Πειστικός Λόγος

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ - ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ

10^ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Κείμενο 1

Συνέντευξη με τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη

(Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης είναι καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών και μέλος του Εργαστηρίου Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης στο ΜΙΤ της Βοστώνης.)

Ο τομέας με τον οποίο καταπιάνεται ο Δασκαλάκης θα μεταμορφώσει τον κόσμο μας;

«Η επιστήμη είναι σαν να βρίσκεσαι σε ένα απέραντο σκοτεινό δωμάτιο και εσύ με ένα λύχνο προχωράς στα τυφλά με μικρή ορατότητα. Παίζει ρόλο και το ένστικτο για την κατεύθυνση που θα κινηθείς. Ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης, που τώρα εξελίσσεται ραγδαία, έχει σίγουρα τρομερό ενδιαφέρον για τα προβλήματα αλλά και τα διλήμματα που θέτει», τονίζει.

«Μακροπρόθεσμα εμείς οι επιστήμονες έχουμε τεράστιες προσδοκίες. Θέλουμε να φτιάξουμε τεχνολογία που να προσομοιάζει σε κριτική ικανότητα, σε ικανότητα να βγάζει συμπεράσματα και να παίρνει αποφάσεις, στη νοημοσύνη του ανθρώπου. Δηλαδή μια μηχανή αντίστοιχων νοητικών δυνατοτήτων του ανθρώπινου εγκεφάλου.

»Δεν έχει υπάρξει παρόμοια πρόκληση ποτέ. Θα θέλαμε να φτιάξουμε μια μηχανή που θα συγκεντρώνει και θα επεξεργάζεται δεδομένα από την εμπειρία της στον κόσμο, και από την επεξεργασία αυτή θα βγάζει εφαρμόσιμα συμπεράσματα για διαφορετικές περιστάσεις που θα έχει να αντιμετωπίσει στο μέλλον.

»Και εδώ αρχίζουν τα ερωτήματα: Πόσο αξιόπιστα γίνεται η επεξεργασία των δεδομένων αυτών για να βγουν τα σωστά συμπεράσματα; Πόσο αντιπροσωπευτικά της πραγματικότητας είναι τα δεδομένα; Σε ποιον ανήκουν; Μέχρι σήμερα η τεχνολογία αντλεί τα δεδομένα με τα οποία εκπαιδεύεται από το Διαδίκτυο. Έτσι, ως χρήστες του Διαδικτύου, συμβάλλουμε όλοι μας στην εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης μεγάλων εταιρειών, όπως οι Facebook, Google, Amazon κ.λπ. Τι συνέπειες όμως έχει η ενσωμάτωση των δικών μας δεδομένων στο εκπαι- δευτικό υλικό της τεχνητής νοημοσύνης; Και τι σημαίνει αυτό για την ιδιωτικότητά μας;»

Οπότε οι ισχυροί του μέλλοντος δεν θα είναι εκείνοι που έχουν χρήμα αλλά όγκο δεδομένων;

«Οποιος έχει δεδομένα θα έχει δύναμη. Πρέπει όμως να έχει και την τεχνογνωσία, να μπορεί να τα επεξεργαστεί. Υπάρχει σήμερα ένας τεράστιος ανταγωνισμός για το ποια εταιρεία θα πάρει τα καλύτερα μυαλά που βγαίνουν από τα πανεπιστήμια ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο. Η κατάσταση τώρα έχει ως εξής: τον όγκο δεδομένων έχουν οι εταιρείες με πολλούς χρήστες, όπως η Google, η Facebook, η Amazon, και έτσι καταφέρνουν να συγκεντρώνουν χρήμα, ταλέντα και να καινοτομούν, ξεπερνώντας τους υπόλοιπους που δεν μπορούν να τις φτάσουν. Κινδυνεύουμε από μονοπώλια δεδομένων και τεχνογνωσίας».

Φοβάται τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον;

Ως επιστήμονας, ο ρόλος μου δεν είναι να φοβάμαι, αλλά να διασφαλίσω όσο μπορώ πως αυτό το νοητό ποτάμι της επερχόμενης προόδου θα έχει φαρδιά κοίτη για να αρδεύσει με το νερό του περισσότερους ανθρώπους και όχι τους λίγους. Οι επιστήμονες κρατούν τις Θερμοπύλες. Μπορεί να γίνουν οι επαναστάτες του μέλλοντος, αυτοί που προασπίζουν την ιδιωτικότητα των δεδομένων, τον εκδημοκρατισμό της προόδου, που θα προωθήσουν το νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα χρειαστούμε στη νέα εποχή».

Μαργαρίτα Πουρνάρα, Kathimerini.gr

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Χρήστος Χωμενίδης, Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας

(Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης στοχάζεται σχετικά με τα αποτελέσματα της τέταρτης τεχνολογικής επανάστασης στην καθημερινότητα των ανθρώπων.)

Το θέαμα κάποιων ταξιτζήδων να προπηλακίζουν στην Πλατεία Συντάγματος έναν οδηγό γνωστής εταιρείας μεταφορών ήταν απολύτως οικτρό. Ακόμα και για εκείνους που συμφωνούν ότι ο κλάδος του ταξί υφίσταται αθέμιτο ανταγωνισμό από την εν λόγω εταιρεία και –ως έναν βαθμό– δικαιολογούν την αγανάκτησή τους.

Κοιτάζοντάς τους, ωστόσο, εγώ είδα σκηνές από το εγγύς μέλλον. Τους φαντάστηκα –σε δέκα; σε δεκαπέντε χρόνια το αργότερο– να ωρύονται εναντίον του αυτοκινήτου δίχως οδηγό, το οποίο ήδη έχει κατασκευαστεί και δοκιμάζεται στην Αμερική. Χωρίς άνθρωπο στο τιμόνι κι εν τούτοις απολύτως αξιόπιστο και ασφαλές. Το κομπιούτερ που θα το κατευθύνει θα αντιδρά στα απρόοπτα πιο ψύχραιμα, πιο αποτελεσματικά κι από τον πλέον προικισμένο ραλίστα. Τι θα κάνουν τότε οι ταξιτζήδες; Θα πυρπολήσουν μήπως τα αυτοκίνητα-ρομπότ, όπως έβαζαν οι Λουδίτες στην Αγγλία στις αρχές του 19ου αιώνα φωτιά στους ηλεκτροκίνητους αργαλειούς; Θα απεργήσουν; Από ποιον θα λείψουν τραβώντας χειρόφρενο; Αφού το επάγγελμά τους θα έχει σαρωθεί ανεπιστρεπτί από την τεχνολογία...

Οι προφητείες της επιστημονικής φαντασίας επαληθεύονται. Η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση είναι κιόλας εδώ. Η τεχνητή νοημοσύνη εισβάλλει στην καθημερινότητά μας για να ανατρέψει δεδομένα που εκλαμβάνονταν ως αιώνια, ως ακατάλυτα. Λειτουργούν ήδη τα πρώτα σουπερμάρκετ χωρίς υπαλλήλους. Οι καταναλωτές διαλέγουν από τα ράφια τα προϊόντα, το σύστημα χρεώνει τον λογαριασμό τους, μία μηχανική –εγκάρδια εντούτοις– γυναικεία φωνή τούς εύχεται «εις το επανιδείν». Στην Ιαπωνία τα τραπεζικά καταστήματα έχουν εν πολλοίς καταργηθεί, οι συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Η κυκλοφορία του μετρητού χρήματος περιορίζεται διαρκώς, οι κάρτες –πιστωτικές και χρεωστικές– παρέχουν ασυγκρίτως μεγαλύτερη ασφάλεια, τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα θα αποτελούν για τα εγγόνια μας μουσειακό είδος. Όπως και οι βιομηχανικοί εργάτες. Όπως και οι ταμίες. Ίσως ακόμα και οι πλοίαρχοι και οι πιλότοι αεροπλάνων.

Οι μετριοπαθείς μιλούν για ταχεία έκλειψη των καθαρά διεκπεραιωτικών επαγγελμάτων, στα οποία δεν απαιτείται ιδιαίτερη πρωτοβουλία ή δημιουργικότητα. Οι τολμηρότεροι προβλέπουν ότι τα κομπιούτερ θα αναλάβουν τη διαγνωστική –ίσως και την επεμβατική– ιατρική. Θα αντικαταστήσουν τους θεράποντες της Εκπαίδευσης και της Δικαιοσύνης. Θα λαμβάνουν σε βάθος χρόνου και πολιτικές ακόμα αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό ανθρώπινο συμφέρον, με γνώμονα τις γενικές αρχές που εμείς θα τους έχουμε εμφυτέψει. Η πρόσβαση και η ταχύτατη επεξεργασία όλων των διαθέσιμων δεδομένων, η ακρίβεια στους υπολογισμούς και η δυνατότητα να σταθμίζουν απροκατάληπτα –ελεύθερα από κάθε ιδιοτέλεια– τους δίνει αυτή την προοπτική.

Χωμενίδης, Χ. (10.03.2018 ), «Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας», Τα Νέα

(Ανακτήθηκε από http://www.tanea.gr/opinions/all-opinions/article/5525536/ eimaste-oloi-entos-toy-mellontos-mas/ στις 10/04/2019)

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

Μαξ Μπάρυ, Ο άνθρωπος-μηχανή (απόσπασμα)

(Ο Τσαρλς Νιούμαν, επιστήμονας και ερευνητής, χάνει το πόδι του σε εργαστηριακό ατύχημα. Δεν το βλέπει όμως ως τραγωδία. Το βλέπει ως ευκαιρία. Ο Τσάρλι ανέκαθεν πίστευε ότι το σώμα του μπορούσε να γίνει καλύτερο. Αρχίζει λοιπόν να εξερευνά μερικές ιδέες. Να κατασκευάζει μέλη. Καλύτερα απ’ τα αληθινά. Η ειδική προσθετικός Λόλα Σανκς λατρεύει τα άρτια τεχνητά μέλη. Στο πρόσωπο του Τσάρλι βλέπει έναν άνθρωπο έτοιμο να αποκτήσει ένα πλήρες τεχνητό σώμα. Οι άλλοι, παρ’ όλα αυτά, βλέπουν έναν τρελό. Ή ένα προϊόν. Ή ένα όπλο.

Μυθιστόρημα για την εποχή της διεισδυτικής τεχνολογίας, Ο άνθρωπος-μηχανή είναι η φρικιαστικά κωμική κατάδυση ενός ανθρώπου που αναζητά την απόλυτη αυτοβελτίωση.)

[...] Σκάναρα την κάρτα μου στο ασανσέρ και τη σκάναρα πάλι για να μπω στο Κτήριο Α. Η εταιρεία μας είχε μεγάλη αδυναμία στο σκανάρισμα. Δεν μπορούσες ούτε τουαλέτα να πας στην Καλύτερο Μέλλον χωρίς να σκανάρεις την κάρτα σου πρώτα. Μια φορά η κάρτα μιας τύπισσας είχε απομαγνητιστεί, με αποτέλεσμα να μείνει παγιδευμένη σε ένα διάδρομο επί τρεις ώρες. Ο διάδρομος ήταν πολυσύχναστος, αλλά κανείς δεν επιτρεπόταν να την αφήσει να βγει. Το να περάσεις κάποιον άλλο μαζί σου από πόρτα ασφαλείας ήταν ίσως το βαρύτερο παράπτωμα στην Καλύτερο Μέλλον. Μέχρι απόλυση έτρωγες. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να της φέρουν σνακ και αναψυκτικά μέχρι η ασφάλεια να επαληθεύσει τα βιομετρικά της στοιχεία.

Διέσχισα το αίθριο, που είχε ήδη αρχίσει να γεμίζει με νεαρόκοσμο με λευκές μπλούζες και μεγαλύτερους σε ηλικία μάνατζερ με κοστούμια και ταγιέρ. Μπροστά στον κεντρικό ανελκυστήρα έστεκε μια μελαχρινή κοπέλα. Απ’ το μάρκετιγκ, μάλλον, ή απ’ την υπηρεσία επάνδρωσης. Το κουμπί ήταν πατημένο, μα πλησίασα να το ξαναπατήσω, κι έπειτα κοντοστάθηκα διότι ήταν τελείως παράλογο, μα εντέλει το ξαναπάτησα, διότι, και μιλάω σοβαρά, τι πειράζει; Δεν ήταν να πεις ότι είχα κάτι άλλο να κάνω. Καθώς πισωπατούσα, είδα την κοπέλα να με κοιτάζει και απόστρεψα το βλέμμα, κι έπειτα συνειδητοποίησα ότι είχε αρχίσει να χαμογελά και γύρισα να δω, αλλά στο μεταξύ είχε γυρίσει το κεφάλι απ’ την άλλη και ήταν πολύ αργά. Περιμέναμε κάμποσο. Έχωσα το χέρι στην τσέπη να βγάλω το κινητό. Αντ’ αυτού έβγαλα ένα συριγμό οργής. Η κοπέλα είπε:

«Μια ώρα κάνει να κατέβει».

«Α, όχι, το κινητό μου έχασα».

Με κοίταξε σαστισμένη.

«Γι’ αυτό...» και η πρόταση έμεινε μετέωρη.

Κι έπειτα σιωπή.

«Έχουν μαζευτεί όλοι στο 3», είπε.

Σύμφωνα με την ένδειξη, τρία αυτοκίνητα βρίσκονταν στο Υπόγειο Επίπεδο 3, κι από πίσω ακολουθούσε και ένα τέταρτο.

«Τόσοι μηχανικοί, θα περίμενες να ’χαν σκαρφιστεί κάτι για να ξεφρακάρουν τα ασανσέρ».

Και χαμογέλασε ξανά: «Ρεμπέκα».

«Μμμ», είπα.

Ήμουν εξοικειωμένος με τον αλγόριθμο του κεντρικού ανελκυστήρα. Έστελνε τα ασανσέρ προς την ίδια κατεύθυνση αρκεί να είχαν προορισμό, κι έπειτα τ’ άφηνε να επαναλάβουν τη διαδρομή προς την ανάποδη. Υποτίθεται πως ήταν πιο αποτελεσματικό έτσι. Αλλά υπήρχε και εναλλακτική που επέτρεπε στον κόσμο να δηλώνουν τον προορισμό τους προτού επιβιβαστούν, γεγονός που έδινε στον κεντρικό προγραμματισμό τη δυνατότητα να προβεί και σε άλλες ευφυείς αποφάσεις. Το πρόβλημα ήταν ότι μπορούσες να δουλέψεις το σύστημα: οι εργαζόμενοι είχαν ανακαλύψει ότι τα ασανσέρ κινούνταν πιο γρήγορα αν πάταγες τα κουμπιά με λύσσα. Αναρωτιόμουν αν τα ασανσέρ θα ’πρεπε να απομακρύνονται το ένα από το άλλο όταν ήταν άδεια. Ίσως άξιζε ακόμη ακόμη να καθυστερήσεις ένα ασανσέρ για να δημιουργήσεις ένα κενό. Θα καθυστερούσες λίγο τη μία διαδρομή, αλλά προς όφελος όλων όσοι θα το χρησιμοποιούσαν αμέσως μετά. Έπρεπε να κάτσω να βγάλω κάποια σχετική μαθηματική φόρμουλα. Άνοιξα το στόμα μου για να το πω και συνειδητοποίησα ότι ένα ασανσέρ είχε ήδη φτάσει κι ότι η κοπέλα είχε μπει. Ακολούθησα. Κρατούσε το σακίδιό της σφιχτά κολλημένο πάνω της. Έμοιαζε τσιτωμένη. Προσπάθησα να σκεφτώ κάτι να πω, αλλά το μόνο που μου ’ρχόταν ήταν. Μια ώρα κάνει να κατέβει, που ήταν αυτό που μου είχε πει πριν. Κατέβηκε στον όροφο της Οργάνωσης και Επικοινωνίας χωρίς να με κοιτάξει. [...]

Μαξ Μπάρυ, Ο άνθρωπος-μηχανή (πηγή: books.google.gr). Το βιβλίο σε έντυπη, όχι ψηφιακή, μορφή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά, με 70-80 λέξεις, το περιεχόμενο των απαντήσεων που δίνει ο Κ. Δασκαλάκης στις δύο πρώτες ερωτήσεις της δημοσιογράφου («Ο τομέας … δεδομένων και τεχνογνωσίας»).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος.

Κείμενο 1

α. Προσδοκία των επιστημόνων είναι να κατασκευάσουν τεχνολογία με νοητικές δυνατότητες αντίστοιχες με αυτές του ανθρώπινου εγκεφάλου.

β. Όλοι οι χρήστες του Διαδικτύου συμβάλλουν στην εκπαίδευση μεγάλων διαδικτυακών εταιρειών στην τεχνητή νοημοσύνη.

γ. Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης φοβάται, ως επιστήμονας, για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Κείμενο 2

δ. Οι ταξιτζήδες αντέδρασαν για το δυσοίωνο μέλλον που επιφυλάσσει σε αυτούς η νέα τεχνολογία.

ε. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα υψηλής νοημοσύνης δεν αφορούν την καθημερινότητα των ανθρώπων.

Μονάδες 10

Β2. α. Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας του Κειμένου 2 με τα ερωτήματα που διατυπώνει στη δεύτερη παράγραφο «Κοιτάζοντάς τους … από την τεχνολογία»; (Μονάδες 6)

β. Καθένα από τα δύο μη λοτεχνικά κείμενα αναφοράς ανήκουν σε διαφορετικό κειμενικό είδος. Εντούτοις και τα δύο έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: τη χρήση λέξεων ειδικού λεξιλογίου. Από κάθε κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας δύο διαφορετικές λέξεις ή φράσεις που ανήκουν στο ίδιο ειδικό λεξιλόγιο.(Μονάδες 4) Πώς εξηγείτε τη χρήση τους; (Μονάδες 5)

Μονάδες 15

Β3. Πρόθεση του Κ. Δασκαλάκη είναι να ενημερώσει με απλό, άμεσο και κατανοητό τρόπο το κοινό για την επιστήμη και την τεχνητή νοημοσύνη. Να βρείτε στη συνέντευξή του, Κείμενο 1, και να γράψετε στο τετράδιό σας πέντε (5) παραδείγματα εκφραστικών τρόπων-γλωσσικών επιλογών που κάνουν το ύφος του προφορικού του λόγου απλό, άμεσο, οικείο και κατανοητό, ώστε να επικοινωνήσει καλύτερα με τον δέκτη.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Το Κείμενο 3 το διατρέχει λεπτή ειρωνεία. Να την εντοπίσετε στην πρώτη παράγραφο του κειμένου «Σκάναρα την κάρτα μου … τα βιομετρικά της στοιχεία». Ποια στάση του συγγραφέα εκφράζει σχετικά με το βασικό θέμα όλου του κειμένου (150-200 λέξεις).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. «Ως επιστήμονας, ο ρόλος μου δεν είναι να φοβάμαι, αλλά να διασφαλίσω όσο μπορώ πως αυτό το νοητό ποτάμι της επερχόμενης προόδου θα έχει φαρδιά κοίτη για να αρδεύσει με το νερό του περισσότερους ανθρώπους και όχι τους λίγους. Οι επιστήμονες κρατούν τις Θερμοπύλες. Μπορεί να γίνουν οι επαναστάτες του μέλλοντος, αυτοί που προασπίζουν την ιδιωτικότητα των δεδομένων, τον εκδημοκρατισμό της προόδου, που θα προωθήσουν το νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα χρειαστούμε στη νέα εποχή».

Σε άρθρο σας με 350-400 λέξεις να σχολιάσετε τις απόψεις που διατυπώνονται στο παραπάνω απόσπασμα από το Κείμενο 1 σχετικά με τον ρόλο του επιστήμονα στην εποχή μας. Να υποθέσετε ότι το άρθρο σας θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

Μονάδες 30

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

Β2. α. Να γράψετε στο τετράδιό σας πλαγιότιτλο για την τελευταία παράγραφο του Κειμένου 2. (Μονάδες 4) Πώς ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται η παράγραφος αυτή εξυπηρετεί την πρόθεση του συγγραφέα. (Μονάδες 6)

β. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του Κειμένου 2 να γράψετε στο τετράδιό σας μία συνώνυμη σε οικείο ύφος:

προπηλακίζουν

εγγύς

ωρύονται

εκλαμβάνονταν

σταθμίζοντας (Μονάδες 5)

Μονάδες 15

Β3. Πιστεύετε ότι η προοπτική που διαγράφεται με τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο συγγραφέας του Κειμένου 2, είναι ευοίωνη ή δυσοίωνη για τους εργαζόμενους; Να τεκμηριώσετε την απάντηση-θέση σας σε κείμενο επιχειρηματολογίας έκτασης 60-80 λέξεων.

Μονάδες 15

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Σε συνέντευξη που έδωσε ο Κ. Δασκαλάκης στη δημοσιογράφο Μ. Πουρνάρα απάντησε σε ερωτήσεις σχετικά με τις προοπτικές εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης και τα προβλήματα που ανακύπτουν. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στην προσδοκία των επιστημόνων να κατασκευάσουν μηχανή με νοητικές δυνατότητες παρόμοιες με αυτές του ανθρώπινου εγκεφάλου με την επεξεργασία δεδομένων από το Διαδίκτυο. Εξέφρασε, ωστόσο, τον προβληματισμό του για την αξιοπιστία της επεξεργασίας τους, για τον σεβασμό της ιδιωτικότητας των χρηστών και για τη δύναμη που αποκτούν κολοσσιαίες εταιρείες λόγω του όγκου των δεδομένων και της τεχνογνωσίας που διαθέτουν.

ΘΕΜΑ Β

Β1.

α. Σωστό

β. Σωστό

γ. Λάθος

δ. Λάθος

ε. Λάθος

Β2. α. Με τα ερωτήματα που διατυπώνει ο συγγραφέας πετυχαίνει να προβληματίσει τον αναγνώστη, να προσελκύσει την προσοχή και το ενδιαφέρον του, να δώσει αμεσότητα και ζωντάνια στον λόγο, καθώς δίνεται η αίσθηση διαλόγου, και τελικά να επικοινωνήσει καλύτερα μαζί του. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι τα ερωτήματα αυτά είναι ρητορικά και ισοδυναμούν με ισχυρή άρνηση (όχι, από κανέναν) και, από την άποψη αυτή, αισθητοποιούν τον λόγο. Επίσης, η απάντηση που εκμαιεύεται με τα ερωτήματα αυτά είναι αποφαντική πρόταση που προκύπτει ως λογικό συμπέρασμα από όσα προηγούνται. Γι’ αυτόν τον λόγο τα ρητορικά ερωτήματα που διατυπώνονται έχουν και αποδεικτική αξία, ως επίκληση στη λογική.

β. Δύο παραδείγματα ειδικού λεξιλογίου:
Κείμενο 1: τεχνητής νοημοσύνης, επεξεργασία των δεδομένων

Κείμενο 2: κομπιούτερ, ηλεκτρονικά

Παρόλο που καθένα από τα δύο κείμενα ανήκει σε διαφορετικό κειμενικό είδος, έχουν κοινό θέμα, την τεχνητή νοημοσύνη. Εύλογα, λοιπόν, χρησιμοποιείται και στα τρία κείμενα ειδικό λεξιλόγιο σχετικά με τον προγραμματισμό και τα ευφυή μηχανήματα. Άλλωστε, με το ειδικό λεξιλόγιο εξασφαλίζεται η ακρίβεια στην έκφραση και δηλώνεται με την εγκυρότητα της επιστημονικής ορολογίας η καλή γνώση του θέματος για το οποίο γίνεται λόγος και στα δύο κείμενα.

Β3. Πέντε παραδείγματα εκφραστικών τρόπων-γλωσσικών επιλογών που κάνουν το ύφος του προφορικού λόγου απλό, άμεσο, οικείο και κατανοητό είναι:

1. Τα στοιχεία προφορικής ομιλίας, π.χ. «να βγάζει συμπεράσματα», «θα

πάρει τα καλύτερα μυαλά που βγαίνουν από τα πανεπιστήμια».

2. Το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, π.χ. «συμβάλλουμε όλοι μας», «των δικών μας δεδομένων», που προσδίδει οικειότητα στον λόγο.

3. Η χρήση παρομοιώσεων, π.χ. «σαν να βρίσκεσαι σε ένα απέραντο σκοτεινό δωμάτιο και εσύ με ένα λύχνο προχωράς στα τυφλά με μικρή ορατότητα», που προσδίδει παραστατικό- τητα στον λόγο και φωτίζει κάτι δυσνόητο με κάτι που γνωρίζουμε από την εμπειρία μας.

4. Ο μικροπερίοδος λόγος, π.χ. «Όποιος έχει τα δεδομένα θα έχει δύναμη. Πρέπει όμως να έχει και την τεχνογωσία, να μπορεί να τα επεξεργαστεί».

5. Οι διαρθρωτικές λέξεις που δηλώνουν επεξήγηση, π.χ. «Δηλαδή μια μηχανή αντίστοιχων νοητικών δυνατοτήτων του ανθρώπινου εγκεφάλου».

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Η ειρωνεία εκφράζεται κυρίως με αντιθέσεις/ανατροπές. Αρχικά με την επανάληψη της λέξης «σκάναρα», με το ρηματικό ουσιαστικό «σκανάρισμα» και την υποτακτική «να σκανάρεις» τονίζεται η υπερβολή σε αυτή την ενέργεια. Το ίδιο δηλώνει και η μεταφορά «η εταιρεία μας είχε μεγάλη αδυναμία στο σκανάρισμα». Η ειρωνεία βρίσκεται στην αντίθεση ότι, ενώ υπό κανονικές συνθήκες το πολύ σκανάρισμα θεωρείται υπερβολή, στη συγκεκριμένη εταιρεία είναι ο κανόνας. Στη συνέχεια ακολουθεί το επεισόδιο με την παγιδευμένη υπάλληλο στον διάδρομο για τρεις ώρες, επειδή είχε απομαγνητιστεί η κάρτα της. Και εδώ έχουμε αντιθέσεις/ανατροπές: ενώ ο διάδρομος ήταν πολυσύχναστος, η υπάλληλος παρέμεινε εγκλωβισμένη (1η αντίθεση), γιατί κανένας δεν μπορούσε να την περάσει από την πόρτα ασφαλείας με τη δική του κάρτα. Στην κανονική ζωή αυτό θα έκανε όποιος ήθελε να βοηθήσει την κοπέλα, και η συμπεριφορά αυτή θα θεωρούνταν λογική και αναμενόμενη· στη συγκεκριμένη εταιρεία όμως ήταν αξιόποινη πράξη που ισοδυναμούσε με απόλυση (2η αντίθεση). Αντί δηλαδή να ενδιαφέρει πρώτα ο άνθρωπος, ενδιαφέρουν τα βιομετρικά του χαρακτηριστικά (3η αντίθεση). Οι αντιθέσεις αυτές δημιουργούν χιουμοριστική διάθεση και κωμικά αποτελέσματα που εντείνονται με τη χρήση λαϊκού λεξιλογίου και καθημερινών εκφράσεων («μιας τύπισσας», «Μέχρι απόλυση έτρωγες»), καθώς και με πολύ επίσημο λόγο για ανεπίσημο περιεχόμενο («Το να περάσεις κάποιον άλλο μαζί σου από πόρτα ασφαλείας ήταν ίσως το βαρύτερο παράπτωμα στην Καλύτερο Μέλλον»). Στην ειρωνεία μπορούμε επίσης να εντάξουμε την επωνυμία της εταιρείας, «Καλύτερο Μέλλον», καθώς με τις πληροφορίες που έχουμε αμφισβητούμε αν το μέλλον θα είναι καλύτερο.

Κατά τη γνώμη μου θέμα του κειμένου είναι οι συνέπειες της υπερβολικής χρήσης της τεχνολογίας στις ανθρώπινες σχέσεις. Με την ειρωνεία που διατρέχει το κείμενο δημιουργούνται κωμικά αποτελέσματα και υποβάλλεται η αντίθετη στάση του συγγραφέα στην υπερβολή της τεχνολογίας. Η χιουμοριστική διάθεση και οι ποικίλες ανατροπές δημιουργούν ευχάριστη ατμόσφαιρα στον αναγνώστη, κεντρίζουν το ενδιαφέρον του και βοηθούν τον συγγραφέα να μεταδώσει ευκολότερα την άποψή του.

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Τίτλος: Ο ρόλος του επιστήμονα στην εποχή μας

Πρόλογος

Οι επιστήμονες είναι αυτοί που ανακαλύπτουν και εφαρμόζουν την επιστημονική γνώση. Με δεδομένα τη δύναμη της γνώσης και των εφαρμογών της, τις θετικές, αλλά και αρνητικές αλλαγές που φέρνουν στη ζωή του ανθρώπου, ο επιστήμονας καλείται να διαδραματίσει έναν ξεχωριστό ρόλο, αναλαμβάνοντας σημαντικές υποχρεώσεις τόσο απέναντι στους σύγχρονους ανθρώπους, όσο και απέναντι στις μελλοντικές γενιές.

Κύριο μέρος

Οι προς σχολιασμό απόψεις:

Ρόλος του επιστήμονα δεν είναι να φοβάται.

- Ο επιστήμονας είναι πρότυπο ελεύθερα σκεπτόμενου ανθρώπου. Δεν φοβάται, δεν πρέπει να φοβάται, εξουσίες και δυνάμεις που προσπαθούν να επιβάλλουν περιορισμούς στην ελεύθερη σκέψη του, στην έρευνά του και στην ανακοίνωση των πορισμάτων της.

- Ο επιστήμονας δεν πρέπει, επίσης, να έχει ενδοιασμούς και φόβους για ενδεχόμενη κατάχρηση της γνώσης που ανακαλύπτει. Ο επιστήμονας παραδίδει στην ανθρωπότητα γνώση. Η διαχείριση της γνώσης και η αξιοποίησή της προς όφελος του ανθρώπου είναι ευθύνη όλης της επιστημονικής κοινότητας, αλλά και της πολιτείας, η οποία με θεσμούς και νόμους πρέπει να διασφαλίζει τα εχέγγυα ευεργετικής για τον άνθρωπο χρήσης και εφαρμογής της.

Ρόλος του επιστήμονα είναι συμβάλλει ώστε τα αγαθά της επιστήμης και της τεχνολογίας να γίνονται κτήμα ολοένα και περισσότερων ανθρώπων, όχι των λίγων, να συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό της προόδου.

- Η γνώση και η εφαρμογή της δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από λίγους ως μέσο για την εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων τους, για την επιβολή και τη διαιώνιση της κυριαρχίας τους σε άλλους ανθρώπους και λαούς. Είναι χρέος του επιστήμονα να αγωνίζεται με τα μέσα που διαθέτει ώστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι να απολαμβάνουν τα αγαθά της επιστήμης σε όλους τους τομείς της ζωής, στο καλό βιοτικό επίπεδο, στην πληροφόρηση, στην εκπαίδευση και στη μόρφωση, στην ψυχαγωγία, στην υγεία. Να συμβάλλει στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Ρόλος των επιστημόνων είναι να προασπίζουν την ιδιωτικότητα των δεδομένων.

- Σημαντικό ανθρώπινο δικαίωμα που απειλείται και παραβιάζεται στην εποχή μας είναι το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής. Και δεν εννοούμε την παραβίαση αυτού του ανθρώπινου δικαιώματος μόνο από ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά και από επιχειρήσεις και κυβερνήσεις, για κερδοσκοπικούς ή άλλους λόγους, με τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων. Ευαίσθητα στοιχεία της ιδιωτικής ζωής του πολίτη, όπως η καταναλωτική του συμπεριφορά, οι οικονομικές συναλλαγές του, οι πολιτικές του πεποιθήσεις, το θρήσκευμα, η κατάσταση της υγείας του, οι επαφές του με άλλους ανθρώπους κ.ά., παρακολουθούνται και καταγράφονται. Με την απώλεια ελέγχου της ιδιωτικότητας διακυβεύεται η ελευθερία του ατόμου με σοβαρές επιπτώσεις στον σεβασμό της προσωπικότητάς του, στην έκφραση, στις αποφάσεις, στη διαφορετικότητα, στην ασφάλειά του. Ο ρόλος του επιστήμονα, ως καθ’ ύλην αρμόδιου, είναι να αποτρέψει αυτή τη μορφή ολοκληρωτισμού.

Να συμβάλουν στην προώθηση του νέου κοινωνικού συμβολαίου που θα χρειαστούμε στη νέα εποχή

- Από τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται προκύπτει η ανάγκη για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Για ανανέωση, δηλαδή, της συμφωνίας μεταξύ κράτους και πολιτών, με το περιεχόμενο της οποίας θα διασφαλίζονται τα δικαιώματα των πολιτών από την κατάχρηση της δύναμης που προσφέρουν τα νέα τεχνολογικά μέσα. Στη θέσπιση και την εφαρμογή αυτού του νέου κοινωνικού συμβολαίου καλούνται να παίξουν σημαντικό ρόλο οι επιστήμονες ως ειδικοί γνώστες όλων των πτυχών του ζητήματος.

Ρόλος των επιστημόνων είναι να φέρουν επαναστατικές αλλαγές

- Από όσα προαναφέρηκαν προκύπτει ότι οι επιστήμονες με τη γνώση και τις καινοτόμες εφαρμογές της προκαλούν βαθιές αλλαγές και ανατροπές όχι μόνο στην οικονομική ζωή, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα: στις δομές της, στους θεσμούς της, στις αντιλήψεις και στη συμπεριφορά των ανθρώπων, στην άσκηση της διακυβέρνησης. Οι αλλαγές αυτές αλλάζουν τη μορφή του κόσμου και, παρά τα προβλήματα που υπάρχουν, τον κάνουν καλύτερο. Αυτή είναι η αποστολή των επιστημόνων, να συμβάλλουν με το έργο τους στη βελτίωση του πολιτισμού.

Επίλογος

Από τη συνείδηση και την εκπλήρωση του χρέους που έχουν οι επιστήμονες εξαρτώνται το μέλλον της ανθρωπότητας, η εμπιστοσύνη των ανθρώπων στην επιστήμη, ο σεβασμός και εκτίμηση στο πρόσωπό τους.

ΤΩΝ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

Β2. α. Πλαγιότιτλος: κατάργηση επαγγελμάτων λόγω των κομπιούτερ

Πρόθεση του συγγραφέα είναι να δείξει πώς οι υπολογιστές οδηγούν σε κατάργηση διεκπεραιωτικών επαγγελμάτων. Η πρόθεσή του αυτή εξυπηρετείται με τα παραδείγματα με τα οποία αναπτύσσεται η παράγραφος, επειδή με αυτά επεξηγούνται και τεκμηριώνονται οι απόψεις που διατυπώνονται για «έκλειψη των καθαρά διεκπεραιωτικών επαγγελμάτων» και για προβλέψεις αντικατάστασης επαγγελματιών από τα κομπιούτερ, «θα αναλάβουν τη διαγνωστική –ίσως και την επεμβατική– ιατρική. Θα αντικαταστήσουν τους θεράποντες της Εκπαίδευσης και της Δικαιοσύνης».

β. προπηλακίζουν: βρίζουν

εγγύς: κοντινό (ή άμεσο)

ωρύονται: ουρλιάζουν (ή κραυγάζουν)

εκλαμβάνονταν: θεωρούνταν

σταθμίζοντας: ζυγίζοντας

Β3. Η προοπτική που διαγράφεται από τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης είναι, κατά τη γνώμη μου, μάλλον δυσοίωνη για τους εργαζόμενος. Πολλοί θα χάσουν και άλλοι δύσκολα θα βρίσκουν εργασία, καθώς αυτή θα γίνεται φθηνότερα και αποτελεσματικότερα από τις μηχανές. Υπολογίζεται ότι η λεγόμενη «τεχνολογική ανεργία» θα αυξηθεί δραματικά. Ακόμα κι αν υπάρξουν πολλοί διορατικοί που έγκαιρα θα αντιληφθούν τις αλλαγές που συντελούνται και θα φροντίσουν να προσαρμοστούν σε αυτές, εργαζόμενοι σε πολλά επαγγέλματα, όχι κατ’ ανάγκη ανειδίκευτοι, θα βρεθούν άνεργοι ή υποαπασχολούμενοι. Θύματα της «τεχνολογικής ανεργίας» θα είναι κυρίως εργαζόμενοι χωρίς ειδικές τεχνολογικές γνώσεις και κατάρτιση.

Το κριτήριο αξιολόγησης (θέματα και απαντήσεις) περιέχεται στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, των Σπυρίδωνος Κ. Κούτρα και Υπαπαντής Η. Ζουρούδη, εκδόσεις Σαββάλας, 2021.

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Πειστικός Λόγος

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

Κριτήριο αξιολόγησης: Τεχνολογία και εργασία