ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ - ΗΛΙΚΙΑΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
(ΠΕΙΘΩ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ)
ΝΕΟ
7ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Ηλικιακός ρατσισμός
Άρθρο της Εύας Στάμου, https://www.athensvoice.gr/epikairotita/politiki-oikonomia/605886/ta-dyo-prosopa-toy-ilikiakoy-ratsismoy/(διασκευή)
Ευπώλητα βιβλία, δημοφιλείς ταινίες, η τηλεοπτική διαφήμιση, το καθημερινό λεξιλόγιο, πολλές θεσμικές αποφάσεις, ακόμα και παραδόσεις εντός της κοινωνικής θεωρίας, βρίθουν παραδειγμάτων ηλικιακού ρατσισμού που συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε ως τέτοιον. Δυστυχώς, πολύ συχνά θεωρούμε τις συναφείς αντιλήψεις και πρακτικές ως κάτι απόλυτα φυσιολογικό.
Ο ηλικιακός ρατσισμός είναι η συστηματική δημιουργία στερεοτύπων και η εδραίωση προκαταλήψεων που οδηγούν σε διαχωρισμό κάποιων ατόμων από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας και τον αποκλεισμό τους από σημαντικές δραστηριότητες, με μοναδικό κριτήριο την ηλικία τους. Πρόκειται συχνά για ένα σύνολο υπόρρητων ιδεοληψιών, που εισχωρούν ποικιλοτρόπως στον καθημερινό μας τρόπο σκέψης και έκφρασης, χρωματίζοντας την επικοινωνία μας με τους άλλους.
Αν και θύματα του ρατσισμού της ηλικίας μπορεί να είναι και οι νέοι και η μέση ηλικία, ο ηλικιακός ρατσισμός αφορά, κυρίως, τους ηλικιωμένους. Ο φυσικός φόβος μας για τα γηρατειά δεν μας επιτρέπει πάντα να συνειδητοποιήσουμε ότι μπορεί η βιολογική ωρίμαση μετά από κάποιο ηλικιακό όριο να είναι εκφυλιστική, η ψυχική ωρίμαση όμως έχει πλήθος θετικών γνωρισμάτων, όπως την πρακτική σοφία, τη βελτίωση της κριτικής μας ικανότητας, τη δυνατότητα να προσεγγίζουμε ένα ζήτημα από διαφορετικές σκοπιές και να λαμβάνουμε εύστοχες αποφάσεις. Για αυτούς τους λόγους και μόνο ίσως θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η τρίτη ηλικία μπορεί ως προς ορισμένες απόψεις να είναι σίγουρα λειτουργική, αν όχι και αναπτυξιακή.
Σε αντίθεση με ό,τι ίσως νομίζουμε, ο ηλικιακός ρατσισμός έχει οξυνθεί στις μέρες μας, λόγω της εντυπωσιακής αύξησης μεθόδων παράτασης της νεότητας με τεχνικά μέσα. Η διαφήμιση, η πλαστική χειρουργική, η φαρμακολογία και η βιομηχανία του θεάματος, εκμεταλλευόμενες την αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου, δίνουν συχνά την εντύπωση ότι μπορούμε να αναβάλλουμε τη γήρανση επ’ αόριστον. Η τεχνική επεξεργασία των φωτογραφιών, το μακιγιάζ, οι πλαστικές επεμβάσεις προβάλλουν το ιδεώδες της αιώνιας νεότητας και την ψευδαίσθηση ότι το ίδιο το άτομο ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τη διαδικασία της γήρανσης –με συνέπεια όποιος δεν δείχνει αιώνια έφηβος, να θεωρείται ότι έχει κάποιο πρόβλημα, για το οποίο του αξίζει κάθε μομφή.
Τέλος, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι λόγω του άγχους μας για τα γηρατειά και της δυσκολίας μας να αποδεχθούμε την ηλικιακή διαφορετικότητα, τις τελευταίες δεκαετίες τα όρια ανάμεσα στα στάδια του βίου συγχέονται και όλα τείνουν προς την εξομοίωση των γενεών. Το αποτέλεσμα είναι πως αντί να έχουμε μια θετική σχέση με το όποιο ηλικιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται ο καθένας μας, προσπαθούμε διαρκώς να προβάλουμε μια διαφορετική πραγματικότητα. Δεν είναι σαφές αν πρόκειται για «απάτη» ή αυταπάτη, καθώς το μεγαλύτερο θύμα του ηλικιακού ρατσισμού ίσως να είναι τελικά ο ίδιος μας ο εαυτός.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Δείκτης πολιτισμού ο σεβασμός στην τρίτη ηλικία
Σπυρίδων Κ. Κούτρας
Ένα από τα κριτήρια αξιολόγησης του πολιτισμικού επιπέδου μιας κοινωνίας είναι ο σεβασμός προς τους ηλικιωμένους και η διασφάλιση των δικαιωμάτων τους για ενεργό και αξιοπρεπή ζωή. Είναι ανάγκη, λοιπόν, να μεταβάλουμε τη στάση μας απέναντι στους ηλικιωμένους, καθώς αυτή κυριαρχείται πολύ συχνά από αρνητικά στερεότυπα και προκαταλήψεις.
Στον σύγχρονο κόσμο η στερεοτυπική εικόνα που επικρατούσε σε άλλες εποχές για τον ηλικιωμένο, ανήμπορος, παθητικός, εξαρτώμενος και περιθωριοποιημένος, πρέπει να ξεθωριάσει. Σήμερα, πρέπει να επικρατήσει μια θετική στάση απέναντι στο γήρας. Οι νέοι, η κοινωνία και η πολιτεία οφείλουν να δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη θέση και τα δικαιώματα των ηλικιωμένων.
Ο σεβασμός και η προσφορά προς τον άνθρωπο είναι δείγματα υψηλού πολιτισμικού επιπέδου. Πολύ περισσότερο όταν η προσφορά, η βοήθεια και η φροντίδα παρέχονται σε ανθρώπους που την έχουν ανάγκη και στους οποίους την οφείλουμε. Και τέτοιοι είναι οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας· οι άνθρωποι που μας προστάτευσαν, που μας ανάθρεψαν και μας στήριξαν στις δυσκολίες της ζωής μας. Ο σεβασμός, η αγάπη, η ενθάρρυνση, η ηθική και η υλική ενίσχυσή τους, αν τη χρειάζονται, είναι δείγματα ευγνωμοσύνης και δικαιοσύνης και επομένως δείγματα υψηλού ηθικού και πολιτισμικού επιπέδου των ανθρώπων που τα προσφέρουν στους ηλικιωμένους.
Η ενσυναίσθηση για την τρίτη ηλικία είναι πολύ σημαντική. Σημαντικότερη, ωστόσο, είναι η προστασία των δικαιωμάτων της. Οι ηλικιωμένοι δικαιούνται να είναι ανεξάρτητοι, να συμμετέχουν στα κοινά, να μπορούν να εκπληρώνουν προσωπικούς τους στόχους, να έχουν την απαραίτητη φροντίδα και να ζουν με αξιοπρέπεια (οι πέντε βασικές αρχές που ορίστηκαν για τους ηλικιωμένους από τον ΟΗΕ). Η προστασία των δικαιωμάτων που έχουν οι ηλικιωμένοι είναι μέρος της όλης προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και δείκτης πολιτισμού μιας κοινωνίας.
Η συμπαράσταση και η φροντίδα των ηλικιωμένων είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Η ευγένεια, ο σεβασμός και η αλληλεγγύη προς αυτούς είναι στοιχεία που δείχνουν ενάρετο ήθος και καλοσύνη και δίνουν ένα αισιόδοξο μήνυμα στους ανθρώπους όλων των ηλικιών, αφού ο κύκλος της ζωής είναι αναπόδραστος.
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Έζησα με αναίδεια
Μαρία Λαϊνά, Ό,τι έγινε. Άνθρωποι και φαντάσματα.
https://www.patakis.gr/books/9789601689838-
oti-egine-anthropoi-kai-fantasmata/
Έζησα με αναίδεια
και μοναξιά.
Μιλάω στο πρώτο πρόσωπο.
Έζησα με παράξενες σκέψεις
σκοτεινές παρορμήσεις
και όνειρα×
σε μερικά έβγαινα σε λιμάνια
σ’ άλλα πνιγόμουνα
λίγο πριν απ’ την όχθη
κατάπινα το αλμυρό νερό.
Ολόκληρη έζησα.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο με 70-80 λέξεις τα επιχειρήματα με τα οποία ο συγγραφέας του Κειμένου 2 στηρίζει τη θέση του ότι ο σεβασμός και η προσφορά προς τους ηλικιωμένους είναι δείγματα υψηλού πολιτισμικού επιπέδου.
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ Β
Β1.
Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση με βάση το περιεχόμενο του Κειμένου 1 (χωρίς αναφορά σε χωρία του Κειμένου):
1. Στην πρώτη (1η) παράγραφο υποστηρίζεται ότι
α. έχουμε εξοικειωθεί στην αναγνώριση φαινομένων ηλικιακού ρατσισμού.
β. ο ηλικιακός ρατσισμός είναι εμφανής πάντοτε.
γ. η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη από δυσδιάκριτα συνήθως φαινόμενα ηλικιακού ρατσισμού.
2. Στην δεύτερη (2η) παράγραφο αναφέρεται ότι
α. ο ηλικιακός ρατσισμός δεν αποκλείει κανένα μέλος της κοινωνίας μας από σημαντικές δραστηριότητες.
β. ο ηλικιακός ρατσισμός ευνοεί τη δημιουργία προκαταλήψεων.
γ. ο ηλικιακός ρατσισμός συμβάλλει στην ουσιαστική επικοινωνία των ανθρώπων.
3. Στην τρίτη (3η) παράγραφο υποστηρίζεται ότι
α. Ο φόβος για τα γηρατειά μάς εμποδίζει να καταλάβουμε τα θετικά της ψυχικής ωρίμασης.
β. Η βιολογική ωρίμαση είναι σε κάθε περίπτωση εκφυλιστική.
γ. ο ηλικιακός ρατσισμός αφορά μόνο τους ηλικιωμένους.
4. Στην τέταρτη (4η) παράγραφο υποστηρίζεται ότι
α. Ο ηλικιακός ρατσισμός έχει αμβλυνθεί λόγω παράτασης της νεότητας με τεχνικά μέσα.
β. όσοι επιδιώκουν την παράταση της νεότητάς τους με τεχνικά μέσα είναι αξιόμεμπτοι.
γ. το άτομο έχει την ψευδαίσθηση ότι ελέγχει τη διαδικασία της γήρανσης.
5. Στην πέμπτη (5η) παράγραφο υποστηρίζεται ότι α. δεν μπορούμε να αποδεχτούμε εύκολα τα γηρατειά.
β. δεν υπάρχουν πια όρια ανάμεσα στις ηλικίες.
γ. στην πραγματικότητα έχουμε θετική σχέση με την ηλικία στην οποία βρίσκεται καθένας μας.
Μονάδες 15
Β2.
α. Στην τρίτη (3η) παράγραφο του Κειμένου 1 «Αν και θύματα … αναπτυξιακή» η αρθρογράφος χρησιμοποιεί ασύνδετο σχήμα. Να το εντοπίσετε (μονάδες 2) και εξηγήσετε τι πετυχαίνει με τη χρήση του στη συγκεκριμένη περίπτωση. (μονάδες 4)
β. «Σήμερα, πρέπει να επικρατήσει μια θετική στάση απέναντι στο γήρας». Στην παραπάνω περίοδο (Κείμενο 2, δεύτερη [2η] παράγραφος) ο τρόπος με τον οποίο ο συντάκτης διατυπώνει το μήνυμα εκφράζει:
1. επιθυμία
2. ευχή ή
3. υποχρέωση;
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 2)
Να αναδιατυπώσετε την περίοδο, ώστε να εκφράζεται πληροφορία με βεβαιότητα. (μονάδες 2)
Μονάδες 10
Β3.
Ποια είναι η αποδεικτέα (που πρέπει να αποδειχτεί) θέση της αρθρογράφου στην τέταρτη (4η) παράγραφο του Κειμένου 1 «Σε αντίθεση … κάθε μομφή»; (μονάδες 2) Ποιον τρόπο και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί για να την αποδείξει; (μονάδες 8)
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Να ερμηνεύσετε τον τρόπο με τον οποίο έζησε το ποιητικό υποκείμενο. Για την ερμηνεία σας να αξιοποιήσετε τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Εσάς θα σας ικανοποιούσε ένας τέτοιος τρόπος ζωής; Η απάντησή σας να εκτείνεται σε 150-200 λέξεις.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Σε άρθρο σας 350-400 λέξεων που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας:
α. να εκθέσετε τις απόψεις σας για τις επιπτώσεις που έχει ο ηλικιακός ρατσισμός και
β. να προτείνετε τρόπους με τους οποίους μπορούν οι νέοι να δείχνουν την κατανόηση και τη συμπαράστασή τους στους ηλικιωμένους.
Για τη σύνταξη του άρθρου σας να αξιοποιήσετε δημιουργικά τα κείμενα αναφοράς.
Μονάδες 30
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Στην επιλογική παράγραφο του Κειμένου 1 «Τέλος, είναι σημαντικό … ο εαυτός» η αρθρογράφος
1. υποστηρίζει ότι οι ηλικιωμένοι πρέπει να προβάλλουν μια διαφορετική εικόνα του εαυτού τους, ώστε να μην πέφτουν θύματα του ηλικιακού ρατσισμού.
2. μάς καλεί έμμεσα να αποδεχόμαστε την πραγματικότητα του ηλικιακού σταδίου στο οποίο κάθε φορά βρισκόμαστε.
3. αναφέρει ότι είναι αυταπάτη να πιστεύουμε ότι θα αποφύγουμε τον ηλικιακό ρατσισμό.
Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση και να αιτιολογήσετε σύντομα (μέχρι 80 λέξεις) την απάντησή σας σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην παράγραφο αυτή. (μονάδες 5+5 = 10)
β. Στην αρχή της δεύτερης (2ης), τρίτης (3ης) και τέταρτης (4ης) παραγράφου του Κειμένου 1 επαναλαμβάνεται η φράση «ηλικιακός ρατσισμός». Τι επιτυγχάνεται με την επανάληψή της; (μονάδες 5)
Μονάδες 15
Β2.
Στη δεύτερη (2η) παράγραφο του Κειμένου 2 «Στον σύγχρονο κόσμο … των ηλικιωμένων.» να βρεις και να γράψεις στο τετράδιό σου μία λέξη που χρησιμοποιείται με μεταφορική σημασία. Τι πετυχαίνει ο συντάκτης του Κειμένου με τη μεταφορική της χρήση;
Μονάδες 10
Β3. Στην τρίτη (3η) παράγραφο του Κειμένου 2 «Ο σεβασμός … ηλικιωμένους» στόχος του συντάκτη του είναι να εξηγήσει και να πείσει γιατί ο σεβασμός και η προσφορά προς τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας είναι δείγματα υψηλού πολιτισμικού επιπέδου. Να αναφέρετε (από το κείμενο) δύο γλωσσικές επιλογές χαρακτηριστικές της γλώσσας της επιχειρηματολογίας με τις οποίες πετυχαίνει τον στόχο του (μονάδες 4) εξηγώντας τη λειτουργία της καθεμιάς. (μονάδες 6)
Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Ο συγγραφέας στηρίζει τη θέση του ότι ο σεβασμός και η προσφορά προς τους ηλικιωμένους είναι δείγματα υψηλού πολιτισμικού επιπέδου με επιχειρήματα. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι η προσφορά στους ηλικιωμένους είναι χρέος μας γιατί την έχουν ανάγκη και γιατί αποτελεί πράξη ευγνωμοσύνης και δικαιοσύνης για τις ευεργεσίες που μας προσέφεραν. Επισημαίνει ότι μια πολιτισμένη κοινωνία οφείλει να προστατεύει τα δικαιώματά τους, γιατί αυτά είναι ανθρώπινα δικαιώματα και υπογραμμίζει ότι η συμπαράσταση στους ηλικιωμένους είναι απόδειξη ηθικότητας.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
1. γ
2. β
3. α
4. γ
5. α
Β2.
α. Το ασύνδετο σχήμα υπάρχει στην πρόταση: «όπως την πρακτική σοφία, τη βελτίωση της κριτικής μας ικανότητας, τη δυνατότητα να προσεγγίζουμε ένα ζήτημα από διαφορετικές σκοπιές». Με τη χρήση του ασύνδετου σχήματος η αρθρογράφος πετυχαίνει να παραθέσει σε πυκνό λόγο το πλήθος των θετικών γνωρισμάτων που έχει η ψυχική ωρίμαση. Ο ρυθμός του λόγου γίνεται γοργός, το ύφος ζωηρό και προκαλείται συναισθηματική ένταση. Υποβάλλονται συναισθήματα εκτίμησης για την τρίτη ηλικία. Έτσι, η αρθρογράφος πείθει τον αναγνώστη για την άποψή της ότι η ηλικία αυτή είναι «λειτουργική, αν όχι και αναπτυξιακή» και τον ευαισθητοποιεί για τη στάση μας απέναντί της.
β. Στην περίοδο αυτή ο τρόπος διατύπωσης του μηνύματος εκφράζει 3. υποχρέωση. Χρησιμοποιείται το απρόσωπο ρήμα «πρέπει» με υποτακτική «να επικρατήσει» (δεοντική τροπικότητα).
Έκφραση πληροφορίας με βεβαιότητα: Σήμερα, επικρατεί μια θετική στάση απέναντι στο γήρας. Η βεβαιότητα (και το πληροφοριακό ύφος) εκφράζεται με τη χρήση της οριστικής έγκλισης «επικρατεί».
Β3. Η αποδεικτέα θέση της αρθρογράφου στην παράγραφο αυτή είναι ότι ο ηλικιακός ρατσισμός έχει οξυνθεί στις μέρες μας «ο ηλικιακός … στις μέρες μας». Για να αποδείξει τη θέση της χρησιμοποιεί επίκληση στη λογική και ως μέσα πειθούς χρησιμοποιεί επιχείρημα και τεκμήρια. Αρχικά, διατυπώνει το επιχείρημα ότι η όξυνση του ηλικιακού ρατσισμού οφείλεται στην αύξηση των μεθόδων παράτασης της νεότητας με τεχνικά μέσα («λόγω της εντυπωσιακής … με τεχνικά μέσα»). Στη συνέχεια, παραθέτει τεκμήρια και ειδικότερα παραδείγματα αύξησης τέτοιων μεθόδων και μέσων, με τα οποία δίνεται η εντύπωση ότι το άτομο ελέγχει τη διαδικασία της γήρανσης («Η διαφήμιση … πλαστικές επεμβάσεις»). Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όποιος δεν χρησιμοποιεί τέτοια μέσα πέφτει θύμα ηλικιακού ρατσισμού («-με συνέπεια … του αξίζει κάθε μομφή»), δηλαδή σε αυτό που έπρεπε να αποδείξει, στην όξυνση του ηλικιακού ρατσισμού. (Η παράγραφος έχει τη δομή κειμένου επιχειρηματολογίας: αποδεικτέα θέση -> απόδειξη -> συμπέρασμα. Αναπτύσσεται με αίτιο και αποτέλεσμα και με παραδείγματα, που είναι κύριοι εκφραστικοί τρόποι της γλώσσας της επιχειρηματολογίας, καθώς με αυτούς τους τρόπους εκφράζονται τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια.)
ΘΕΜΑ Γ
Το ποιητικό υποκείμενο με πρωτοπρόσωπη αφήγηση «έζησα … μιλάω» και εξομολογητική διάθεση κάνει συνολική θεώρηση και αξιολόγηση της ζωής του. Με απόλυτη ειλικρίνεια δηλώνει/ομολογεί την έλλειψη τρόπων καλής συμπεριφοράς και διακριτικότητας που χαρακτήριζαν τη ζωή του «έζησα με αναίδεια» και που πιθανότατα ήταν η αιτία που το οδήγησαν στη μοναξιά «και μοναξιά». Το ποιητικό υποκείμενο αναφέρεται μόνο στον εαυτό του, στα προσωπικά του βιώματα «μιλάω σε πρώτο πρόσωπο» και αυτό μπορεί να θεωρηθεί αυτοπροβολή ή αγένεια. Οι σκέψεις του ήταν ασυνήθιστες, περίεργες και αλλόκοτες «έζησα με παράξενες σκέψεις», ενώ τη συμπεριφορά του κατηύθυναν υποσυνείδητες, ακατανίκητες καταστροφικές τάσεις «σκοτεινές παρορμήσεις», αλλά και ευσεβείς πόθοι και ευγενείς στόχοι «όνειρα». Άλλα τα πραγματοποιούσε με επιτυχία και άλλα το οδηγούσαν σε καταστροφές, όπως με δραματική ένταση και εξαιρετική παραστατικότητα εικονίζουν οι αντιθετικές εικόνες «σε μερικά έβγαινα σε λιμάνια» και «σ’ άλλα πνιγόμουνα/λίγο πριν απ’ την όχθη/κατάπινα το αλμυρό νερό». Η μεταφορά «ολόκληρη έζησα» υπογραμμίζει την πληρότητα, την αρτιότητα και τη σπουδαιότητα της ζωής που έζησε το ποιητικό υποκείμενο και αποτιμά ανακεφαλαιωτικά τον τρόπο με τον οποίο την έζησε: ολόπλευρα και ολοκληρωμένα, βιώνοντας αντιφατικά χαρακτηριστικά, αναίδεια και ευγένεια, επιτυχίες και αποτυχίες.
Μολονότι εντυπωσιάζομαι από τη γενναιότητα του ποιητικού υποκειμένου να αποδεχθεί τα λάθη και τις αρνητικές πλευρές του, ένας τέτοιος τρόπος ζωής δε θα με ικανοποιούσε. Φιλοδοξώ στη ζωή μου να κατευθύνομαι από τη λογική, να ελέγχω τα πάθη μου, να επιδιώκω υψηλούς φιλόδοξους στόχους, να πετυχαίνω, να είμαι ψύχραιμη/-ος στις αποτυχίες, να συμπεριφέρομαι ευγενικά και να μην είμαι ποτέ μόνη/-ος. Αυτό είναι το ιδανικό μου. Ελπίζω να τα καταφέρω!
ΘΕΜΑ Δ
Τίτλος: Στον ηλικιακό ρατσισμό λέμε «όχι»
Πρόλογος
«Ξεμωραμένοι», «γκρινιάρηδες», «αρρωστιάρηδες» γέροι× «συμβιβασμένοι», «βολεμένοι» μεσόκοποι× «επιπόλαιοι», «ανεύθυνοι», «τεμπέληδες» νέοι. Αυτά είναι μερικά από τα στερεότυπα με τα οποία χαρακτηρίζει η μια γενιά την άλλη αστειευόμενη ή χλευάζοντάς την. Σε αυτά, όμως, τα στερεότυπα αρθρώνεται ο ηλικιακός ρατσισμός, δηλαδή οι διακρίσεις σε βάρος ατόμων και ο αποκλεισμός τους από σημαντικές δραστηριότητες με μοναδικό κριτήριο την ηλικία τους.
Κύριο μέρος
Α΄ νοηματική ενότητα: επιπτώσεις του ηλικιακού ρατσισμού
- Ο ηλικιακός ρατσισμός έχει σοβαρές επιπτώσεις. Όπως και στις άλλες μορφές ρατσισμού, η αξία και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου μετατίθενται από τα ουσιώδη γνωρίσματα της προσωπικότητάς του (πνευματικά, ψυχικά και ηθικά) στα βιολογικά. Οι άνθρωποι κατηγοριοποιούνται σύμφωνα με αυτά, κυρίως, και γίνονται θύματα διακρίσεων για τα ηλικιακά χαρακτηριστικά τους. Για παράδειγμα, τόσο ηλικιωμένοι, όσο και μεσήλικες και νέοι, αποκλείονται ή εμποδίζονται, λόγω των στερεοτυπικών αντιλήψεων, να συμμετέχουν και να συνεισφέρουν σε οικονομικές δραστηριότητες. Ο περιορισμός τους αυτός έχει σοβαρή επίπτωση στη διαβίωσή τους και μπορεί να τους προκαλέσει ανασφάλεια, άγχος, απογοήτευση και αγανάκτηση.
- Ο ηλικιακός ρατσισμός οδηγεί, επίσης, σε απομόνωση και μοναξιά, εφόσον οι ηλικιωμένοι είναι ανεπιθύμητοι και μπορεί να αποκλείονται από κοινωνικές δραστηριότητες και από την ενεργό συμμετοχή τους στην κοινότητα. Έτσι, δυσχεραίνεται η διαγενεακή επικοινωνία και διευρύνεται το γενεακό χάσμα. Η έλλειψη επικοινωνίας δεν έχει επιπτώσεις μόνο στην ποιότητα ζωής τους, αλλά και στην κοινωνική και στην ψυχική υγεία τους.
- Οι ηλικιωμένοι που βιώνουν τον ηλικιακό ρατσισμό, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, το άγχος και η κατάθλιψη. Μπορεί να οδηγηθούν σε παραίτηση από τα δικαιώματά τους για αξιοπρεπή γηρατειά. Πολλοί ηλικιωμένοι καταφεύγουν σε τεχνικές μεθόδους, ακόμα και σε οδυνηρές και δαπανηρές επεμβάσεις, για να μεταθέσουν τα ηλικιακά όρια των γηρατειών, να καλύψουν τις αλλαγές που επιφέρουν και να απαλύνουν τις συνέπειές τους.
Β΄ νοηματική ενότητα: τρόποι συμπαράστασης των νέων στους ηλικιωμένους
(με αλληλουχία και συνοχή)
- Πέρα από τα ελιξήρια νεότητας, οι ηλικιωμένοι έχουν ανάγκη από κατανόηση και συμπαράσταση που θα τους ανακουφίζει από το βάρος των προβλημάτων που έχουν και των δυσάρεστων συναισθημάτων που νιώθουν. Συμπαράσταση κυρίως από τους νέους. Οι νέοι μπορούν να εκδηλώνουν έμπρακτα την κατανόηση και τη συμπαράστασή τους στους ηλικιωμένους με έναν καλό λόγο, με εκδήλωση ενδιαφέροντος γι’ αυτούς, αν χρειάζονται κάτι και αν μπορούν να τους βοηθήσουν σε κάτι. Μπορούν, επίσης, να τους αφιερώνουν χρόνο και να τους κρατούν συντροφιά, συζητώντας μαζί τους και ζητώντας τη συμβουλή τους. Να τους κάνουν να νιώθουν χρήσιμοι, ότι τους έχουν ανάγκη.
- Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να τους ενθαρρύνουν, να τους ωθούν και να τους βοηθούν σε δημιουργικές απασχολήσεις, π.χ. στη χρήση ψηφιακών μέσων. Να τους παρακινούν να μην παραιτούνται από τη ζωή ούτε να αφήνουν να τους κυριεύουν αρνητικά συναισθήματα, αλλά να τους προτρέπουν να επικοινωνούν, να συμμετέχουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις και σε εθελοντικές δράσεις και να τους διευκολύνουν στις μετακινήσεις τους.
Επίλογος
Ο ηλικιακός ρατσισμός, όπως και κάθε άλλος ρατσισμός, είναι εγωκεντρική, μικρόψυχη και στενόμυαλη αντίληψη. Βάζει πάνω απ’ όλους τον εαυτό μας και την ηλικιακή ομάδα στην οποία ανήκουμε, υποτιμά τους άλλους τονίζοντας τα βιολογικά μόνο χαρακτηριστικά τους και παραβλέπει την αναπότρεπτη για όλους τους ανθρώπους φυσική εξέλιξη, να μεγαλώνουν, να ωριμάζουν και να γεράζουν.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Η σωστή απάντηση είναι το α.2. Η αρθρογράφος υποστηρίζει ότι λόγω του άγχους που μας διακατέχει, προβάλλουμε με τεχνικά μέσα μια διαφορετική ηλικιακή εικόνα, προσπαθώντας να ξεγελάσουμε είτε τους άλλους είτε τον εαυτό μας. Καθώς, λοιπόν, η εικόνα που προβάλλουμε δεν είναι η πραγματική, διατρέχουμε τον κίνδυνο να γίνουμε οι ίδιοι, από μόνοι μας θύματα του ηλικιακού ρατσισμού. Γι’ αυτό έμμεσα μας καλεί να αποδεχόμαστε την πραγματικότητα του ηλικιακού σταδίου στο οποίο κάθε φορά βρισκόμαστε και να είμαστε ο εαυτός μας.
β. Με την επανάληψη της φράσης «ηλικιακός ρατσισμός» (και της ταυτόσημης «ρατσισμού της ηλικίας») η αρθρογράφος παρουσιάζει εμφατικά και διάχυτα το πρόβλημα, προκαλεί συναισθήματα αποστροφής γι’ αυτό, επηρεάζοντας και συναισθηματικά τον αναγνώστη. Πετυχαίνει την ενότητα και την αλληλουχία (συνεκτικότητα) του κειμένου της, καθώς οι επιμέρους ιδέες που αναπτύσσονται στις παραγράφους συνδέονται με το θέμα του κειμένου, τον ηλικιακό ρατσισμό. Παράλληλα, με την επανάληψή της επιτυγχάνεται και η συνοχή των παραγράφων. Τέλος, προσδίδεται ρυθμός στον λόγο, επειδή η φράση επαναλαμβάνεται με κάποια κανονικότητα, στην αρχή κάθε παραγράφου.
Β2.
Με μεταφορική σημασία χρησιμοποιείται η λέξη «ξεθωριάσει». Με τη χρήση της ο συντάκτης του κειμένου εκφράζει την ανάγκη να χάσει η στερεοτυπική αντίληψη που επικρατούσε σε άλλες εποχές για τους ηλικιωμένους την ισχύ και την ένταση που είχε, να σβήσει, να μην υπάρχει πλέον. Με τη χρήση της εικονοποιείται ο λόγος και αποκτά παραστατικότητα, αμεσότητα και ζωντάνια και ο αναγνώστης κατανοεί καλύτερα την ανάγκη της αλλαγής αυτής. Ταυτόχρονα, με τη μεταφορική/συγκινησιακή χρήση της λέξης προκαλούνται συναισθήματα απέχθειας για τα στερεότυπα και τις διακρίσεις σε βάρος των ηλικιωμένων.
(Εναλλακτικά, μπορεί να αναφερθεί και η λέξη «στάση», που χρησιμοποιείται για τον ίδιο λόγο, δηλαδή για να δηλωθεί παραστατικά η ανάγκη υιοθέτησης θετικής συμπεριφοράς απέναντι στο γήρας.)
Β3.
Στις παραγράφους αυτές, δύο γλωσσικές επιλογές χαρακτηριστικές της γλώσσας της επιχειρηματολογίας, με τις οποίες ο συντάκτης του κειμένου πετυχαίνει τον στόχο του να εξηγήσει και να πείσει γιατί ο σεβασμός και η προσφορά προς τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας είναι δείγματα υψηλού πολιτισμικού επιπέδου, είναι η ονοματοποίηση «δείγματα ευγνωμοσύνης» και η χρήση της διαρθρωτικής λέξης «επομένως» που δηλώνει συμπέρασμα. Με την ονοματοποίηση «δείγματα ευγνωμοσύνης» ο σεβασμός, η αγάπη κ.λπ. προς τους ηλικιωμένους εκφράζονται με απρόσωπο, αντικειμενικό, επίσημο και πυκνό τρόπο ως απόδειξη υψηλού πολιτισμικού επιπέδου. Η χρήση της διαρθρωτικής λέξης «επομένως» δηλώνει την ύπαρξη επιχειρήματος, με το οποίο αιτιολογείται γιατί η προσφορά προς τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας είναι δείγμα υψηλού ηθικού και πολιτισμικού επιπέδου.
(Εναλλακτικά, μπορεί να αναφερθούν, με τη σχετική εξήγηση της λειτουργίας τους στη συγκεκριμένη παράγραφο, η παθητική σύνταξη «παρέχονται», το γ΄ ρηματικό πρόσωπο σε συνδυασμό με την οριστική έγκλιση «έχουν ανάγκη», η αποφαντική πρόταση «Ο σεβασμός … είναι δείγματα ευγνωμοσύνης και δικαιοσύνης».)
Για τη συγγραφή του κριτηρίου προσομοίωσης συνεργάστηκαν οι Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Υπαπαντή Η. Ζουρούδη, Γλυκερία Ι. Βογιατζή.
Πραγματευόμαστε θέματα τα οποία κατά την εκτίμησή μας έχουν καλές πιθανότητες να πέσουν στις εξετάσεις.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου