ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
Κείμενο 1 (30067)
Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από τη συνέντευξη που έδωσε ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο MIT, στον Θανάση Νιάρχο, για την εφημερίδα «Τα Νέα» στις 22/06/2020 (ανακτήθηκε στις 15/07/2022).
Πώς φαντάζεστε πως θα είναι ο κόσμος σε 20 χρόνια με την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας;
Παρότι είμαι πολύ κοντά στις εξελίξεις, τόσο τις επιστημονικές όσο και τις τεχνολογικές που γίνονται σε αυτό το πεδίο, είναι πολύ δύσκολο να προβλέψω. Για να εξηγήσω το γιατί οι προβλέψεις είναι δύσκολες, ας κάνουμε ένα νοητικό πείραμα γυρίζοντας τον χρόνο 20 χρόνια πριν από το σήμερα, γυρνώντας δηλαδή πίσω στο 2000. Η Google τότε μόλις είχε δημιουργηθεί και εταιρείες όπως οι Facebook, Twitter, Uber και Airbnb δεν υπήρχαν.
Η τεράστια επίδραση που θα είχε το Ιντερνέτ στην οικονομία, την κοινωνία και την πολιτική ήταν δυσδιάκριτη. Τόσο πολύ που ο νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman είχε γράψει χαρακτηριστικά το 1998 ότι «Μέχρι το 2005, θα έχει γίνει σαφές ότι η επίδραση του Ιντερνέτ στην οικονομία δεν θα είναι μεγαλύτερη από αυτή της μηχανής του φαξ». Από τη σκοπιά του 2020, μας κάνει εντύπωση πώς μπορεί να έπεσε ο Krugman τόσο έξω. Όχι μόνο μας κάνουν εντύπωση οι λάθος του προβλέψεις, αλλά μας φαίνονται εντελώς φυσικές και προφανείς, ίσως τελεολογικές όλες οι εξελίξεις που είδαμε τα περασμένα 20 χρόνια. Την ίδια εμπειρία θα έχουμε και τώρα σε σχέση με το 2040. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει κάνει μεγάλα άλματα την τελευταία δεκαετία. Οι αλγόριθμοι έχουν πλέον φτάσει σε εντυπωσιακό επίπεδο στην επεξεργασία φωνής και εικόνας, γίνονται ολοένα καλύτεροι στην επεξεργασία κειμένου και παίζουν δύσκολα παιχνίδια […] καλύτερα από τον άνθρωπο.
Μάλιστα η πρόοδος που έχει σημειωθεί σε επιστημονικό επίπεδο έχει ήδη φτάσει στον πραγματικό κόσμο. Η αναζήτηση μέσω φωνής στο κινητό μας είναι ένα παράδειγμα, η αυτόματη αναγνώριση προσώπων από την κάμερα ασφαλείας του σπιτιού μας ένα άλλο και η αυτοματοποίηση της οδήγησης των αυτοκινήτων ένα τρίτο. Στο άμεσο μέλλον θα δούμε ότι πολλές εφαρμογές, που θα εμπεριέχουν τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων και θα ενισχύουν την αυτοματοποίηση της ζωής και της εργασίας μας, θα βελτιστοποιούν τις παραγωγικές μας διαδικασίες και θα συνεπικουρούν τα συστήματα υγείας, την επιστημονική έρευνα και τα κέντρα σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων κρατών και οργανισμών. Από την άλλη δεν πιστεύω - και υπό μία έννοια μακάρι να αποδειχτούν λάθος οι προβλέψεις μου - ότι στα επόμενα 20 χρόνια θα δούμε μηχανές με αυτό που λέγεται «γενική τεχνητή νοημοσύνη». Ενώ οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης θα βρίσκονται παντού γύρω μας, κάθε εφαρμογή θα λύνει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα.
Είναι δύσκολο, με βάση την υπαρκτή τεχνολογία, να φανταστώ ότι σύντομα θα κατακτήσουμε τη «γενική τεχνητή νοημοσύνη», ότι θα φτιάξουμε δηλαδή μηχανές που θα μπορούν να μεταφέρουν νοητικές ικανότητες και διαίσθηση από μια νοητική λειτουργία, στην οποία έχουν εκπαιδευτεί και έχουν κατακτήσει, σε μια καινούρια νοητική λειτουργία, που θα θέτουν αυτόβουλα στόχους, που θα είναι δημιουργικές και θα είναι αρκετά αξιόπιστες, ώστε να τους αναθέτουμε μεγάλη αυτονομία.
Κείμενο 2
Η πιο επικίνδυνη στιγμή της ανθρωπότητας
Το ακόλουθο συντομευμένο άρθρο του Stephen Hawking προέρχεται από τον ιστότοπο: iefimerida, Guardian, 07/12/2016 (ανακτήθηκε στις 25.08.2022).
[…] Το διαδίκτυο και οι πλατφόρμες θα επιτρέπουν σε πολύ μικρό αριθμό ανθρώπων να συγκεντρώσουν αμύθητο πλούτο, διατηρώντας επιχειρήσεις με ελάχιστες θέσεις εργασίας, αλλά με τεράστιο κέρδος. Αυτή η εξέλιξη φαντάζει αναπόφευκτη, αλλά και καταστροφική για τις κοινωνίες.
[…] Για μένα η δυνατότητα της χρήσης της τεχνολογίας για επικοινωνία ήταν μία απελευθερωτική και θετική εμπειρία. Χωρίς την τεχνολογία δεν θα μπορούσα να εργάζομαι όλα αυτά τα χρόνια. Παράλληλα όμως, οι ζωές των πλουσιότερων ανθρώπων, στις πιο αναπτυγμένες περιοχές του πλανήτη, είναι «βασανιστικά» ορατές, προσιτές σε οποιονδήποτε έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο, όσο φτωχός κι αν είναι. Πιο πολλοί άνθρωποι έχουν κινητό, από αυτούς που έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό και αυτό σημαίνει πως σχεδόν όλοι μας σε αυτόν τον πλανήτη δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την ύπαρξη αυτής της τεράστιας ανισότητας.
Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης είναι άμεσες: ο αγροτικός κόσμος θα οδηγείται σε φτωχές πόλεις, με πλοηγό την ελπίδα. Όταν ο κόσμος δει πως η «νιρβάνα» του Instagram δεν είναι εφικτή ούτε εκεί, θα αναζητήσει καλύτερη τύχη στην απέναντι όχθη, ακολουθώντας το ρεύμα των οικονομικών μεταναστών και ταξιδεύοντας για μια καλύτερη ζωή. Οι μεταναστευτικές ροές, με την σειρά τους, δοκιμάζουν τις αντοχές των χωρών που τους υποδέχονται, αυξάνοντας συνεχώς τον πήχη της ετοιμότητας και των υποδομών για τις τελευταίες. Κάπως έτσι, φθείρεται η κατανόηση των πολιτών και τροφοδοτείται ο πολιτικός λαϊκισμός.
Για μένα το πιο σημαντικό είναι πως σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη στιγμή της ιστορίας, το είδος μας πρέπει να λειτουργήσει σαν ένα σύνολο, συνεργατικά. Πρέπει να δουλέψουμε μαζί.
Αντιμετωπίζουμε τεράστιους περιβαλλοντικούς κινδύνους: κλιματική αλλαγή, υπερπληθυσμό, επιδημίες, μόλυνση των ωκεανών, προβλήματα στην τροφική παραγωγή και εξαφάνιση των ειδών. Όλα αυτά πρέπει να μας υπενθυμίζουν ότι βρισκόμαστε στην πιο επικίνδυνη φάση της ανθρώπινης ανάπτυξης. Έχουμε τα τεχνολογικά μέσα να καταστρέψουμε τον πλανήτη μας, αλλά ακόμα δεν έχουμε τα μέσα για να ξεφύγουμε από αυτόν. Ίσως σε κάποια χρόνια να μπορέσουμε να εξαπλωθούμε και σε άλλους τόπους πέραν της Γης, αλλά ως τότε πρέπει να δουλέψουμε σκληρά, για να προστατεύσουμε τον μοναδικό μας πλανήτη.
Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει τα έθνη να χτίσουν γέφυρες και όχι τείχη μεταξύ τους. Αλλά για να το πετύχουμε, θα πρέπει οι ηγέτες του κόσμου να αντιληφθούν πως απέτυχαν και πως απογοήτευσαν τους πολίτες. Με τους πόρους να συγκεντρώνονται στα χέρια των λίγων, θα πρέπει να μάθουμε να μοιραζόμαστε περισσότερο από όσο σήμερα. Με τις θέσεις εργασίας να μειώνονται, με ολόκληρες βιομηχανίες να κλείνουν, θα πρέπει να βοηθήσουμε τους λαούς να διασώσουν τον τόπο τους, να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της εποχής. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να τους παρέχουμε την απαραίτητη οικονομική βοήθεια, για όσο χρειαστεί ώστε να το πετύχουν. […]
Κείμενο 3
ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ (1931-2020)
ΕΝΤΕΛΕΙ
Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Άνω Τελεία, Αθήνα, Ίκαρος, 2016, σ. 35.
Α, παντογνωσία με απογοητεύεις
πώς εσύ που τόσο περιφρονείς
τις ολίγες γνώσεις τα λάθη
τις ανακρίβειες που ενοχοποιούν
την ηρωίδα ιστορία
για πολύνεκρες ήττες που επέφερε
απορώ πώς ανέχεσαι να σε αμφισβητεί
εξευτελιστικά
ένα τελείως άγνωστό μας Άγνωστο.
Εγώ στη θέση σου θα έσκιζα τη φήμη μου.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1
Να αποδώσεις περιληπτικά, με 60-70 λέξεις, τους τρόπους με τους οποίους πρέπει να δράσουμε για να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους που διατρέχουμε σύμφωνα με τον Stephen Hawking, Κείμενο 2.
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Να αξιολογήσεις τη συνάφεια του τίτλου του Κειμένου 2 με το θέμα του (μονάδες 5) και τη θέση που παίρνει ο συγγραφέας απέναντι σε αυτό (μονάδες 10).
Μονάδες 15
Ερώτημα 2ο
Στη 2η παράγραφο του Κειμένου 1 («Η τεράστια επίδραση… καλύτερα από τον άνθρωπο»), ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης παραθέτει τη λανθασμένη πρόβλεψη του νομπελίστα οικονομολόγου Paul Krugman. Για ποιο λόγο χρησιμοποιεί, κατά τη γνώμη σου, το συγκεκριμένο παράθεμα (μονάδες 5); Τι επιδιώκει να πετύχει με την επιλογή του αυτή; (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Ερώτημα 3ο
α. «Με τους πόρους να συγκεντρώνονται στα χέρια των λίγων, θα πρέπει να μάθουμε να μοιραζόμαστε περισσότερο από όσο σήμερα. Με τις θέσεις εργασίας να μειώνονται, με ολόκληρες βιομηχανίες να κλείνουν, θα πρέπει να βοηθήσουμε τους λαούς να διασώσουν τον τόπο τους, να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της εποχής.» Να εντοπίσεις στο παραπάνω απόσπασμα του Κειμένου 2 δύο σημεία στα οποία το μήνυμα διατυπώνεται με αναγκαιότητα (μονάδες 2) και να τα μετατρέψεις έτσι, ώστε αυτό να εκφράζεται με βεβαιότητα (μονάδες 4).
β. «Από την άλλη δεν πιστεύω – και υπό μία έννοια μακάρι να αποδειχτούν λάθος οι προβλέψεις μου – ότι στα επόμενα 20 χρόνια θα δούμε μηχανές με αυτό που λέγεται "γενική τεχνητή νοημοσύνη”. Ενώ οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης θα βρίσκονται παντού γύρω μας, κάθε εφαρμογή θα λύνει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα.» Να αντικαταστήσεις τις παραπάνω υπογραμμισμένες φράσεις του χωρίου του Κειμένου 1 (3η παράγραφος) με συνώνυμες λέξεις ή φράσεις, ώστε το ύφος λόγου να γίνει πιο λόγιο. (μονάδες 4)
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ 3
Να ερμηνεύσεις τη στάση του ποιητικού υποκειμένου απέναντι στην παντογνωσία στο Κείμενο 3, αξιοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Συμφωνείς ή διαφωνείς μαζί του και γιατί; Να απαντήσεις σ’ ένα κείμενο 150-200 λέξεων.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 4
Το σχολείο σου διοργανώνει ημερίδα, στην οποία έχουν προσκληθεί να συμμετέχουν και επιστήμονες, με θέμα «Επικίνδυνες για τον άνθρωπο και τη ζωή εφαρμογές της επιστημονικής γνώσης». Σε ομιλία σου, με 350-400 λέξεις, που θα εκφωνήσεις ως εκπρόσωπος της τάξης σου, να προτείνεις τρόπους προστασίας του ανθρώπου από βλαβερές και επικίνδυνες γι’ αυτόν και τη ζωή του εφαρμογές της επιστημονικής γνώσης.
Μονάδες 30
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Στο Κείμενο 1, να βρεις και να γράψεις στο τετράδιό σου πέντε (5) λέξεις ή/και φράσεις ειδικού λεξιλογίου (μονάδες 5) και να εξηγήσεις τη λειτουργία του. (μονάδες 10)
Μονάδες 15
Ερώτημα 2ο
α. Στην τρίτη (3η) και στην τέταρτη (4η) παράγραφο του Κειμένου 1 («Μάλιστα η πρόοδος … μεγάλη αυτονομία.») να βρεις και να γράψεις στο τετράδιό σου δύο εκφραστικούς τρόπους-γλωσσικές επιλογές με τους οποίους ο Κ. Δασκαλάκης επεξηγεί και διασαφηνίζει όσα αναφέρει, ώστε αυτά να γίνουν ευκολότερα κατανοητά από τον αποδέκτη της ομιλίας του. (μονάδες 6)
β. Ποιοι χρόνοι στην οριστική έγκλιση χρησιμοποιούνται στην τρίτη (3η) παράγραφο του Κειμένου 2 («Οι συνέπειες … πολιτικός λαϊκισμός.»); (μονάδες 2) Να εξηγήσεις τη χρήση τους. (μονάδες 2)
Μονάδες 10
Ερώτημα 3ο
Στις δύο τελευταίες παραγράφους του Κειμένου 2 («Αντιμετωπίζουμε … να το πετύχουν.»), να βρεις δύο (2) σχήματα λόγου. (μονάδες 4) Τι πετυχαίνει στο νόημα και στο ύφος του κειμένου με τη χρήση του καθενός ο συγγραφέας; (μονάδες 6)
Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1
Για την αντιμετώπιση των κινδύνων που διατρέχουμε, πρέπει, σύμφωνα με τον συγγραφέα, να τους συνειδητοποιήσουμε και να συνεργαστούμε. Απαιτούνται σκληρή δουλειά, επικοινωνία των εθνών, παραδοχή των ηγετών ότι απέτυχαν και δικαιότερη κατανομή των πόρων. Τέλος, υπογραμμίζεται ότι χρειάζεται η βοήθεια των λαών για τη διάσωση του τόπου τους και την προσαρμογή τους στις σύγχρονες συνθήκες, η οποία θα επιτευχθεί με την οικονομική ενίσχυσή τους.
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Ο τίτλος του κειμένου «Η πιο επικίνδυνη στιγμή της ανθρωπότητας» είναι ελλειπτικός, αλλά κυριολεκτικός. Λείπουν, δηλαδή, κύριοι όροι, όπως είναι, για παράδειγμα, το ρήμα. Με την έλλειψη αυτή, όμως, αναδεικνύονται οι λέξεις που υπάρχουν και δίνεται έμφαση στη σημασία τους. Προβάλλεται ιδιαίτερα το επίθετο «Η πιο επικίνδυνη» και με τη χρήση του σε υπερθετικό βαθμό και με την πρόταξή του στον τίτλο. Το επίθετο έχει άμεση σχέση με το περιεχόμενο του κειμένου, καθώς σε αυτό συνοψίζονται οι κίνδυνοι που διατρέχει η ανθρωπότητα σήμερα «στιγμή» και στους οποίους αναφέρεται ο συγγραφέας στην ανάπτυξη των απόψεών του. Τόσο η λέξη «επικίνδυνη», όσο και η λέξη «ανθρωπότητας» αποτελούν τους νοηματικούς άξονες ανάπτυξης του κειμένου. Η φράση «επικίνδυνη στιγμή» είναι και επικοινωνιακά εύστοχη, καθώς κεντρίζει την προσοχή και προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη να διαβάσει το κείμενο και να πληροφορηθεί ποια και γιατί είναι η πιο επικίνδυνη στιγμή της ανθρωπότητας. Εντούτοις, στον τίτλο δε δηλώνεται ρητά (υπονοείται λογικά τι πρέπει να γίνει) η θέση του συγγραφέα «Για μένα το πιο σημαντικό είναι…» για όσα πιστεύει ότι πρέπει να κάνουμε για την αντιμετώπιση των κινδύνων που διατρέχουμε, παρόλο που στο κείμενο γίνεται εκτενής αναφορά σε αυτά.
Ερώτημα 2ο
Ο Κ. Δασκαλάκης παραθέτει ως παράδειγμα τη λανθασμένη πρόβλεψη του νομπελίστα οικονομολόγου P. Krugman, ότι στα επόμενα λίγα (7) χρόνια, από τότε που έκανε τη δήλωση αυτή, θα αποδεικνυόταν ότι η επίδραση του Ίντερνετ στην οικονομία θα ήταν μικρότερη από αυτή της μηχανής του φαξ. Έπεσε, φυσικά, τελείως έξω! Το παράδειγμα αυτό το παραθέτει ως τεκμήριο, για να δείξει πόσο δύσκολες και παρακινδυνευμένες είναι οι προβλέψεις σχετικά με τις εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και τις επιδράσεις της στη ζωή μας. Η δυσκολία αυτή οφείλεται, κυρίως, στον ραγδαίο ρυθμό εξέλιξής της και στην έκταση που μπορεί να προσλάβουν μελλοντικά οι εφαρμογές της. Ο Κ. Δασκαλάκης έχοντας επίγνωση της δυσκολίας αυτής επιδιώκει να αποφύγει μια πρόβλεψη, παρότι, όπως δηλώνει, είναι κοντά στις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις που γίνονται στο πεδίο αυτό. Έτσι, θέλει να διαφυλάξει το επιστημονικό του κύρος σε ένα τομέα στον οποίο οι εξελίξεις και οι αλλαγές που πιθανόν θα επέλθουν είναι απρόβλεπτες.
(Δεν πρόκειται για επίκληση στην αυθεντία, με το νόημα που δίνεται για τη χρήση της αυθεντίας στο σχολικό βιβλίο. Το νόημα των λόγων του Δασκαλάκη είναι ότι δε θα ήθελε να διακινδυνεύσει το επιστημονικό του κύρος κάνοντας μια πρόβλεψη που μπορεί να αποδειχτεί λανθασμένη σαν αυτή που έκανε ο Krugman για το Ίντερνετ. Η αναφορά του στον Krugman λειτουργεί ως παράδειγμα/τεκμήριο προς αποφυγή και όχι ως επίκληση σε "αυθεντία" που έπεσε τελείως έξω στην πρόβλεψή της. Αν ενισχύει σε κάτι την αξιοπιστία του είναι η διαφορετική του στάση, από τον Krugman. Αλλά αυτό δεν είναι επίκληση στην αυθεντία κατά την έννοια με την οποία αυτή ορίζεται στο σχολικό βιβλίο, δηλαδή η ενίσχυση των επιχειρημάτων του συγγραφέα/ομιλητή με όσα υποστηρίζει η αυθεντία που επικαλείται.)
Ερώτημα 3ο
α. Δύο σημεία του αποσπάσματος στα οποία το μήνυμα διατυπώνεται με αναγκαιότητα/υποχρέωση (δεοντική τροπικότητα) είναι: «θα πρέπει να μάθουμε» και «θα πρέπει να βοηθήσουμε», στα οποία η αναγκαιότητα/υποχρέωση εκφέρεται με το ρήμα «πρέπει» + υποτακτική.
Μετατροπή τους, ώστε το μήνυμα να εκφράζεται με βεβαιότητα: Με τους πόρους να συγκεντρώνονται στα χέρια των λίγων, θα μάθουμε να μοιραζόμαστε περισσότερο από όσο σήμερα. Με τις θέσεις εργασίας να μειώνονται, με ολόκληρες βιομηχανίες να κλείνουν, θα βοηθήσουμε τους λαούς να διασώσουν τον τόπο τους, να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της εποχής. Μετατρέπουμε, δηλαδή, τις φράσεις σε οριστική (μέλλοντα).
β. Αντικατάσταση των λέξεων/φράσεων με συνώνυμες σε πιο λόγιο ύφος:
Από την άλλη δεν πιστεύω – και υπό μία έννοια μακάρι να διαψευστούν οι προβλέψεις μου – ότι στα επόμενα 20 χρόνια θα δούμε μηχανές με την αποκαλούμενη "γενική τεχνητή νοημοσύνη”. Ενώ οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης θα βρίσκονται παντού γύρω μας, κάθε εφαρμογή θα λύνει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα.
ΘΕΜΑ 3
Το ποιητικό υποκείμενο διατηρεί επικριτική στάση απέναντι στην παντογνωσία. Νιώθει απογοητευμένο και διαψευσμένο, καθώς το κύρος της παντογνωσίας διαψεύδεται και εξευτελίζεται από «το Άγνωστο». Με τη ζωντάνια της αποστροφής το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται με β΄ ενικό πρόσωπο στην προσωποποιημένη παντογνωσία και της εκφράζει την ένταση της απογοήτευσής του, όπως δηλώνει το επιφώνημα «Α,», με οικείο και επικριτικό ύφος «Α, παντογνωσία με απογοητεύεις». Η απογοήτευση αιτιολογείται από την αντίθεση στ. 3-9 που διατυπώνεται ως απορία (σε πλάγιο λόγο), πώς είναι δυνατό η αυστηρή παντογνωσία που στηλιτεύει στους πάντες λάθη και άγνοια να εξευτελίζεται από το «Άγνωστο» που τελικά αποκαλύπτει τη δική της άγνοια «απορώ πώς ανέχεσαι να σε αμφισβητεί / εξευτελιστικά / ένα τελείως άγνωστό μας Άγνωστο». Με την ειρωνεία που δημιουργεί στον λόγο η απορία-ανατροπή το ποιητικό υποκείμενο καυτηριάζει και γελοιοποιεί την αλαζονική βεβαιότητα της γνώσης και της λογικής που έχουν οι άνθρωποι «μας» η οποία ανατρέπεται από το πεπερασμένο της γνώσης γενικά, αλλά ιδιαίτερα από την άγνοια για τον θάνατο στον οποίο οδηγούνται στο τέλος της ζωής «ΕΝΤΕΛΕΙ» και για τον οποίο δεν γνωρίζουν τίποτε.
Συμμερίζομαι με το ποιητικό υποκείμενο την απογοήτευση για το πεπερασμένο της ανθρώπινης γνώσης και συνειδητοποιώ πόσο τραγικά υβριστική είναι η πίστη των ανθρώπων ότι όλα τα ξέρουν. Όμως, με περισσότερη ψυχραιμία κατανοώ ότι τα φιλοσοφικά ερωτήματα που θέτει το κείμενο προσφέρονται για στοχασμό και διερεύνηση. Όταν απαντηθούν περνάνε στη σφαίρα της επιστήμης.
ΘΕΜΑ 4
Κυρίες και Κύριοι,
πρώτα απ’ όλα, θα ήθελα εκ μέρους των συμμαθητών μου να σας καλωσορίσω και να σας ευχαριστήσω που παρευρίσκεστε σε αυτή την εκδήλωση του σχολείου μας. Είναι χαρά και τιμή μας. Μας δίνεται η ευκαιρία να συζητήσουμε για την αποτροπή βλαβερών για τον άνθρωπο εφαρμογών της επιστημονικής γνώσης.
Τα σύγχρονα όπλα, εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, με τις οποίες παραβιάζονται η ιδιωτικότητα και οι ατομικές ελευθερίες, ή εφαρμογές της βιοτεχνολογίας προκαλούν, δικαιολογημένα, ανησυχία και φόβο σε πολλούς ανθρώπους για τις συνέπειες που μπορεί να έχουν και τροφοδοτούν θεωρίες συνωμοσίας.
Παρότι είναι απόλυτα αναγκαίο, είναι δυνατό να αποτραπούν και να αποκλειστούν τέτοιες εφαρμογές; Η άποψή μας είναι ναι, είναι δυνατό. Πώς μπορεί να γίνει αυτό, όταν μια τέτοια προοπτική έρχεται σε αντίθεση με τεράστια συμφέροντα, με ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες και καθεστώτα; Νομίζω ότι η απάντηση είναι πως αυτό είναι εφικτό, αν επικρατήσει μια διαφορετική βούληση στον κόσμο. Η βούληση σύμφωνα με την οποία «ο άνθρωπος θα είναι σκοπός και ποτέ δε θα υποβιβάζεται σε μέσο για την επίτευξη άλλων σκοπών». Η βούληση αυτή θα διαμορφωθεί και θα εκφραστεί μέσα από τους κοινωνικούς και πολιτικούς μας θεσμούς και από τους ανθρώπους οι οποίοι υπηρετούν την επιστήμη, από τους επιστήμονες.
Ιδιαίτερα σημαντική στη διαμόρφωση και στην επικράτησή της είναι η συμβολή της παιδείας. Χρειάζεται να αποκτήσουν οι άνθρωποι μια γενικότερη θεώρηση, μια φιλοσοφημένη, κατά κάποιο τρόπο, σκέψη για τις αξίες του πρέπει να έχει ο άνθρωπος, για τη σχέση των επιτευγμάτων αυτών με τον πολιτισμό και την ευτυχία του. Να βλέπει τα τεχνολογικά επιτεύγματα ως μέσα με τα οποία υπηρετούνται οι αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης, ως μέσα με τα οποία προστατεύεται και εξυψώνεται η ζωή του ανθρώπου.
Η βούληση να χρησιμοποιούνται τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα μόνο προς όφελος του ανθρώπου θα εκφραστεί και θα επιβληθεί με τη βοήθεια της πολιτικής. Σε δημοκρατικές κοινωνίες ζούμε. Πρέπει, λοιπόν, να θεσπιστούν θεσμοί και νόμοι που θα θέτουν υπό δημοκρατικό έλεγχο την τεχνολογία και τις τεράστιες δυνατότητες που προσφέρει. Έτσι, θα τεθούν φραγμοί στις επιθυμίες όσων θα ήθελαν να χρησιμοποιήσουν ανεξέλεγκτα και για δικό τους όφελος τα επιτεύγματα της υψηλής τεχνολογίας, είτε πρόκειται για κρατικές υπηρεσίες είτε για ιδιώτες.
Τέλος, ιδιαίτερη ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται η επιστημονική γνώση και τα τεχνολογικά επιτεύγματα έχει και ο επιστήμονας, γιατί είναι ο μόνος που μπορεί να εφαρμόσει την επιστημονική γνώση. Ο επιστήμονας ως πνευματικός άνθρωπος πρέπει, όταν το κρίνει σωστό, να αίρεται πάνω από εθνικές ή πολιτικές σκοπιμότητες και να ενεργεί όπως επιτάσσει το συμφέρον όλων των ανθρώπων.
Θα ολοκληρώσω την ομιλία μου με λόγια του Κ. Δασκαλάκη: «Χρέος μου είναι να διασφαλίσω όσο μπορώ πως αυτό το νοητό ποτάμι της επερχόμενης προόδου θα έχει φαρδιά κοίτη για να αρδεύσει με το νερό του όλους τους ανθρώπους». Έτσι, θα αναδειχθούν η επιστήμη και η τεχνολογία αυτό που πρέπει πραγματικά να είναι: θεμελιώδη στοιχεία του ανθρωπισμού και του πολιτισμού.
Σας ευχαριστώ.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Πέντε λέξεις/φράσεις ειδικού λεξιλογίου, το οποίο προέρχεται από την επιστήμη των υπολογιστών είναι: «τεχνητή νοημοσύνη», «αλγόριθμοι», «επεξεργασία δεδομένων», «αυτοματοποίηση», «γενική τεχνητή νοημοσύνη». Με τη χρήση όρων ειδικού λεξιλογίου από την επιστήμη των υπολογιστών ο Κ. Δασκαλάκης προσδίδει στον λόγο του ακρίβεια, επισημότητα, αντικειμενικότητα και την επιστημονική εγκυρότητα που συνεπάγεται η καλή γνώση του θέματος που έχει ως ειδικός επιστήμονας. Επίσης, με το ειδικό λεξιλόγιο εξασφαλίζεται και η άμεση ή έμμεση νοηματική σχέση των επιμέρους ιδεών με το θέμα στο οποίο αναφέρεται (η ενότητα του κειμένου).
Ερώτημα 2ο
α. Δύο εκφραστικοί τρόποι-γλωσσικές επιλογές είναι: α. Τα παραδείγματα με τα οποία ο Κ. Δασκαλάκης με συγκεκριμένο, παραστατικό και σαφή τρόπο επεξηγεί ότι οι επιστημονικές γνώσεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης εφαρμόζονται ήδη στον πραγματικό κόσμο «Η αναζήτηση μέσω φωνής … οδήγησης των αυτοκινήτων ένα τρίτο». β. Η επεξήγηση με την οποία διασαφηνίζεται ο όρος «γενική τεχνητή νοημοσύνη» «“γενική τεχνητή νοημοσύνη”, ότι θα φτιάξουμε δηλαδή μηχανές που». Η επεξήγηση δηλώνεται με τη χρήση και του κόμματος και της διαρθρωτικής λέξης «δηλαδή».
β. Χρησιμοποιούνται στην οριστική οι χρόνοι ενεστώτας και μέλλοντας. Ο ενεστώτας, «είναι», «δοκιμάζουν», «υποδέχονται» κ.ά., χρησιμοποιείται, για να δηλωθούν γεγονότα-συνέπειες που γίνονται στο παρόν και βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο μέλλοντας, «θα οδηγείται», «θα αναζητήσει», χρησιμοποιείται για να δηλωθούν συνέπειες που θα συμβούν στο μέλλον.
Ερώτημα 3ο
Ένα σχήμα λόγου είναι το ασύνδετο «κλιματική αλλαγή, υπερπληθυσμό, επιδημίες, μόλυνση των ωκεανών, προβλήματα στην τροφική παραγωγή», στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου. Με το ασύνδετο σχήμα ο συγγραφέας παραθέτει με τρόπο σωρευτικό πληροφορίες για τους περιβαλλοντικούς κινδύνους που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Με την παράθεση των κινδύνων αυτών σε ασύνδετο σχήμα κάνει τον ρυθμό του λόγου του γοργό και το ύφος του πυκνό, καθώς παραλείπονται οι σύνδεσμοι, και ζωηρό και δημιουργεί συναισθηματική ένταση. Έτσι, ευαισθητοποιεί τον αναγνώστη για τη σοβαρότητα της κατάστασης και την ανάγκη λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση των κινδύνων. Δεύτερο σχήμα λόγου είναι οι μεταφορές «θα πρέπει τα έθνη να χτίσουν γέφυρες και όχι τείχη μεταξύ τους» στην πρώτη περίοδο της τελευταίας παραγράφου. Με τις μεταφορές αυτές ο συγγραφέας εικονοποιεί την ανάγκη για επικοινωνία και συνεργασία ανάμεσα στα έθνη, ώστε να προστατευτεί ο πλανήτης μας. Το ύφος του λόγου αποκτά παραστατικότητα, ζωντάνια και αμεσότητα. Ο συγγραφέας πετυχαίνει να μεταδώσει πιο αποτελεσματικά το μήνυμα συνεργασίας και όχι απομόνωσης των εθνών, για την από κοινού αντιμετώπιση των κινδύνων.
Το κριτήριο προσομοίωσης (θέματα και απαντήσεις) υπάρχει στο βιβλίο των Σπυρίδωνος Κ. Κούτρα και Υπαπαντής Η. Ζουρούδη, 42 Πλήρη Κριτήρια Προσομοίωσης, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, Τράπεζα Θεμάτων, το οποίο αναμένεται σύντομα να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Σαββάλας».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου