ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Κείμενο 1 (Μη λογοτεχνικό, 15316)
Bodyshaming: Τι σε κάνει να ντρέπεσαι για το σώμα σου;
Το παρακάτω απόσπασμα αποτελεί κείμενο (διασκευή) από την ιστοσελίδα της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, για τη «γνωριμία» του κοινού με την ψηφιακή σειρά συζητήσεων Society Uncensored1.
Η βιομηχανία της ομορφιάς προβάλλει κατά κύριο λόγο γυναίκες, αλλά και άνδρες, «αποδεκτούς», που εντάσσονται στα στερεότυπα περί κάλλους, όπως ορίζονται σε εξώφυλλα περιοδικών και κοινωνικά δίκτυα. Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά: γιατί κάποιος έχει λόγο για το δικό σου σώμα; Πρέπει εσύ να θωρακίζεις τον εαυτό σου, για να μη γίνεσαι έρμαιο στην άποψη κάποιου; Πώς μπορούμε να αλλάξουμε τον ορισμό του τι είναι αποδεκτό ως σώμα; Τάπες, ψηλολέλεκες, τόφαλοι, κοκκαλιάρηδες, με λεύκη, με ψωρίαση, με άπειρα τατουάζ: πώς μπορούμε να πάψουμε να χαρακτηρίζουμε ανθρώπους, προσβάλλοντας και πληγώνοντάς τους;
Το bodyshaming, αν και έχει βαθιές ρίζες ως πρακτική, είναι ένας όρος που εμφανίζεται στον δημόσιο λόγο τα τελευταία χρόνια και αφορά τα επικριτικά σχόλια που μπορεί να δεχτεί ένας άνθρωπος για την εμφάνισή του. Το φαινόμενο αφορά τόσο γυναίκες όσο και άνδρες, όμως, καθώς σχετίζεται κατεξοχήν με το γυναικείο σώμα και την εργαλειοποίησή/αντικειμενοποίησή του, το bodyshaming στοχοποιεί κυρίως θηλυκότητες.
Στην κοινωνία μας θαυμάζουμε γυναίκες, αλλά και άνδρες, στις «ιδανικές» διαστάσεις, χωρίς δερματοπάθειες και αυτοάνοσα που αλλάζουν την «αποδεκτή» όψη. Το bodyshaming, λοιπόν, περιγράφει τα κακόβουλα σχόλια, τα οποία εκδηλώνονται, για να προσβάλουν και να χαρακτηρίσουν την εμφάνιση ενός ανθρώπου – είτε σε σχέση με τα φυσικά είτε με τα επίκτητα χαρακτηριστικά του – όταν ξεφεύγουν από το μη ρεαλιστικό πρότυπο που κυριαρχεί. Εξάλλου, το bodyshaming έχει βαθιές πολιτισμικές ρίζες στην κοινωνία, στα MΜΕ, στην οικογένεια, στον τρόπο που μεγαλώνουμε, ακόμα και στην τέχνη και τον κινηματογράφο, και φυσικά στις πατριαρχικές κοινωνικές δομές που ακόμα επικρατούν και καθορίζουν αντιλήψεις.
Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα, η συζήτηση έχει ανοίξει έντονα και στην ελληνική κοινωνία. Αφορμή μπορεί να έχει σταθεί και το γεγονός ότι ασκείται τελευταία bodyshaming σε ανθρώπους για τα κιλά τους, την κυτταρίτιδά ή τις ραγάδες τους, τα τατουάζ ή τις δερματοπάθειές τους ή το γεγονός ότι πρόσωπα με αναγνωρισιμότητα μπορεί να γίνονται τα ίδια θύτες κακόβουλων σχολίων. Ταυτόχρονα, γυναίκες και άνδρες με εξωπραγματικά «ιδανικές» διαστάσεις κυριαρχούν στα κοινωνικά δίκτυα είτε για να επιβάλουν τα καθιερωμένα πρότυπα της βιομηχανίας ομορφιάς που εκθειάζουν το υπερβολικά αδύνατο και γυμνασμένο σώμα είτε για να μας συμβουλέψουν να αγαπάμε το σώμα μας, όπως είναι.
Εν μέσω καλοκαιριού, όπου αρκετοί και αρκετές νιώθουν ανασφαλείς στο να εκθέσουν το σώμα τους στα βλέμματα των άλλων, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση ανοίγει τη συζήτηση, όχι μόνο με αφορμή την παραλία, αλλά κυρίως, για να μιλήσουμε για το πώς θα καταφέρουμε να χωράμε στα σώματά μας χωρίς να αισθανόμαστε ενοχές για αυτά.
1 κοινωνία χωρίς λογοκρισία
Κείμενο 2 (Λογοτεχνικό)
Bernardine Evaristo (1959 – )
Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο
Στο βιβλίο «Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο» (εκδ. Gutenberg, 2020) της Μπερναρντίν Εβαρίστο παρελαύνουν δώδεκα γυναίκες που ζουν στη Βρετανία, οι περισσότερες μαύρες ή μιγάδες, κάθε ηλικίας, πλούσιες και φτωχές, με διαφορετικούς χαρακτήρες και προσανατολισμούς.
Η Κάρολ μετακόμισε κατευθείαν από το διαμέρισμα
της μητέρας της όπου έμενε δωρεάν για κάνα δυό χρόνια
μετά την αποφοίτησή της για να βάλει στην άκρη
λεφτά για ν ́ αγοράσει σπίτι
στο σπίτι του Φρέντι στο Φούλαμ όπου η σχέση τους
προχώρησε στη φάση του αρραβώνα
θα είμαι η αρσενική νοικοκυρά στη σχέση, της υπο-
σχέθηκε, θα κρέμομαι χαριτωμένα από το μπράτσο σου
όποτε χρειάζεται, θα κουρεύω το γρασίδι, θα φτιάχνω
μαρμελάδες, θα επιβλέπω την οικονόμο και θα μεγα-
λώσω τα όμορφα μελαχρινά παιδιά μας
της άρεσε που ήταν διατεθειμένος να υπηρετήσει
τη φιλοδοξία της
ήξερε ότι θα πήγαινε μπροστά πολύ πιο γρήγορα
μ’ αυτόν στο πλευρό της
εκείνος είπε ότι οι γονείς του ήθελαν να παντρευτεί
κάποια που οι πρόγονοί της, όπως οι δικοί τους, θα έφτα-
ναν ως τον Γουλιέλμο τον Κατακτητή.
θα έπρεπε να έβλεπες τα μούτρα τους όταν τους το
είπα.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Ποιο είναι το θέμα του Κειμένου 1, ποιους αφορά και γιατί; Να γράψεις την απάντησή σου σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων.
Μονάδες 10
2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 επιστρατεύεται η τεχνική του ορισμού. Ποια είναι η έννοια που ορίζεται και ποια τα χαρακτηριστικά της (μονάδες 4); Πιστεύεις ότι λογικά και δομικά δικαιολογείται ο ορισμός στη δεύτερη παράγραφο; Δικαιολόγησε την απάντησή σου (μονάδες 6).
Μονάδες 10
3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 οι συντάκτες του παραθέτουν ερωτήματα. Τι θέλουν να πετύχουν με αυτόν τον τρόπο (μονάδες 10); Πιστεύεις ότι θα άλλαζε το ύφος λόγου της παραγράφου, αν στη θέση των ερωτημάτων υπήρχαν προτάσεις κρίσεως και γιατί (μονάδες 5);
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 2
Γιατί πολλοί άνθρωποι όχι μόνο δεν αποδέχονται, αλλά νιώθουν και ντροπή για τα φυσικά και επίκτητα σωματικά χαρακτηριστικά τους, όπως αυτά διαμορφώνονται, και ποιες συνέπειες έχει για τους ίδιους το φαινόμενο αυτό; Να εκθέσεις τις απόψεις σε άρθρο σου, με 350-400 λέξεις, που θα δημοσιευτεί σε περιοδικό για νέους.
Μονάδες 30
ΘΕΜΑ 3
«θα είμαι η αρσενική νοικοκυρά … μελαχρινά παιδιά μας» Ποιο εκφραστικό μέσο κυριαρχεί στο λόγο του Φρέντι και πώς λειτουργεί σε συνδυασμό με τη χρήση του α΄ ενικού προσώπου ως προς το νόημα και το ύφος του κειμένου;
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 4
Να ερμηνεύσεις τη στάση του Φρέντι στο Κείμενο 2. Εξακολουθεί, κατά τη γνώμη σου, να είναι επίκαιρος στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα ο «προβληματισμός» που θέτει το Κείμενο 2; Να απαντήσεις με ένα κείμενο 100-150 λέξεων.
Μονάδες 15
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ 1
1ο υποερώτημα
Θέμα του κειμένου είναι η ντροπή που μπορεί να νιώθει κάποιος για το σώμα του. Είναι ένα φαινόμενο που αφορά κυρίως τις γυναίκες, αλλά και τους άνδρες, αν φυσικά ή επίκτητα σωματικά τους χαρακτηριστικά αποκλίνουν από τα πρότυπα ομορφιάς που προβάλλονται. Για την απόκλιση αυτή γίνονται αποδέκτες κακοπροαίρετων και προσβλητικών σχολίων που τους δημιουργούν συναισθήματα ντροπής και ενοχής.
2ο υποερώτημα
Ορίζεται ο όρος «bodyshaming». Κύριο προσδιοριστικό χαρακτηριστικό του είναι τα επικριτικά σχόλια που μπορεί δεχτεί κάποιος για την εμφάνισή του. Τα σχόλια αυτά στοχοποιούν κυρίως γυναίκες. Τέλος, αναφέρεται ότι, παρόλο που ο όρος αυτός είναι καινοφανής, ως πρακτική έχει βαθιές ρίζες. Ο ορισμός του όρου στη δεύτερη παράγραφο δικαιολογείται λογικά και δομικά, επειδή βοηθάει τον αναγνώστη να κατανοήσει με συγκεκριμένο και σαφή τρόπο τον ξενόγλωσσο όρο (που αναφέρεται και στον τίτλο του κειμένου) «bodyshaming», για το οποίο γίνεται αναλυτικά λόγος στη συνέχεια του κειμένου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι λειτουργεί ως πρωτοβάθμιος ορισμός που οι όροι του αναλύονται εκτενώς στο υπόλοιπο κείμενο. Σε κάθε περίπτωση, ο ορισμός του όρου αυτού στη δεύτερη παράγραφο εξυπηρετεί την αλληλουχία (τη λογικά διάταξη των νοημάτων) και τη συνοχή (τη σύνδεση των νοημάτων) του κειμένου.
3ο υποερώτημα
Με τα ερωτήματα που διατυπώνουν οι συντάκτες στον πρόλογο του κειμένου προκαλούν το ενδιαφέρον, προσελκύουν την προσοχή και κινητοποιούν τη σκέψη του αναγνώστη καθώς τα ερωτήματα, από τη φύση τους, εκφράζουν απορία που πρέπει να απαντηθεί. Δίνουν ποικιλία, προφορικότητα, αμεσότητα και ζωντάνια στον λόγο τους δημιουργώντας την αίσθηση διαλόγου με τον αναγνώστη και έτσι επικοινωνούν καλύτερα μαζί του. Τα ερωτήματα αυτά είναι εύστοχα και εισάγουν κατευθείαν στο θέμα του κειμένου. Αν στη θέση των ερωτημάτων υπήρχαν προτάσεις κρίσεως, το ύφος θα ήταν διαφορετικό. Τα νοήματα θα δίνονταν ως κάτι δεδομένο ως διαπιστωμένο και βέβαιο γεγονός, ως πληροφορία. Επίσης, θα χανόταν η άμεση πνευματική αντίδραση, το ενδιαφέρον και συμμετοχή του αναγνώστη, που επιτυγχάνεται με τα ερωτήματα. Έτσι, το ύφος του λόγου θα έχανε τη ζωηρότητά του και θα γινόταν τυπικό.
ΘΕΜΑ 2
Τίτλος: «Αγάπα σεαυτόν»
Πρόλογος
Το σώμα μας είναι μοναδικό, γιατί μοναδικός είναι και ο καθένας από εμάς που το έχει. Το σώμα μας δεν είναι μέσο προβολής μας σε ποζάτες φωτογραφίες ούτε μέσο ικανοποίησης της φιλαρέσκειας και της ματαιοδοξίας μας, όσο είναι ακμαίο και ωραίο. Το σώμα μας είναι «ο ναός του πνεύματος», ο τόπος όπου κατοικεί το πνεύμα μας. Δεν είναι, λοιπόν, παράδοξο και αντιφατικό το πνεύμα να ντρέπεται για την κατοικία του;
Κύριο μέρος
Α΄ νοηματική ενότητα: Γιατί πολλοί άνθρωποι δεν αποδέχονται το σώμα τους, αλλά ντρέπονται γι’ αυτό.
Ασφαλώς, και είναι παράδοξο. Γιατί, λοιπόν, πολλοί άνθρωποι ντρέπονται για το σώμα τους; Οι λόγοι είναι αρκετοί.
- Ο κυριότερος λόγος είναι τα πρότυπα που προβάλλονται από τη βιομηχανία της ομορφιάς: γυναίκες πανέμορφες, ψηλές, καλλίγραμες, με τέλειες αναλογίες, λαμπερές, άντρες ωραίοι, ψηλοί, σφριγηλοί, γοητευτικοί. Οτιδήποτε διαφέρει και αποκλίνει από αυτά τα πρότυπα, ανάλογα με τον βαθμό απόκλισης, θεωρείται κατώτερο, άσχημο και αιτία για να νιώθουν πολλοί συναισθήματα μειονεξίας και ντροπής.
- Είναι ψυχική ανάγκη των ανθρώπων να αρέσουν και να προσελκύουν την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων ανθρώπων. Τους διαφεύγει, ωστόσο, ότι αυτό δεν εξαρτάται μόνο από το παρουσιαστικό τους. Εξαρτάται από τη γενικότερη εικόνα τους, σημαντικά στοιχεία της οποίας είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, όπως είναι η ευφυΐα τους, η ευγένειά τους, η μόρφωσή τους, ο λόγος τους, η συμπεριφορά τους, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, ακόμα και οι σωματικές «ατέλειές» τους, που μπορεί να είναι κάποια παραπανήσια κιλά ή κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσώπου.
- Δεν φροντίζουν όσο πρέπει το σώμα τους, με καλή διατροφή, ξεκούραση, άσκηση, ώστε να διατηρείται υγιές και όμορφο. Η παραμέληση αυτή και οι επιπτώσεις που συνεπάγεται, τους προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα.
Β΄ νοηματική ενότητα: συνέπειες του φαινομένου αυτού.
- Οι άνθρωποι που δεν αποδέχονται το σώμα τους νιώθουν συναισθήματα ντροπής, ενοχής, μειονεξίας, άγχους, ακόμα και κατάθλιψης, σαν να φταίνε γι’ αυτό. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση.
- Έχουν αναστολές και φόβους απόρριψης στη σύναψη σχέσεων και στις συναναστροφές τους με τους άλλους νιώθουν αμήχανα και άβολα.
- Παραιτούνται από σημαντικές δραστηριότητες, όπως είναι η άθληση.
- Καταφεύγουν σε ανθυγιεινές δίαιτες, για να αποκτήσουν το «αποδεκτό» σωματικό βάρος, ή σε δαπανηρές χειρουργικές επεμβάσεις για να «διορθώσουν» σωματικά χαρακτηριστικά τους.
- Δεν αγαπούν το σώμα τους, γιατί δεν μπορεί κάποιος να αγαπάει κάτι για το οποίο ντρέπεται. Κατ’ επέκταση δεν αγαπούν τον εαυτό τους. Κι ύστερα, δεν μπορούν να αγαπούν τους άλλους με τα ελαττώματα και τις ατέλειές τους και να μην αγαπούν το σώμα τους, επειδή δεν είναι τέλειο.
Επίλογος
Δεν πρέπει να παραμελούμε το σώμα μας, αλλά ούτε και να το αξιολογούμε με κριτήριο την ομοιότητά μας με τα πρότυπα ομορφιάς που λανσάρει η βιομηχανία της ομορφιάς, το εμπορικό κέρδος και η – κακόβουλη συνήθως – άποψη που έχει κάποιος άλλος για μας. Δεν το αξίζει αυτό το σώμα μας ούτε και ο εαυτός μας.
ΘΕΜΑ 3
Στο λόγο του Φρέντι κυριαρχούν οι εικόνες «θα κρέμομαι χαριτωμένα από το μπράτσο σου», «θα κουρεύω το γρασίδι» «θα φτιάχνω μαρμελάδες», «θα επιβλέπω την οικονόμο», «θα μεγαλώσω τα όμορφα μελαχρινά παιδιά μας». Με τις εικόνες προβάλλεται το γυναικείο στερεότυπο της γυναίκας-νοικοκυράς, αλλά και η ανατροπή του, καθώς σε αυτές τις εικόνες πρωταγωνιστεί ο σύζυγος, αντί της συζύγου. Τονίζεται ακόμα και η ένταση των συναισθημάτων του Φρέντι, καθώς δέχεται να αναλάβει τον παραδοσιακό ρόλο της συζύγου, προκειμένου να στηρίξει την αγαπημένη του στις επαγγελματικές της φιλοδοξίες. Επίσης, οι εικόνες αυτές εικονοποιούν τις προσδοκίες του Φρέντι για μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή και ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας που εμπνέει στην Κάρολ.
Με τη χρήση του α’ ενικού προσώπου «θα είμαι, … θα κρέμομαι …» ο ήρωας εκφράζει προσωπικούς στόχους και οράματα, περιγράφει δηλαδή πώς φαντάζεται το ρόλο του στην κοινή τους ζωή και ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να τον προσεγγίσει καλύτερα. Με τον συνδυασμό εικόνων και α΄ ενικού προσώπου ενισχύεται η παραστατικότητα των εικόνων με αμεσότητα και οικειότητα και ο λόγος αποκτά τον χαμηλόφωνο τόνο που έχει η φωνή, όταν περιγράφει όνειρα που ελπίζουμε να πραγματοποιηθούν. Ο αναγνώστης συγκινείται από την ειλικρίνεια του ήρωα, κατανοεί και εκτιμά το ήθος του. Έτσι, η ποιητική αφήγηση ζωντανεύει και τα νοήματα γίνονται εύληπτα και κατανοητά.
ΘΕΜΑ 4
Ο Φρέντι είναι διατεθειμένος να αναλάβει εκείνος τη φροντίδα του νοικοκυριού «θα είμαι η αρσενική νοικοκυρά» και των παιδιών «θα μεγαλώσω τα όμορφα μελαχρινά παιδιά μας», προκειμένου να στηρίξει τις επαγγελματικές φιλοδοξίες της γυναίκας του «της άρεσε που ήταν διατεθειμένος να υπηρετήσει τη φιλοδοξία της». Ο Φρέντι δεν ενστερνίζεται και ανατρέπει το στερεότυπο που θέλει τον σύζυγο αρχηγό της οικογένειας, αφοσιωμένο στο επάγγελμα και στην οικονομική του εξέλιξη, ενώ η γυναίκα πρέπει να έχει προτεραιότητα το σπίτι και τα παιδιά. Η αντιστροφή των ρόλων που προτείνει ο Φρέντι περιγράφει έναν προοδευτικό άνθρωπο, απελευθερωμένο από συντηρητικά στερεότυπα «οι γονείς του ήθελαν να παντρευτεί … ως τον Γουλιέλμο τον Κατακτητή» που εκφράζει έμπρακτα την αγάπη του προς τη γυναίκα του και την πίστη του στην ισότητα των δύο φύλων.
Ο «προβληματισμός» που θέτει το Κείμενο 2 είναι ,δυστυχώς, επίκαιρος στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα. Παρά τη θεσμοθετημένη ισότητα των φύλων επιβιώνουν ακόμα στην ελληνική κοινωνία στερεότυπα που προκαθορίζουν αυστηρά τους ρόλους των δύο φύλων, τυποποιούν τις σχέσεις τους μέσα στην οικογένεια και δημιουργούν εμπόδια και αναστολές ιδιαίτερα στις γυναίκες.
Σπυρίδων Κ. Κούτρας - Υπαπαντή Η. Ζουρούδη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου