από κοινού και να μοιράζονται τα οικογενειακά βάρη: έξοδα εκπαίδευσης των παιδιών, περίθαλψης, διαβίωσης, οικιακού εξοπλισμού και συντήρησης του σπιτιού, κοινωνικών υποχρεώσεων, ψυχαγωγίας και διασκέδασης, εξόφλησης διάφορων λογαριασμών κ.ά. Η από κοινού ανάληψη των οικογενειακών οικονομικών βαρών:

-      Σημαίνει ότι η γυναίκα έχει από την εργασία της δικό της εισόδημα και είναι οικονομικά και κοινωνικά ανεξάρτητη. Σημαίνει μεγαλύτερο οικογενειακό εισόδημα και καλύτερο βιοτικό επίπεδο.

-      Με τη συνεισφορά της στην αντιμετώπιση των οικονομικών βαρών της οικογένειας, η γυναίκα νιώθει ψυχολογικά καλύτερα, γιατί ανακουφίζει τον σύντροφό της από ένα δυσβάσταχτο συχνά βάρος, νιώθει υπερηφάνεια, αναγνώριση και καταξίωση. Τονώνεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή της.

-      Ο άνδρας παύει να σηκώνει μόνος το βάρος των οικογενειακών δαπανών, να νιώθει υπόλογος γι’ αυτές και να νιώθει το άγχος που πολλές φορές αυτές συνεπάγονται.

-      Μπορεί να εργάζεται λιγότερο, να έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο, να ασχολείται με δραστηριότητες που τον ευχαριστούν, να προστατεύει όχι μόνο την ψυχική, αλλά και τη σωματική του υγεία.

-      Η συναίσθηση των συζύγων ότι συνευθύνονται για τις οικονομικές οικογενειακές υποχρεώσεις λειτουργεί ευεργετικά όχι μόνο στην ψυχολογία τους, αλλά και στη μεταξύ τους σχέση, καθώς ενισχύεται η συντροφικότητα, η αλληλοκατανόηση, ο αλληλοσεβασμός και η συμπαράσταση μεταξύ τους.

 

Επίλογος

Η συμμετοχή και των δύο συζύγων στην αντιμετώπιση των οικονομικών υποχρεώσεων της οικογένειας οδηγεί στην ισοτιμία τους και την εξίσωση, στην πράξη, των δύο φύλων.

 

ΘΕΜΑ 3

Ο διάλογος καλύπτει μεγάλο μέρος του κειμένου και προσδίδει ζωντάνια στην αφήγηση. Ο διάλογος αποτελεί τον αφηγηματικό τρόπο του θεάτρου, δραματοποιεί και άρα ζωντανεύει την αφήγηση. Δίνει γρήγορο ρυθμό στις εξελίξεις, ζωηρότητα στο ύφος και η αφήγηση αποκτά αμεσότητα, φυσικότητα και ζωντάνια, καθώς τα γεγονότα συμβαίνουν εδώ και τώρα. Ο αναγνώστης παρακολουθεί με προσοχή και ενδιαφέρον τις εξελίξεις καθώς με τον διάλογο η αφήγηση μετατρέπεται σε θεατρική σκηνή και στήνεται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, όπως στο θέατρο. Επιπλέον ο διάλογος φωτίζει τα πρόσωπα, αφού οι διαλεγόμενοι εκφράζουν σε ευθύ λόγο τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο αναγνώστης προσεγγίζει με ευκολία τα διαλεγόμενα πρόσωπα, πληροφορείται από τον ίδιο τον ήρωα την αντίδραση του, όταν πρωτάκουσε σαντούρι «Η αναπνοή μου πιάστηκε. Τρεις μέρες έκαμα να φάω», κατανοεί τη γοητεία που άσκησε σ’ αυτόν το συγκεκριμένο όργανο και δικαιολογεί την επιμονή του να το μάθει «Εγώ θέλω να μάθω σαντούρι», παρά τις αντιρρήσεις του πατέρα του «Μωρέ δεν ντρέπεσαι;».

 

ΘΕΜΑ 4

Ο μουσικός έχει πάθος με το σαντούρι «σεβντάς» και είναι απόλυτα προσηλωμένος στην τέχνη του.  Παράλληλα όμως έχει και οικογένεια στην οποία πρέπει να διαθέτει χρόνο φροντίδα και οικονομικούς πόρους για τη διαβίωσή της «στο σπίτι είναι σκουτούρες, γυναίκα, παιδιά, τι θα φάμε… Έγνοιες!». Ο μουσικός φροντίζει να καλύπτει τις οικογενειακές του υποχρεώσεις με την τέχνη του «Και τώρα γυρίζω εδώ κι εκεί στα πανηγύρια, στους γάμους, και βγάνω το ψωμί μου». Ωστόσο, οι οικογενειακές υποχρεώσεις και οι ποικίλες φροντίδες για το σπίτι και τα παιδιά αποσπούν την προσοχή του από την τέχνη και την αφοσίωσή του σ’ αυτή «Το σαντούρι θέλει να συλλογάσαι μόνο το σαντούρι» και δημιουργούν δυσάρεστη ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα να μην παίζει σαντούρι στο σπίτι «Άμα μου πει εμένα έναν περίσσιο λόγο η γυναίκα μου, τι καρδιά θέλεις να ’χω να παίξω σαντούρι; Άμα τα παιδιά πεινούνε, με τι καρδιά να παίξω;».

Εντυπωσιάζομαι με το πάθος που έχει ο μουσικός για την τέχνη του και συμμερίζομαι το διχασμό του ανάμεσα στην τέχνη του και την οικογένειά του. Και σήμερα πιστεύω ότι ένας καλλιτέχνης θα αισθανόταν ανάλογα, ακόμα κι αν ήταν διάσημος και ακριβοπληρωμένος επαγγελματίας. Οι βιοτικές μέριμνες πάντοτε αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για την ενασχόληση με την τέχνη. 

Υπαπαντή Η. Ζουρούδη - Σπυρίδων Κ. Κούτρας