ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Τεχνολογία και φυσικό περιβάλλον
Σε μια πρώτη εξέταση της σχέσης ανάμεσα στην τεχνολογία και στο φυσικό περιβάλλον, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η σχέση αυτή είναι αντιστρόφως ανάλογη: όσο περισσότερο αναπτύσσεται η τεχνολογία, τόσο περισσότερες και πιο καταστροφικές είναι οι επιπτώσεις της ανάπτυξης αυτής στη φύση.
Πράγματι, η μέχρι τώρα εμπειρία αυτό, όπως φαίνεται, δείχνει. Νέες εργοστασιακές μονάδες ιδρύονται διαρκώς, οι υπάρχουσες βιομηχανικές ζώνες επεκτείνονται ή ιδρύονται άλλες. Για την ακατάπαυστη λειτουργία τους και τη μαζική παραγωγή προϊόντων αποστραγγίζονται πλουτοπαραγωγικές πηγές και φυσικοί πόροι. Η τεχνολογία, καθώς αυξάνει τις δυνατότητες εκμετάλλευσης της φύσης, χρησιμοποιείται στην άντληση μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων για την παραγωγή ενέργειας και σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας: στην εκμετάλλευση πρώτων υλών, στη μεταποίησή τους, στην παραγωγή και διάθεση των προϊόντων που παράγονται. Αποτελέσματα της χρήσης των τεχνολογικών μέσων για τη λήψη πόρων από τη φύση και την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών είναι η ρύπανση της ατμόσφαιρας, του εδάφους, του υπεδάφους και των υδάτων, η απώλεια βιοποικιλότητας, το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η κλιματική αλλαγή. Αν σε αυτά προστεθούν και οι έμμεσες για το φυσικό περιβάλλον επιπτώσεις που προκάλεσε η τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη, όπως, για παράδειγμα, είναι η αστικοποίηση και τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν εξαιτίας της συγκέντρωσης πολύ μεγάλου πλήθους ανθρώπων στα μεγάλα αστικά κέντρα, γίνεται αντιληπτή η επίδραση της τεχνολογίας στην καταστροφή του περιβάλλοντος και στην ανατροπή της φυσικής τάξης και ισορροπίας.
Εντούτοις, η φύση της τεχνολογίας σε σχέση με το περιβάλλον είναι διττή. Η τεχνολογία είχε πρωτοφανή αντίκτυπο στο περιβάλλον, κυρίως μέσω της διαρκούς αύξησης της παραγωγικότητας που επέτρεψε σημαντική άνοδο της παραγωγής και της κατανάλωσης. Ταυτόχρονα, όμως, οι τεχνολογικές αλλαγές έχουν, επίσης, ενισχύσει τις τεχνολογικές και οικονομικές δυνατότητες αποκατάστασης. Αυτό είναι το «παράδοξο της τεχνολογικής ανάπτυξης» και το αισιόδοξο στοιχείο της. Η επιστημονική γνώση και η εφαρμογή της, η τεχνολογία, συνοδεύονται από τρομακτική δύναμη και αποτελεσματικότητα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που η ίδια δημιούργησε. Η αξιοποίηση, λοιπόν, της δύναμης αυτής για να επουλωθούν οι πληγές του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί ίσως την πιο αισιόδοξη προοπτική. «Ο τρώσας και ιάσεται» (Αυτός που πλήγωσε θα γιατρέψει κιόλας).
Αρκεί, βέβαια, να επαναπροσδιοριστούν οι σκοποί που υπηρετεί η τεχνολογία. Με τις αντιρυπαντικές τεχνολογίες, με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας –ηλιακή, αιολική, γεωθερμική ενέργεια, βιοκαύσιμα–, με τις βιοεπιστημονικές γεωργικές μεθόδους, με τα συστήματα έξυπνης διαχείρισης ενέργειας –«ευφυείς» κατοικίες, πράσινες κατασκευές, βιοκλιματική αρχιτεκτονική–, με την ορθολογική ανακύκλωση απορριμμάτων, αποβλήτων και παλιών συσκευών θα εξοικονομηθούν τεράστια αποθέματα ενεργειακών και φυσικών πόρων και θα περιοριστεί σε σημαντικό βαθμό η ρύπανση του περιβάλλοντος. Υποστηρίζουν μερικοί ότι πολλές από αυτές τις εφαρμογές έχουν υψηλό έως απαγορευτικό οικονομικό κόστος. Η απάντηση είναι πως κανένα κόστος δεν μπορεί να θεωρείται υψηλό όταν πρόκειται για το μέλλον του πλανήτη μας και τη ζωή σε αυτόν. Άλλωστε, οι αντιλήψεις και οι υπολογισμοί περί οικονομικού κόστους είναι αδιέξοδοι, καθώς αναπαράγουν τη νοοτροπία που μας οδήγησε στη σημερινή προβληματική κατάσταση στη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον.
Η δημιουργία τεχνολογίας φιλικής προς το περιβάλλον θα είναι επανάσταση για την ανθρωπότητα, επειδή θα ανανεώσει τους δεσμούς της με τη φύση και θα συνδυάσει τα επιτεύγματα του σύγχρονου πολιτισμού με τον φυσικό τρόπο ζωής.
Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος, Θέματα σύγχρονου προβληματισμού, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2020
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Ο εφιάλτης της Περσεφόνης
Εκεί που φύτρωνε φλησκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.
Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο τελεστήριο
τώρα πετάνε τ’ αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο παν να δουν διυλιστήριο.
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Νίκος Γκάτσος, 1976
Α1. Να παρουσιάσετε περιληπτικά, με 70-80 λέξεις, τις απόψεις του συγγραφέα στις τρεις (3) τελευταίες παραγράφους του Κειμένου 1 («Εντούτοις, η φύση ... φυσικό τρόπο ζωής»).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Οι καταστροφικές επιπτώσεις της τεχνολογίας στη φύση οφείλονται αποκλειστικά στη χρήση της για την εκμετάλλευση πρώτων υλών.
Η αστικοποίηση είναι άμεση επίπτωση την οποία προκάλεσε στο περιβάλλον η τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη.
Η οικονομική ανάπτυξη είναι η μόνη λύση στο περιβαλλοντικό πρόβλημα.
Πολλές τεχνολογικές εφαρμογές φιλικές προς το φυσικό περιβάλλον πρέπει να απο-
κλειστούν, γιατί έχουν απαγορευτικό κόστος.
Η προβληματική σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον οφείλεται στις αντιλή-
ψεις και στους υπολογισμούς του περί οικονομικού κόστους.
Μονάδες 10
Β2.α. Τι είναι το «παράδοξο της τεχνολογικής ανάπτυξης» για το οποίο γίνεται λόγος στην τρίτη (3η) παράγραφο («Εντούτοις ... θα γιατρέψει κιόλας]») του Κειμένου 1; Να αποδώσετε σύντομα, με 50-60 λέξεις, το νόημά του. (Μονάδες 7)
β. Στόχος του συγγραφέα του Κειμένου 1 είναι να παρουσιάσει σφαιρικά και αντικειμενικά, όσο γίνεται, τη σχέση της τεχνολογίας με το φυσικό περιβάλλον. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους – γλωσσικές επιλογές (οργάνωση κειμένου, είδος σύνταξης, εγκλίσεις, πρόσωπα) επιδιώκει να πετύχει τον στόχο του; (Μονάδες 8)
Μονάδες 15
Β3. Πώς αντικρούει ο συγγραφέας, στην τέταρτη (4η) παράγραφο του Κειμένου 1 («Αρκεί, βέβαια ... το φυσικό περιβάλλον»), τον ισχυρισμό όσων υποστηρίζουν ότι είναι απαγορευτικό το κόστος των σύγχρονων τεχνολογικών εφαρμογών για την προστασία της φύσης; Είναι πειστικός;
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το κύριο θέμα του Κειμένου 2; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας αξιοποιώντας τους κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Νομίζετε ότι το θέμα είναι επίκαιρο στην εποχή μας; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Από τι εξαρτώνται, κατά τη γνώμη σας, η ανάπτυξη, η εξέλιξη και η χρήση της τεχνολογίας με τρόπο ώστε να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων; Να εκθέσετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας σε άρθρο που προορίζεται για δημοσίευση σε ιστοσελίδα οικολογικής οργάνωσης. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ
Β2.α. Στον επίλογο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας του διατυπώνει την άποψη: «Η δημιουργία τεχνολογίας φιλικής προς το περιβάλλον θα είναι επανάσταση για την ανθρωπότητα». Με ποιον τρόπο και με ποια μέσα πειθούς τεκμηριώνει την άποψή του αυτή; (Μονάδες 9)
β. Να χωρίσετε την τέταρτη (4η) παράγραφο του Κειμένου 1 («Αρκεί, βέβαια...φυσικό περιβάλλον») σε δύο (2) μικρότερες παραγράφους. Να αιτιολογήσετε το σημείο που επιλέξατε για τον χωρισμό της. (Μονάδες 6)
Μονάδες 15
Β3. «[...] θα εξοικονομηθούν τεράστια αποθέματα ενεργειακών και φυσικών πόρων και θα περιοριστεί σε σημαντικό βαθμό η ρύπανση του περιβάλλοντος» (Κείμενο 1, 4η παράγραφος): Να μετατρέψετε το παραπάνω απόσπασμα σε ενεργητική σύνταξη και σε α ́ πληθυντικό πρόσωπο. (Μονάδες 4) Τι αλλάζει ως προς το ύφος μετά τη μετατροπή; (Μονάδες 11)
Μονάδες 15
Οι απαντήσεις του κριτηρίου βρίσκονται στο υπό έκδοση βιβλίο του Σπυρίδωνος Κ. Κούτρα και της Υπαπαντής Η. Ζουρούδη, από τις εκδόσεις Σαββάλας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου