ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Τεχνολογία και δημοκρατία
Τα συστατικά στοιχεία της δημοκρατίας είναι δύο: το ιδεολογικό και το τεχνικό. Ιδεολογικό είναι οι αρχές και οι αξίες που διέπουν το δημοκρατικό πολίτευμα και τεχνικό οι διαδικασίες που ακολουθούνται για την εφαρμογή των αρχών του, για τις κάθε είδους εκλογές, για τη λήψη αποφάσεων, για την άσκηση των δικαιωμάτων που έχει ο πολίτης και γενικά για την οργάνωση και την ομαλή λειτουργία της πολιτείας. Η τεχνολογία έχει άμεση ή έμμεση σχέση και με τα δύο αυτά στοιχεία της δημοκρατίας.
Βασικές από τις αρχές της δημοκρατίας είναι η παιδεία του πολίτη, η ενη- μέρωσή του, η ελεύθερη, με «ισηγορία» και «παρρησία», έκφραση των απόψε- ών του και η «έργω» συμμετοχή του στα κοινά. Η τεχνολογία, και ιδιαίτερα το Διαδίκτυο, υπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο τις αρχές αυτές. Το Διαδίκτυο λει- τουργεί σαν «αγορά», σαν «φόρουμ» με την αρχαιοελληνική και τη λατινική σημασία των όρων αντίστοιχα, δηλαδή συνάθροιση του λαού, και σαν «βήμα», δηλαδή υψηλή θέση από την οποία ομιλεί κάποιος σε δημόσια συνέλευση, με την αρχαιοελληνική πάλι σημασία του όρου. Παρόμοιες δυνατότητες προσφέ- ρουν και άλλα τεχνολογικά μέσα της πληροφορίας και της επικοινωνίας. Έτσι, όλοι οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν σε πολιτικές συζητήσεις που γίνονται δημόσια, να ενημερώνονται και να εκφράζουν τις απόψεις, τις πολιτικές θέσεις και τις προτάσεις τους για ζητήματα της δημόσιας ζωής σε κοινό κατά πολύ ευρύτερο από τον στενό κύκλο των ιδιωτικών συζητήσεων και πολύ πιο συχνά σε σύγκριση με το παρελθόν.
Οι εφαρμογές των νέων τεχνολογιών προσδίδουν μια νέα διάσταση στη δη- μοκρατία. Γίνεται, πλέον, λόγος για «ηλεκτρονική» και «συμμετοχική» δημο-κρατία, αν και ο όρος συμμετοχική είναι πλεονασμός, γιατί η δημοκρατία είναι από τη φύση της συμμετοχική. Ταυτόχρονα, αναπροσδιορίζεται και η έννοια της αντιπροσωπευτικότητας, καθώς οι πολιτικοί μπορούν να επικοινωνούν άμεσα και ουσιαστικά με τους πολίτες τους οποίους εκπροσωπούν, να μαθαίνουν τους προβληματισμούς και τις απόψεις τους και να τις λαμβάνουν υπόψη τους στις αποφάσεις τους. Στη σύγχρονη δημοκρατία «η τεχνολογία διαμορφώνει τους όρους που διασφαλίζουν την αμεσότητα και την ταχύτητα στην πληροφόρηση και την επικοινωνία, στον διάλογο και τη διαβούλευση ‒μια από τις σημαντικότερες πρακτικές της σύγχρονης δημοκρατίας‒ και στον συντονισμό της δράσης. Οι πολίτες αποκτούν στο νέο αυτό περιβάλλον, με την αξιοποίηση της πληροφορικής και των πολυμέσων, νέες ευκαιρίες να συμμετέχουν στα κοινά και να επηρεάζουν τις αποφάσεις στα ζητήματα που τους ενδιαφέρουν χωρίς τους φραγμούς του παρελθόντος», (Γιώργος Παπαδημητρίου, Δημοκρατία, τεχνολογία και συμμετοχή των πολιτών, εφημ. Το Βήμα)
Η δημοκρατία, όπως αναφέρθηκε στην αρχή, είναι και διαδικασία. Με τον όρο διαδικασία εννοούμε, γενικά, τον τρόπο λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος: διεξαγωγή εκλογών και δημοψηφισμάτων, δημοσκοπήσεις για τη σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης για διάφορα θέματα, λήψη αποφάσεων, λειτουργία του κράτους στις σχέσεις του με τον πολίτη, όπως είναι η ενημέρω- σή του για αλλαγές στη νομοθεσία, για υποχρεώσεις και δικαιώματα που έχει, η διαφάνεια στον διορισμό κρατικών λειτουργών με αξιοκρατικά κριτήρια, η έκδοση επίσημων εγγράφων, η διευκόλυνσή του στη διεκπεραίωση υποθέσεών του και γενικά τα ζητήματα διακυβέρνησης. Η διαδικαστική λειτουργία της δημοκρατίας είναι σημαντική, ειδικά στις σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, διότι σχετίζεται με τη συμμετοχή του πολίτη, με την έκφραση της βούλησής του, με την αμεσότητα της έκφρασής του, με τον σεβασμό και την άσκηση των δικαιωμάτων του, με το αδιάβλητο της λαϊκής ετυμηγορίας. Η διεξαγωγή των διαδικασιών αυτών με τη χρήση της πληροφορικής ορίζει το περιεχόμενο της «ηλεκτρονικής δημοκρατίας».
Συνοψίζοντας, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι με τη χρήση της τεχνολογίας μπορούν να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις για την προσαρμογή του δημοκρατικού πολιτεύματος στις συνθήκες της σύγχρονης ζωής, να εμπλουτιστεί και να αναζωογονηθεί η δημοκρατία έχοντας πάντα ως επίκεντρο τον πολίτη. Ο εκδημοκρατισμός της γνώσης, καθώς αυτή γίνεται κτήμα όλο και περισσότερων ανθρώπων, και οι δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για τη συμμετοχή του πολίτη στις δημοκρατικές διαδικασίες οδηγούν σε καλύτερη δημοκρατία.
Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος, Θέματα σύγχρονου προβληματισμού, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα, 2020
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Ισαάκ Ασίμωφ, Εγώ, το Ρομπότ (απόσπασμα)
(Εγχειρίδιον Ρομποτικής 56ης έκδοσης 2058 μ.Χ.)
Η συλλογή διηγημάτων του Ισαάκ Ασίμοφ αποτελείται από εννέα διηγήματα επιστημονικής φαντασίας. Τα διηγήματα διαδραματίζονται σε μια μελλοντική εποχή (2057), όπου η εβδομηνταπεντάχρονη πλέον ρομποτοψυχολόγος Σούζαν Κάλβιν διηγείται τις εννέα ιστορίες. Μέσα από τις διηγήσεις της μαθαίνουμε για την εξέλιξη των ρομπότ και για τη σχέση τους με τους ανθρώπους.
«Πώς ξέρουμε, τελικά, ποιο πραγματικά είναι το καλό της ανθρωπότητας; Δεν έχουμε στη διάθεσή μας τους άπειρους παράγοντες, που έχει η μηχανή, στη δική της. Να σου αναφέρω ένα πολύ γνωστό παράδειγμα, ίσως ολόκληρος ο τεχνικός μας πολιτισμός να δημιουργήσει περισσότερη δυστυχία και αθλιότητα απ’ όση έχει αποτρέψει. Ίσως ένας γεωργικός-αγροτικός πολιτισμός με λιγότερη κουλτούρα και μικρότερο πληθυσμό να είναι καλύτερος. Αν είναι έτσι, οι μηχανές, πρέπει να κινηθούν προς αυτές τις κατευθύνσεις, προτιμότερα χωρίς να μας το πουν, αφού με την άγνοια και τη μεροληψία μας, ξέρουμε μόνο ό,τι έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε καλό και τότε Θα καταπολεμούσαμε την αλλαγή. Ή, μπορεί, μια ολοκληρωτική αστικοποίηση ή μια κοινωνία τέλεια ρατσιστική ή το κομμουνιστικό σύστημα ή η καθολική αναρχία, να είναι η λύση. Δεν το ξέρουμε. Μονάχα οι μηχανές το ξέρουν και προχωρούν προς τα εκεί, παίρνοντας μας μαζί τους».
«Όμως μου είπες, Σούζαν, πώς ο «Σύνδεσμος της Ανθρωπότητας» έχει δίκιο και πώς το Ανθρώπινο Γένος έχει χάσει την πρωτοβουλία για το μέλλον του».
«Στην πραγματικότητα, δεν την είχε ποτέ του. Βρισκόταν πάντοτε στο έλεος οικονομικών και κοινωνικών δυνάμεων που δεν καταλάβαινε, στα καπρίτσια του κλίματος και στην έκβαση κάθε στρατιωτικής σύγκρουσης. Τώρα οι Μηχανές τα προλαβαίνουν και τα εξουδετερώνουν και κανείς δεν μπορεί να τις σταματήσει, αφού οι Μηχανές θα τον αντιμετωπίσουν, όπως τον σύνδεσμο, έχοντας το απόλυτο όπλο στη διάθεσή τους, τον ολοκληρωτικό έλεγχο της Παγκόσμιας Οικονομίας».
«Φρικιαστικό!».
« Ίσως θαυμάσιο. Σκέψου ότι, για πάντα, κάθε σύγκρουση είναι α π ο φ ε υ κ τ ή. Από τώρα κι ύστερα μονάχα οι Μηχανές είναι το α ν α π ό φ ε υ κ τ ο!».
Ισαάκ Ασίμωφ, Εγώ, το Ρομπότ, μετ. Δ. Αποστόλου, εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1984
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να παρουσιάσετε περιληπτικά, με 70-80 λέξεις, την άποψη του συγγραφέα για τη σχέση της τεχνολογίας με το ιδεολογικό στοιχείο της δημοκρατίας.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:
α. Η τεχνολογία έχει άμεση σχέση με τις δημοκρατικές διαδικασίες.
β. Το Διαδίκτυο είναι μια τεράστια αγορά, όπου συναλλάσσονται οι πολίτες.
γ. Το νόημα της σύγχρονης δημοκρατίας αποδίδεται με ακρίβεια, μόνο αν προσδιορίζεται με το επίθετο συμμετοχική.
δ. Η τεχνολογία είναι η αιτία για τη δυσλειτουργία του κράτους.
ε. Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στις δημοκρατικές διαδικασίες συμβάλλει στη βελτίωση της δημοκρατίας.
Μονάδες 10
Β2. α. Ποιος είναι ο ρόλος του προλόγου του Κειμένου 1 σε σχέση με το περιεχόμενο (Μονάδες 3) και τη λογική οργάνωση του συνόλου του Κειμένου; (Μονάδες 4) Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
β. Πρόθεση του συγγραφέα του Κειμένου 1 είναι να πείσει για τη θετική συμβολή που μπορεί να έχει η τεχνολογία στη δημοκρατία και στην καλή λειτουργία της. Στη δεύτερη (2η) παράγραφο του Κειμένου του, να βρείτε και να γράψετε στο τετράδιό σας δύο μέσα πειθούς με τα οποία επιδιώκει να πείσει τον αναγνώστη. (Μονάδες 8)
Μονάδες 15
Β3. Αξιοποιώντας στοιχεία από το Κείμενο 1, να αποδώσετε σε μία παράγραφο με ορισμό, σε 40-50 λέξεις, το νόημα του όρου «ηλεκτρονική δημοκρατία».
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το θέμα του κειμένου; Να παρουσιάσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τους κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Ποια η δική σας άποψη για το θέμα; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Σε άρθρο σας, με 300-350 λέξεις, να εκθέσετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας για χρήσεις της τεχνολογίας που δε συνάδουν, που είναι αντίθετες προς το πνεύμα της δημοκρατίας και την υπονομεύουν. Να υποθέσετε ότι το άρθρο σας θα δημοσιευτεί σε διαδικτυακό φόρουμ μεγάλης επισκεψιμότητας.
Μονάδες 30
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ
Β2. Ποια είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην (3η) παράγραφο του Κειμένου 1; Πώς εξυπηρετεί την πρόθεσή του η αναφορά στα λόγια του Γιώργου Παπαδημητρίου «η τεχνολογία διαμορφώνει … χωρίς τους φραγμούς του παρελθόντος»;
Μονάδες 15
Β3. Ποιες εγκλίσεις και ποια πρόσωπα χρησιμοποιεί ο συγγραφέας του Κειμένου 1 στον επίλογο του Κειμένου του; Να ερμηνεύσετε την επιλογή του.
Μονάδες 15
Η απάντηση στα θέματα δίνεται στο:
Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος, Θέματα σύγχρονου προβληματισμού, έκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2020
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου