ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΝΕΟ
2ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Ενσυναίσθηση – Μπαίνοντας στη θέση του άλλου
Το άρθρο γράφτηκε από την ψυχολόγο Ερασμία Μώρου Σμυρνάκη | 17/05/2021https: //mytherapist.gr/arthra-psychologias/synaisthimata/ensynaisthisi-kai-epikoinonia/ (διασκευή)
Οι αλληλεπιδράσεις μας και η καθημερινότητά μας βασίζονται στην επικοινωνία μεταξύ μας. Οι σχέσεις μας στηρίζονται σε αυτήν και από το πόσο είμαστε διατεθειμένοι να τη βελτιώσουμε και παράλληλα και αυτές μαζί. Κάποιες φορές δυσκολευόμαστε να εκφράσουμε τη σκέψη μας στον απέναντί μας ή και «χάνουμε τα λόγια μας». Πολλές φορές αναρωτιόμαστε αν υπάρχει ένας τρόπος να πούμε αυτό που σκεφτόμαστε χωρίς να πληγώσουμε, να νευριάσουμε, να αναστατώσουμε τον άλλον που μας ακούει. Μια πολύ σημαντική ικανότητα σε αυτό θα μπορούσε να ήταν η ενσυναίσθηση.
Ενσυναίσθηση, δηλαδή το να μπορέσουμε να μπούμε στη θέση του άλλου και να κατανοήσουμε πώς μπορεί να νιώθει, είναι μία ικανότητα που όλοι μας λίγο ή πολύ την έχουμε, όμως χρειάζεται και εξάσκηση. Όπως και σε πολλά άλλα θέματα, μπορεί να μας ωφελήσει και στην επικοινωνία μας. Όταν δυσκολευόμαστε να πούμε κάτι στον απέναντί μας, θα ήταν χρήσιμο να αναρωτηθούμε πώς θα θέλαμε να το ακούσουμε εμείς εάν ήμασταν στη θέση του. […] Ένα παράδειγμα στις προσωπικές σχέσεις θα μπορούσε να είναι μία συζήτηση μεταξύ ενός ζευγαριού. Εάν ο ένας σύντροφος δυσκολευόταν να πει κάτι στον άλλον, θα ήταν αρκετά χρήσιμο να κάτσει πρώτα να σκεφτεί πώς θα το άκουγε καλύτερα, εάν ήταν ο ίδιος στη θέση του και με τον τρόπο αυτό ίσως και να περιορίζονταν τυχόν καβγάδες και λογομαχίες.
Ομοίως λοιπόν και σε κάθε άλλη σχέση, το να προσπαθούμε να μπούμε στη θέση του άλλου όχι μόνο είναι αυτό που αγγίζει περισσότερο την ανθρώπινη πλευρά μας, αλλά ταυτόχρονα μας ωφελεί στο να έχουμε πιο ποιοτικές σχέσεις. Όποτε και όσο μπορεί ο καθένας, γιατί προφανώς δεν θα μπορούσαμε συνεχώς να «φιλτράρουμε» τα λεγόμενά μας, ιδιαίτερα σε στιγμές έντασης και συναισθηματικής φόρτισης, θα ήταν χρήσιμο και ενδιαφέρον να δοκιμάζαμε να επικοινωνήσουμε με τον άλλον με διαφορετικούς τρόπους έκφρασης των σκέψεών μας.
«Η ενσυναίσθηση αποτελεί ένα δρόμο βαθιάς ενεργητικής ακρόασης, συνδιαλλαγής και αλληλεπίδρασης με τον έξω κόσμο. Εμπεριέχει τη βαθιά άνευ όρων αποδοχή της διαφορετικότητας του άλλου, τη μη κριτική στάση που απορρέει από την αναγνώριση της αξίας του άλλου ως προσώπου και της δυνατότητάς του να δρα, να σκέφτεται και να αποφασίζει με τον τρόπο που εκείνος επιθυμεί. Αν και φαίνεται απλό, δεν είναι και αρκεί μία δοκιμή για να σε πείσει πως αυτή η διαδικασία απαιτεί πολλές φορές μια βαθιά αναμέτρηση με τον ίδιο μας τον εαυτό.» (Δέδε Μαίρη).
Η ενσυναίσθηση είναι ίσως άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη φύση. Θα λέγαμε ενδεχομένως ότι βρίσκεται στην καρδιά αυτού που σημαίνει άνθρωπος. Αποτελεί τη βάση για να κατανοήσουμε τους άλλους ανθρώπους, να συνδεθούμε ουσιαστικά με αυτούς, να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά μαζί τους, να προλάβουμε τον εκφοβισμό όπως και άλλες μορφές βίας.
ΚΕΜΕΝΟ 2
[Γονείς συναισθηματικά ακατάλληλοι]
Πτυχιακή εργασία της Κλεοπάτρας Κυτούδη, «Ενσυναίσθηση και Τέχνες: Αντιεκφοβισμός στο σχολείο και την κοινωνία μέσω κατανόησης του «άλλου». Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης.
Η ενσυναίσθηση επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, μερικοί από τους οποίους είναι η ηλικία, το φύλο, το οικογενειακό περιβάλλον και η εκπαίδευση του ατόμου. Συνήθως τα παιδιά, όταν παρατηρούν κάποιο άτομο, αντιδρούν με συναισθηματικό τρόπο, ενώ μετά τα επτά χρόνια αντιδρούν γνωστικά. Το επίπεδο της ενσυναίσθησης, καθορίζεται από τη σχέση τους με τους γονείς και το κλίμα του οικογενειακού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο μεγαλώνουν. Ο Goleman (1995: 269-270), αναφέρει τρεις τύπους γονέων, οι οποίοι κρίνονται συναισθηματικά ακατάλληλοι:
Αυτοί που αγνοούν εντελώς τα συναισθήματα, οι «αδιάφοροι». Οι γονείς που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, πιστεύουν πως το παιδί, όταν είναι αναστατωμένο χρειάζεται απλά υπομονή για να ηρεμήσει. Δεν συνειδητοποιούν τη σημαντικότητα της κατάστασης, ώστε να βοηθήσουν το παιδί να αποκτήσει συναισθηματικές δεξιότητες.
Οι υπερβολικά παραχωρητικοί, αυτοί που μπορεί να πουν: «Δεν βαριέσαι». Οι γονείς αυτοί είναι σε θέση να καταλάβουν πώς νιώθει το παιδί, αλλά θεωρούν ότι με όποιο τρόπο και αν διαχειριστεί το παιδί αυτή την αναστάτωση δεν τίθεται θέμα, αντιθέτως όλα είναι εντάξει. Όπως οι γονείς που δεν δίνουν σημασία στον συναισθηματικό κόσμο του παιδιού, παρομοίως και αυτοί δεν επεμβαίνουν, προτείνοντας ένα διαφορετικό συναισθηματικά τρόπο αντίδρασης. Επιχειρούν να κάνουν τη στενοχώρια του παιδιού υποφερτή και είναι πρόθυμοι ακόμα και να δελεάσουν το παιδί με δώρα για να ηρεμήσουν τη θλίψη ή και τον θυμό του.
Οι προσβλητικοί, δηλαδή οι γονείς που δεν δείχνουν κανένα ίχνος σεβασμού για το πώς νιώθει το παιδί. Συνήθως, οι γονείς αυτοί κρίνουν το παιδί αρνητικά, του μιλούν απότομα και το τιμωρούν αυστηρά. Πιθανόν έχουν απαγορεύσει στο παιδί να θυμώνει κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, ενώ με την παραμικρή εκδήλωση εκνευρισμού μπορεί να το τιμωρούν. Αυτή είναι η κατηγορία των γονέων, οι οποίοι οργίζονται, όταν το παιδί προσπαθεί να εκφράσει την άποψή του και συχνά του απαντούν: «Μη μου αντιμιλάς, εμένα!».
Αντίθετα προς όσα προαναφέρθηκαν οι γονείς οφείλουν να διδάξουν στο παιδί πώς θα αντεπεξέρχεται και στα αρνητικά συναισθήματα, όχι μόνο στα θετικά. Χρειάζεται λοιπόν, από μικρή ηλικία, στον βαθμό που αντιστοιχεί στην κάθε αναπτυξιακή φάση, να ενισχύουν την ικανότητα του παιδιού για επίλυση προβλημάτων που ανακύπτουν και μπορεί να του δημιουργήσουν και αρνητικά συναισθήματα, δίχως να προσπαθούν να τα ωραιοποιήσουν ή να αποσπάσουν την προσοχή του από αυτά ή να τα μαλώνουν και να τα τιμωρούν γι’ αυτά.
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Να σκέφτεσαι τους άλλους
Καθώς ετοιμάζεις το πρωινό σου, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς να ταΐζεις τα περιστέρια.
Όταν πολέμους ξεκινάς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς όσους λαχταρούν την ειρήνη.
Όταν πληρώνεις το νερό, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που μόνο τα σύννεφα έχουν να τους θηλάσουν.
Όταν γυρνάς στο σπιτικό σου, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς όσους ζουν σε αντίσκηνα.
Όταν τα αστέρια μετράς πριν κοιμηθείς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που δεν έχουνε πού να πλαγιάσουν.
Όταν ελεύθερα μιλάς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που δεν τους αφήνουν να μιλήσουν.
Και καθώς σκέφτεσαι εκείνους τους άλλους,
στον εαυτό σου γύρισε και πες:
«Αχ και να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι».
Μαχμούντ Νταρουίς, από το ομώνυμο βιβλίο σε μετάφραση Τζένης Καραβίτη, εκδόσεις Νήσος, 2009.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1
Να αποδώσετε περιληπτικά, με 60-70 λέξεις, τη σημασία της ενσυναίσθησης στις σχέσεις του ανθρώπου με τους άλλους, σύμφωνα με το περιεχόμενο των τριών τελευταίων παραγράφων του Κειμένου 1 «Ομοίως λοιπόν … μορφές βίας».
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο του Κειμένου 2 (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):
Στήλη Α Στήλη Β
1. Στην πρώτη παράγραφο α. τη σχέση των συζύγων μεταξύ τους.
υποστηρίζεται ότι το επίπεδο β. τη σχέση τους με τους γονείς.
ενσυναίσθησης των παιδιών γ. τον τρόπο αντίδρασής τους στα ερεθίσματα.
καθορίζεται από
2. Στη δεύτερη παράγραφο α. θεωρούν πολύ σημαντικά τα προβλήματα των
υποστηρίζεται ότι οι παιδιών τους.
«αδιάφοροι» γονείς β. αντιμετωπίζουν υπομονετικά το παιδί.
γ. δε συναισθάνονται τη σοβαρή συναισθηματική
κατάσταση που βιώνει το παιδί.
3. Στην τρίτη παράγραφο α. προτείνουν στο παιδί έναν διαφορετικό τρόπο
αναφέρεται ότι οι υπερβολικά συναισθηματικής αντίδρασης.
παραχωρητικοί γονείς β. κατευνάζουν τον θυμό του παιδιού με δώρα.
γ. πιστεύουν ότι το παιδί θα διαχειριστεί μόνο του
την αναστάτωση που νιώθει.
4. Στην τέταρτη παράγραφο α. δε σέβονται καθόλου τα συναισθήματα του
αναφέρεται ότι οι του παιδιού
οι προσβλητικοί γονείς β. δικαιολογούν τον εκνευρισμό του παιδιού τους.
γ. τιμωρούν το παιδί τους, όταν τους αντιμιλά.
5. Στην πέμπτη παράγραφο α. διδάξουν στο παιδί πώς να αντιμετωπίζει
αναφέρεται ότι οι γονείς με επιτυχία και τα αρνητικά συναισθήματα.
χρειάζεται να β. λύνουν τα προβλήματα των παιδιών.
γ. αποσπούν την προσοχή των παιδιών από τα
αρνητικά συναισθήματα.
Μονάδες 15
Ερώτημα 2ο
α. Για καθεμιά από τις παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις του Κειμένου 1 να γράψετε μία κατάλληλη συνώνυμή της έτσι ώστε να διατηρείται η συνοχή του:
όμως (2η παράγραφος)
λοιπόν (3η παράγραφος)
Όποτε (3η παράγραφος)
γιατί (3η παράγραφος)
Αν και (4η παράγραφος) (μονάδες 5)
β. Σε ποιο σημείο της τέταρτης (4ης) παραγράφου του Κειμένου 2 ο λόγος γίνεται ευθύς; (μονάδες 2) Τι πετυχαίνει με τη χρήση του ευθέος λόγου, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η συγγραφέας; (μονάδες 3)
Μονάδες 10
Ερώτημα 3ο
Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 «Η ενσυναίσθηση … μορφές βίας» πρόθεση της αρθρογράφου είναι να πείσει και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη για τη σημασία της ενσυναίσθησης. Να αναφέρετε δύο (2) διαφορετικές μεταξύ τους γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει τον στόχο της, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 4), και να εξηγήσετε τη λειτουργία της καθεμιάς από αυτές στο κείμενο (μονάδες 6).
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ 3
Ποια στάση ζωής εισηγείται το ποιητικό υποκείμενο στο ποίημα (Κείμενο 3); Να την ερμηνεύσετε αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Πιστεύετε ότι στην εποχή μας οι άνθρωποι υιοθετούν αυτή τη στάση; Να απαντήσετε σε 200 λέξεις περίπου.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 4
Να γράψετε μια εισήγηση-ομιλία, με 350-400 λέξεις, που θα την παρουσιάσετε προς συζήτηση στην τάξη σας την ώρα της Νεοελληνικής Γλώσσας, με θέμα:
α. Τι σημαίνει για σας ενσυναίσθηση στη σχέση του καθηγητή/-ριας και μαθητή/-ριας, τόσο από την πλευρά του καθηγητή/-ριας, όσο και από την πλευρά του μαθητή/-ριας;
β. Πώς μπορούν οι γονείς να καλλιεργήσουν και να αναπτύξουν στο παιδί την ικανότητα της ενσυναίσθησης;
Μπορείτε να αξιοποιήσετε δημιουργικά πληροφορίες από τα κείμενα αναφοράς.
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ 1
Σχετικά με την ενσυναίσθηση, στο κείμενο αναφέρεται ότι αυτή αποτελεί ικανότητα του ανθρώπου σημαντική για τη δημιουργία καλών σχέσεων. Επισημαίνεται ότι συμβάλλει ώστε ο άνθρωπος να επικοινωνεί ουσιαστικά, να συμφιλιώνεται με τους άλλους, να αποδέχεται τη διαφορετικότητά τους και να αναγνωρίζει την αξία τους και το δικαίωμα να σκέφτονται και να εκφράζονται ελεύθερα. Τέλος, υπογραμμίζεται ότι στην ενσυναίσθηση στηρίζονται σχέσεις αλληλοκατανόησης, ουσιαστικών δεσμών, αποτελεσματικής επικοινωνίας, σχέσεις απαλλαγμένες από κάθε μορφή βίας.
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
1. β.
2. γ.
3. γ.
4. α.
5. α.
Ερώτημα 2ο
α. όμως: αλλά (ή ωστόσο)
λοιπόν: επομένως (ή συνεπώς)
Όποτε: Όταν
γιατί: επειδή (ή αφού ή καθώς)
Αν και: Μολονότι (ή Ενώ ή Παρόλο που)
β. Ο λόγος γίνεται ευθύς στην πρόταση «Μη μου αντιμιλάς, εμένα!», όπου σε εισαγωγικά μεταφέρονται αυτούσια τα λόγια του προσβλητικού γονιού προς το παιδί του. Με τη χρήση του ευθέος λόγου η συγγραφέας αποδίδει με την αμεσότητα και τη ζωντάνια του προφορικού λόγου την παντελή έλλειψη κατανόησης και σεβασμού του γονιού αυτού για τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθει το παιδί του και για την άποψή του σε έντονα εγωιστικό, επιτιμητικό, αυστηρό, αυταρχικό, ακόμα και απειλητικό τόνο. Ο τόνος αυτός δηλώνεται με τη χρήση της αποτρεπτικής υποτακτικής «Μη αντιμιλάς», με την αντίθεση στα πρόσωπα «εσύ» - «μου» … «εμένα» και επιτείνεται με τη χρήση του θαυμαστικού «!» (Ποιος; Εσύ σ’ εμένα!) και του κόμματος, με το οποίο τονίζεται εμφατικά ο εγωισμός «εμένα» του προσβλητικού γονιού. Επίσης, με τη χρήση του ευθέος λόγου σπάει η μονοτονία του λόγου και προσδίδεται υφολογική ποικιλία σε αυτόν, κυρίως με τη χρήση διαφορετικού ρηματικού προσώπου και έγκλισης από αυτά που επικρατούν στο υπόλοιπο κείμενο. Έτσι, με τη χρήση του ευθέος λόγου, η συγγραφέας πετυχαίνει να παρουσιάσει πιο αντικειμενικά και πιο πειστικά τη στάση και τη συμπεριφορά του προσβλητικού γονιού απέναντι στο παιδί του, να επικοινωνήσει καλύτερα με τον αναγνώστη και να τον ευαισθητοποιήσει.
Ερώτημα 3ο
Δύο γλωσσικές επιλογές, στην τελευταία παράγραφο, με τις οποίες η αρθρογράφος πετυχαίνει τον στόχο της να πείσει και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη για τη σημασία της ενσυναίσθησης είναι:
Η χρήση της λέξης «καρδιά» (καθώς και της λέξης «βάση», το σταθερό σημείο αναφοράς, η παραδοχή) με τη μεταφορική σημασία της, δηλαδή ότι η ενσυναίσθηση βρίσκεται στο κέντρο, στον πυρήνα της έννοιας άνθρωπος «βρίσκεται στην καρδιά αυτού που σημαίνει άνθρωπος» και αποτελεί το πιο ουσιαστικό στοιχείο της, όπως ακριβώς η καρδιά είναι ζωτικό όργανο του ανθρώπινου οργανισμού. Με αυτή τη γλωσσική επιλογή δίνεται με παραστατικό, εύληπτο και πειστικό τρόπο η σημασία της ενσυναίσθησης στις σχέσεις των ανθρώπων.
Δεύτερη γλωσσική επιλογή είναι η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου, π.χ. «κατανοήσουμε … συνδεθούμε … επικοινωνήσουμε». Με τη χρήση του η συγγραφέας εντάσσει και τον εαυτό της στο συλλογικό υποκείμενο «εμείς οι άνθρωποι» και προβάλλει την ενσυναίσθηση ως καθολική, πανανθρώπινη αξία και αίτημα. Ο λόγος της αποκτά αμεσότητα, οικειότητα και πειστικότητα. Έτσι, ευαισθητοποιεί τον αναγνώστη.
(Εναλλακτικά, μπορεί να αναφερθεί το ασύνδετο σχήμα «Αποτελεί τη βάση για να κατανοήσουμε τους άλλους ανθρώπους, να συνδεθούμε ουσιαστικά με αυτούς, να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά μαζί τους, να προλάβουμε τον εκφοβισμό», με το οποίο παρατίθεται με πυκνό τρόπο σειρά θετικών επιδράσεων της ενσυναίσθησης στις σχέσεις και στη ζωή των ανθρώπων. Με το ασύνδετο σχήμα, εκτός από τη συμπύκνωση, ο λόγος αποκτά γοργό ρυθμό, το ύφος γίνεται ζωηρό και προκαλείται συναισθηματική ένταση στον αναγνώστη.)
ΘΕΜΑ 3
Η στάση ζωής που εισηγείται το ποιητικό υποκείμενο στο ποίημα συμπυκνώνεται στη φράση «να σκέφτεσαι τους άλλους» που αποτελεί το βασικό μοτίβο του κειμένου, επαναλαμβάνεται 8 φορές στο ποίημα και αποτελεί και τον τίτλο του. Το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στον αναγνώστη και με συμβουλευτικό ύφος, όπως προκύπτει από την προτρεπτική υποτακτική και το β΄ πρόσωπο «να σκέφτεσαι», τον παρακινεί κάθε φορά που απολαμβάνει πράγματα που θεωρούνται αυτονόητα, όπως απλές καθημερινές συνήθειες «Καθώς ετοιμάζεις το πρωινό σου» ή χαρές «Όταν τ’ αστέρια μετράς πριν κοιμηθείς» ή κάποιο δικαίωμα «Όταν ελεύθερα μιλάς» να αναλογίζεται ότι κάποιοι άλλοι τα στερούνται. Δομικό στοιχείο του ποιήματος αποτελούν οι αντιθέσεις που διατρέχουν το ποίημα και τονίζουν με δραματική ένταση τη διαφορά ανάμεσα στο «εσύ» που έχει και τους «άλλους» που δεν έχουν, π.χ. «πολέμους ξεκινάς # λαχταρούν την ειρήνη», «πληρώνεις το νερό # μόνο τα σύννεφα έχουν», «γυρνάς στο σπιτικό σου # ζουν σε αντίσκηνα», «ελεύθερα μιλάς # δεν τους αφήνουν να μιλήσουν». Στη συνέχεια το ποιητικό υποκείμενο προτρέπει τον αναγνώστη να μετατρέψει την ενσυναίσθηση που έχει για τη δεινή θέση των άλλων σε πόθο έμπρακτης συμπαράστασης και αλληλεγγύης, όπως ολοζώντανα εκφράζει ο ευθύς μεταφορικός λόγος και το και το επιφώνημα «Αχ», «Αχ και να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι».
Οι άνθρωποι στην εποχή μας δύσκολα υιοθετούν αυτή τη στάση, καθώς επικρατεί ο ατομισμός, ο ανταγωνισμός και η επιδίωξη του προσωπικού συμφέροντος. Όμως, στο «παγκοσμιοποιημένο χωριό», που είναι ο κόσμος, αποδεικνύεται καθημερινά ότι τα προβλήματα των άλλων και μας αφορούν και μας επιβαρύνουν. Γι’ αυτό επιβάλλεται να ενδιαφερόμαστε και να συμπαραστεκόμαστε στους αδικημένους και αναξιοπαθούντες συνανθρώπους μας, συνειδητοποιώντας ότι η ευτυχία και η δυστυχία εναλλάσσονται στους ανθρώπους.
ΘΕΜΑ 4
Προσφώνηση
Κυρία (ή Κύριε),
Αγαπητοί συμμαθητές,
Πρόλογος
Από την καλή σχέση μαθητών και καθηγητών εξαρτάται η ποιότητα του εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού έργου. Και είναι καλή η σχέση, αν υπάρχει ενσυναίσθηση μεταξύ τους, αν μπορεί να μπαίνει ο ένας στη θέση του άλλου και να τον νιώθει. Γι’ αυτή την ενσυναίσθηση θα σας μιλήσω και για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να την αποκτήσει το παιδί στην οικογένεια από τους γονείς του.
Κύριο μέρος
Α΄ νοηματική ενότητα: ενσυναίσθηση στη σχέση του καθηγητή/-ριας και μαθητή/-ριας
α΄ υποενότητα: ενσυναίσθηση του καθηγητή/-ριας προς τον μαθητή/-ρια
Για μένα ενσυναίσθηση σημαίνει:
- Ο καθηγητής/-ρια να μπαίνει στη θέση του μαθητή ενθυμούμενος τα δικά του μαθητικά χρόνια, να κατανοεί και να συμμερίζεται τις ανησυχίες και την αγωνία του, να τον αγαπά και να του δίνει όλα όσα ο ίδιος δεν έλαβε ως παιδί.
- Να ακούει προσεκτικά όσα λέει το παιδί (ενεργητική ακρόαση) και κυρίως όσα δε λέει, τις σιωπές του, να συζητεί ήρεμα μαζί του, να έχει πάντα χρόνο γι’ αυτό, να του εμπνέει σεβασμό, εμπιστοσύνη, που δεν πρέπει ποτέ να προδώσει, και αίσθημα ασφάλειας, προσπαθώντας να του δείξει ότι έχουν κοινό στόχο και συνεργάζονται για την επίτευξή του.
- Να ενθαρρύνει και να επιβραβεύει την προσπάθειά του, ώστε να τονώνει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του.
- Να συναισθάνεται και να σέβεται κάθε ιδιαιτερότητα του μαθητή, π.χ. το «γνωστικό του στυλ», αν δηλαδή δεν αντιλαμβάνεται αμέσως την ερώτηση που του απευθύνεται (διάχυτος τύπος) ή αν αργεί να απαντήσει (διασκεπτικός τύπος) ή άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, και όχι να τον επιπλήττει ότι δεν μπορεί να συγκεντρώσει την προσοχή του!
- Να αντιμετωπίζει με χιούμορ και αισιοδοξία, όχι με ειρωνεία, δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ή περισσότεροι μαθητές, ώστε να διασκεδάζει (να διασκορπίζει) τις αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα. Να τους εξηγεί πως οι δυσκολίες, τα λάθη και οι αποτυχίες έχουν και αυτές την αξία τους.
β΄ υποενότητα: ενσυναίσθηση του μαθητή προς τον καθηγητή
- Ο μαθητής/-ρια να σέβεται την προσωπικότητα και να εκτιμά το έργο του καθηγητή/-ριας, να κατανοεί τις δυσκολίες που και αυτός αντιμετωπίζει, να του συμπεριφέρεται με ευγένεια και να του χαρίζει γενναιόδωρα την αναγνώριση και την ηθική ικανοποίηση που έχει ανάγκη.
- Να ανταποδίδει την αγάπη που λαμβάνει από τον καθηγητή, να ανταποκρίνεται πρόθυμα στις μαθησιακές και γενικότερα στις σχολικές υποχρεώσεις του, να είναι υπεύθυνος, να του προσφέρει ευχαρίστηση. Ο καθηγητής νιώθει μεγάλη χαρά και περηφάνια για την πρόοδο και τις επιτυχίες των μαθητών του, γιατί έτσι νιώθει ότι δικαιώνεται το έργο του.
- Να κρίνει, να αμφισβητεί τον καθηγητή, αλλά όχι να τον απορρίπτει άκριτα και να τον πληγώνει, προκαλώντας του συναισθήματα ανεπάρκειας, ενοχής και λύπης.
Κυρία (ή Κύριε),
Αγαπητοί συμμαθητές,
Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να αποκτήσει το παιδί την ικανότητα ενσυναίσθησης από πολύ μικρό, στην οικογένεια από τους γονείς του. (αλληλουχία και συνοχή)
Β΄ νοηματική ενότητα: Πώς μπορούν οι γονείς να καλλιεργήσουν και να αναπτύξουν στο παιδί την ενσυναισθητική ικανότητα.
- Το παιδί στην οικογένεια μαθαίνει κυρίως παρατηρώντας και μιμούμενο τη συμπεριφορά των γονιών του. Γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα, να λειτουργούν ως πρότυπο για το παιδί, δείχνοντας ενσυναίσθηση για τους ανθρώπους γύρω τους χωρίς προκαταλήψεις και διακρίσεις.
- Οι γονείς πρέπει να ακούν με προσοχή και κατανόηση, δηλαδή με «ενεργητική ακρόαση», ό,τι τους λέει το παιδί. Να μην το διακόπτουν προτού ολοκληρώσει ό,τι έχει να τους πει, να μην αμφισβητούν τη σοβαρότητα των δυσκολιών που αντιμετωπίζει και της αρνητικής συναισθηματικής κατάστασης (στεναχώριας, θυμού, άγχους) στην οποία βρίσκεται, να μην παρερμηνεύουν τα λόγια του ούτε να δίνουν εντολές και να επιπλήττουν το παιδί τους.
- Να συμμερίζονται τα συναισθήματα του παιδιού, δείχνοντάς του ότι έχει το δικαίωμα να νιώθει, όπως νιώθει, χωρίς αυτό, βέβαια, να σημαίνει ότι συμφωνούν με κάθε αντίδραση του παιδιού ή ότι αποδέχονται οποιαδήποτε συμπεριφορά του.
- Διδάσκουν και βοηθούν το παιδί να καλλιεργήσει και να αποκτήσει την ενσυναισθητική ικανότητα. Ενθαρρύνουν το παιδί να νιώθει τους άλλους, γονείς, αδέρφια, φίλους, συμμαθητές, μπαίνοντας στη θέση τους και βλέποντας τα ζητήματα που τους απασχολούν από τη δική τους οπτική. Ιδιαίτερα να κατανοεί αυτούς που είναι διαφορετικοί από αυτό και κυρίως όσους μπορεί να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και να είναι πιο ευάλωτοι. Επισημαίνουν σε αυτό τα αποτελέσματα που έχει ή μπορεί να έχει η έλλειψη ενσυναίσθησης στους άλλους και στο ίδιο.
Επίλογος
Η ενσυναίσθηση προς τους άλλους απορρέει από την ικανότητα να έχουμε επίγνωση της πραγματικότητας, να αποδεχόμαστε τον ίδιο μας τον εαυτό με τις αδυναμίες και τα ελαττώματά του και να προσεγγίζουμε τους άλλους, αν όχι με αγάπη, με καλή προαίρεση, με σεβασμό και κατανόηση. Και να μην ξεχνάμε ότι και εμείς οι ίδιοι έχουμε ανάγκη να μας περιβάλλουν άνθρωποι με ενσυναίσθηση.
Αποφώνηση
Σας ευχαριστώ πολύ!
Για τη συγγραφή του κριτηρίου προσομοίωσης συνεργάστηκαν οι Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Υπαπαντή Η. Ζουρούδη, Γλυκερία Ι. Βογιατζή.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου