Η ΕΥΓΕΝΕΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
Κείμενο 1 (26692)
Ο κυνηγός των χαμένων καλών τρόπων
Διασκευασμένο κείμενο, που δημοσιεύτηκε στις 21.8.2022, Gala, τχ. 217 , Πρώτο Θέμα.
Ο έμπειρος δημοσιογράφος και συγγραφέας Χρήστος Ζαμπούνης δημιούργησε το πρώτο εμβριθές και απολαυστικό εγχειρίδιο για τους κανόνες συμπεριφοράς και συνύπαρξης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το διαδικτυακό savoir vivre μοιάζει με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας: τηρώντας τον πιστά, αποφεύγουμε τα ατυχήματα.
«Αυτοαναφορικοί, αυτο-αποθεωτικοί και φιλτραρισμένοι. Κολλημένοι, εξαρτημένοι και εθισμένοι». Όπως κι αν επιλέγουμε να μοιάζουμε και όποια σχέση και αν επιλέγουμε να διατηρούμε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο τέλος της ημέρας είμαστε συνδεδεμένοι. Τόσο πολύ, τόσο στενά, ώστε ο διαδικτυακός κόσμος δεν είναι πια αντανάκλαση ή κατοπτρισμός του απτού, πραγματικού κόσμου, αλλά λειτουργεί απολύτως αυτονομημένος. Σε ποιον δεν έχει συμβεί να επικοινωνεί και μάλιστα να εμφανίζεται λαλίστατος μέσω διαδικτύου με ανθρώπους με τους οποίους με το ζόρι ανταλλάσσει μια καλημέρα κάθε φορά που συναντιούνται δια ζώσης; Ή ποιος δεν έχει τρομάξει να αναγνωρίσει τον άλλο, όταν απεκδύεται τον μανδύα του χρήστη των κοινωνικών δικτύων και φορά απλώς την ανθρώπινη εξάρτυσή του; Στο Διαδίκτυο ζούμε και επικοινωνούμε, φλερτάρουμε και ερωτευόμαστε, πολιτικολογούμε, διαφωνούμε, φανατιζόμαστε, κρίνουμε, σχολιάζουμε, χαιρόμαστε και θρηνούμε, όμως η αλήθεια είναι πως ό,τι κι αν κάνουμε το κάνουμε συχνά με υπερβολικό, στρεβλό ή ακόμη και παρωχημένο τρόπο. Ο Νο 1 κανόνας προκύπτει από την απάντηση στην ερώτηση: Θα λέγαμε τα ίδια που γράφουμε στο Διαδίκτυο, αν είχαμε τον άλλο απέναντί μας;
Το savoir vivre καλύπτει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αλήθεια ότι στα κοινωνικά δίκτυα και στη διαδικτυακή επικοινωνία επελαύνει η αγένεια. Πιστεύω ότι όλοι θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε για το αποτύπωμα που αφήνουμε στον εικονικό κόσμο. Η ευγένεια μπορεί να είναι απάντηση ακόμα και στις άναρθρες κραυγές, στα ατεκμηρίωτα επιχειρήματα, στα fakenews, στο hate speech, στις κατάρες, τον διαδικτυακό ψόγο που χαρακτηρίζει συχνά τη διαδικτυακή επικοινωνία.
Στο διαδικτυακό savoir vivre μπορεί κανείς να βρει κεφάλαια για την ηλεκτρονική αλληλογραφία, το κινητό τηλέφωνο, την τηλεργασία και τις τηλεδιασκέψεις, την κυβερνοασφάλεια και βέβαια τους 100 χρυσούς κανόνες σοσιαλμιντιακής συνύπαρξης.
Είναι προτιμότερο να ψάχνει κάποιος στη βιβλιοθήκη του παρά στην οθόνη του κινητού του, αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να είναι συνδεδεμένος. Το κινητό στο τραπέζι είναι σαν ένας απρόσκλητος επισκέπτης που παρεισφρέει ανάμεσα στους ανθρώπους ειδικά στα οικογενειακά τραπέζια. Προτεραιότητα όμως έχει ο άνθρωπος που είναι παρών απέναντί μας. Το ερώτημα είναι : στη διαδικτυακή ζωή υπάρχουν όρια και στοιχειώδεις κανόνες, όπως και στην πραγματική;
Κείμενο 2
«Τα λέμε»
Από το βιβλίο του Διονύση Καρατζά «δια βραχέων», εκδ. Το Δόντι, 2007.
Τελευταία ακούω τους νέους – αλλά και τους μεγαλύτερους – όλο και συχνότερα να χρησιμοποιούν σαν επίλογο της τηλεφωνικής ή άμεσης επικοινωνίας τους την έκφραση «τα λέμε». Και προβληματίζομαι. Όχι τόσο για την αοριστία του μηνύματος όσο για την εύκολη υιοθέτηση ενός λεκτικού κώδικα, που απλώς συγκαλύπτει την αδυναμία άρθρωσης εμπεριστατωμένου και ουσιαστικού λόγου.
Έτσι, η έκφραση «τα λέμε» μπορεί να αφήνει περιθώρια ελπίδας ή υπόσχεσης, στο βάθος όμως αποκαλύπτει σε ποικίλες εκδοχές την τάση αποφυγής ευθύνης και συνέπειας απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους, συνειδητά ή όχι.
«Τα λέμε» λοιπόν, όταν θέλουμε να κλείσουμε μια ανιαρή συζήτηση ή όταν αδιαφορούμε για τη συνέχισή της. «Τα λέμε», όταν προσπαθούμε να αναβάλουμε την αντιμετώπιση ενός ενοχλητικού θέματος. «Τα λέμε», όταν βιαζόμαστε να τελειώσουμε την ανυπόφορη αμηχανία μας ή όταν στρογγυλεύουμε κομψά το τεράστιο κενό επικοινωνίας. «Τα λέμε», όταν αποφεύγουμε την ευθεία δέσμευσή μας σε σχέσεις. «Τα λέμε» ακόμη, όταν από συνήθεια ακολουθούμε το συρμό με τις «ελληνικούρες» και τους διάφορους ξενισμούς για να είμαστε «τρέντι» και «χάι».
Αναδεικνυόμαστε εντέλει συνεπείς μόνο στην ισοπεδωτική ομοιομορφία, όπως κάνουμε το ίδιο στην διασκέδαση, στην ενδυμασία, ακόμη και στον έρωτα. Γιατί τη ζωή την καταντήσαμε ριάλιτι σόου, που χρειάζεται παίκτες επικοινωνιακούς τάχα, ιντριγκαδόρους, συμφεροντολόγους. Οι αυθεντικοί, οι ειλικρινείς, οι με άποψη και επιχειρηματολογία, είναι πια ντεμοντέ, δεν παρουσιάζουν «σκηνικό» ενδιαφέρον. Για να τους καταλάβει κάποιος, πρέπει να σκεφτεί, να κρίνει, να συζητήσει! Που χρόνος για τέτοια...
Εδώ δεν προλαβαίνουμε τις πληροφορίες που μας βομβαρδίζουν από παντού, τις εκδηλώσεις που πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο για τις ανάγκες των δημόσιων σχέσεων, θα σκεφτούμε κιόλας για σχέσεις, για ειλικρίνειες και για αξίες; Τουλάχιστον να σώσουμε τον εαυτούλη μας, να μπορούμε να τον θαυμάζουμε και να τον εμπορευόμαστε.
Έλα όμως που δεν υπάρχει σωτηρία ούτε στον καθρέφτη ούτε στην αγορά. Μόνος δρόμος σωτηρίας είναι ο άλλος και η αλήθεια μας. Και τότε δε θα καταφεύγουμε στο «τα λέμε» και «θα δούμε», αλλά στο «θέλουμε» και «κάνουμε». Και θα χαιρόμαστε για την τιμιότητα της γνώσης και την ελευθερία της αγάπης.
Κείμενο 3
Ο ιππότης
Το ποίημα του Μίνωα Ζώτου (1905-1932) έχει αντληθεί από το βιβλίο «Η Ελληνική Ποίηση» (Ανθολογία – Γραμματολογία), τόμος Γ ́, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα: 1990.
Ήταν ιππότης· κάτι έπρεπε να ’ναι
κι ήταν ιππότης· ελαμποκοπούσε
χρυσό σπαθί στο πλάι του κι εφορούσε
λευκό στο καπελίνο του φτερό.
Αμίλητος καβάλα στ’ άλογό του
χώρες περνούσε κι άφηνε, ζητώντας
τον κίνδυνο, που αντίκρυζε γελώντας,
ο ιππότης μια φορά κι έναν καιρό.
Κάτι ζητούσε μέσα του η ψυχή του,
κι αν άσκοπα τον κόσμο ετριγυρνούσε,
ο πόθος του τον κόσμο ξεπερνούσε,
πλατύτερος, να πάει στον ουρανό...
Ωστόσο, ευγενικά κι αντρειωμένα,
με το ληστή παλεύοντας, που εκράτει
στον πύργο την κυρία τη ντελικάτη
ή την αρχοντοπούλα τη μικρή,
αυτός ανυστερόβουλα, με πίστη
την ένδοξη παράδοση ετιμούσε,
κι εγύμνωνε το ξίφος κι εχτυπούσε
και λευτεριά τους χάριζε ιερή...
Μα εκείνες, που δεν ήξεραν, του εκαίγαν
θυμίαμα θαυμασμού τον έρωτά τους,
κι έταζαν την αχρείαστη ομορφιά τους
στην τόλμη του για δώρο προσφερτή.
Δεν το χωρούσε ο νους των, δε μπορούσαν
να νιώσουν μια θυσία τόσον ωραία
για της ευγένειας μόνο την ιδέα
και για της ιπποσύνης την τιμή.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1
Να αποδώσεις συνοπτικά, με 50-60 λέξεις, το περιεχόμενο της δεύτερης (2ης) παραγράφου του Κειμένου 1 («“Αυτοαναφορικοί … απέναντί μας»).
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Ποια είναι η βασική θέση που διατυπώνει ο συγγραφέας του Κειμένου 2 (μονάδες 4) και ποια κατά τη γνώμη σου, η πρόθεσή του, ο σκοπός για τον οποίο έγραψε το κείμενο (μονάδες 6); Πιστεύεις ότι πετυχαίνει το σκοπό του; (μονάδες 5)
Μονάδες 15
Ερώτημα 2ο
«Στο Διαδίκτυο ζούμε και επικοινωνούμε, φλερτάρουμε και ερωτευόμαστε, πολιτικολογούμε, διαφωνούμε, φανατιζόμαστε, κρίνουμε, σχολιάζουμε, χαιρόμαστε και θρηνούμε, όμως η αλήθεια είναι πως ό,τι κι αν κάνουμε το κάνουμε συχνά με υπερβολικό, στρεβλό ή ακόμη και παρωχημένο τρόπο». Στην παραπάνω περίοδο της δεύτερης (2ης) παραγράφου του Κειμένου 1 να βρεις και να γράψεις στο τετράδιό σου δύο σχήματα λόγου. Τι πετυχαίνει ο/η συντάκτης/-τρια με τη χρήση τους;
Μονάδες 10
Ερώτημα 3ο
α. «Το savoir vivre καλύπτει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αλήθεια ότι στα κοινωνικά δίκτυα και στη διαδικτυακή επικοινωνία επελαύνει η αγένεια. Πιστεύω ότι όλοι θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε για το αποτύπωμα που αφήνουμε στον εικονικό κόσμο.»
Να μεταγράψεις το παραπάνω χωρίο του Κειμένου 1 αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις και φράσεις με άλλες, προκειμένου η λειτουργία της γλώσσας από μεταφορική να γίνει κυριολεκτική. Πρόσεξε ώστε να μην αλλάξει το νόημα και κάνε όποιες αλλαγές κρίνεις σκόπιμες σε σύνταξη προς αυτή την κατεύθυνση (μονάδες 5)
β. Ποια είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην προτελευταία παράγραφο του Κειμένου 2, να πληροφορήσει ή να προβληματίσει (μονάδες 2); Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου παραθέτοντας τρεις σχετικές γλωσσικές επιλογές. (μονάδες 3)
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ 3
Ποια η στάση του ήρωα στο ποίημα και πώς αυτή καταγράφεται; Να αναφέρετε τρεις κειμενικούς δείκτες που στηρίζουν την απάντησή σας. Ποιες σκέψεις σας δημιουργεί η συμπεριφορά του; Να απαντήσετε σε 150-200 λέξεις.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 4
Να στείλεις ηλεκτρονική επιστολή (e-mail), με 350-400 λέξεις, στον συντάκτη/-τρια του Κειμένου 1 στην οποία θα εξηγείς τι σημαίνει για εσένα ευγένεια στο Διαδίκτυο.
Να υποθέσεις ότι η επιστολή σου θα δημοσιευτεί στο ίδιο έντυπο, στο οποίο δημοσιεύτηκε και το Κείμενο 1.
Μονάδες 30
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Η δεύτερη (2η) και η τρίτη (3η) παράγραφος του Κειμένου 2 («Έτσι, η έκφραση … και “χάι”») μπορούν να γραφούν ως μία, ενιαία παράγραφος; Να αιτιολογήσεις την απάντησή σου.
Μονάδες 15
Ερώτημα 2ο
Να εξετάσεις τη σχέση του τίτλου του Κειμένου 1 με το περιεχόμενό του (μονάδες 5) και την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα του τίτλου του Κειμένου 2 (μονάδες 5).
Μονάδες 10
Ερώτημα 3ο
α. Οι αυθεντικοί, οι ειλικρινείς, οι με άποψη και επιχειρηματολογία, είναι πια ντεμοντέ, δεν παρουσιάζουν «σκηνικό» ενδιαφέρον. Για να τους καταλάβει κάποιος, πρέπει να σκεφτεί, να κρίνει, να συζητήσει! Που χρόνος για τέτοια...». Να εξηγήσεις τη χρήση των εισαγωγικών, του θαυμαστικού και των αποσιωπητικών στις παραπάνω περιόδους της τέταρτης (4ης) παραγράφου του Κειμένου 2 («Αναδεικνυόμαστε … για τέτοια…»). (μονάδες 6)
β. «Αυτοαναφορικοί, αυτο-αποθεωτικοί και φιλτραρισμένοι. Κολλημένοι, εξαρτημένοι και εθισμένοι». Τι πετυχαίνει ο/η συντάκτης/-τρια του Κειμένου 1 με την επιλογή των ελλειπτικών προτάσεων στις παραπάνω δύο πρώτες περιόδους της δεύτερης (2ης) παραγράφου του Κειμένου 1; (μονάδες 4)
Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1
Ο/Η συγγραφέας αναφερόμενος/-η στη σύνδεση του ανθρώπου με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υποστηρίζει ότι αυτή είναι τόσο στενή, ώστε ο διαδικτυακός κόσμος να αυτονομείται από την πραγματικότητα. Επισημαίνει ότι η συμπεριφορά του χρήστη στα μέσα αυτά είναι διαφορετική και πως όσα κάνει στο Διαδίκτυο χαρακτηρίζονται από υπερβολή και στρέβλωση, τις οποίες πρέπει να αποφεύγει, όπως και στην πραγματική ζωή.
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Η βασική θέση που διατυπώνει ο συγγραφέας είναι πως η συνηθισμένη σε διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις κουβέντα «Τα λέμε» χρησιμοποιείται, λόγω της αοριστίας της, ως μέσο συνειδητής ή ασυναίσθητης υπεκφυγής από τις ευθύνες που έχουμε και από τη συνέπεια που πρέπει να δείχνουμε απέναντι στον εαυτός μας και στους άλλους, αντανακλώντας το πνεύμα ισοπεδωτικής ομοιομορφίας που επικρατεί στην εποχή μας «στο βάθος όμως αποκαλύπτει σε ποικίλες εκδοχές την τάση αποφυγής ευθύνης και συνέπειας απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους, συνειδητά ή όχι» και «Αναδεικνυόμαστε εντέλει συνεπείς μόνο στην ισοπεδωτική ομοιομορφία». Σκοπός του συγγραφέα είναι να προβληματίσει τον αναγνώστη για την έκπτωση και τον ευτελισμό της ζωής και των αξιών της στη σύγχρονη εποχή και για την ανάγκη να αλλάξει ο άνθρωπος στάση ζωής. Ο συγγραφέας πετυχαίνει τον στόχο του με τη συχνή, εμφατική και ρυθμική επανάληψη της φράσης «Τα λέμε» σε όλο το κείμενο και ειδικότερα στην αρχή κάθε περιόδου της τρίτης παραγράφου. Τον πετυχαίνει και με τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου με το οποίο δηλώνεται ότι η υιοθέτηση της φράσης αυτής ως μέσου επικοινωνίας και ως στάσης που χαρακτηρίζεται από την ομοιομορφία, την ασυνέπεια, τη δημοσιότητα, τη ρηχότητα, την ιδιοτέλεια και την εμπορευματοποίηση της ζωής μάς αφορά όλους.
Ερώτημα 2ο
Ένα σχήμα λόγου στην περίοδο αυτή είναι το ασύνδετο «ερωτευόμαστε, πολιτικολογούμε, διαφωνούμε, φανατιζόμαστε, κρίνουμε, σχολιάζουμε, χαιρόμαστε». Με το ασύνδετο σχήμα πετυχαίνει να παραθέσει σε πυκνό λόγο το πλήθος των δραστηριοτήτων που αναπτύσσουμε ως χρήστες στο Διαδίκτυο, να κάνει το ύφος του λόγου γοργό και ζωηρό και να προκαλέσει συναισθηματική ένταση στον αναγνώστη. Δεύτερο σχήμα λόγου που υπάρχει στην περίοδο αυτή είναι η αντίθεση «όμως η αλήθεια είναι…». Με την αντίθεση ο συγγραφέας εκφράζει την άποψή του πως όσα κι αν κάνουμε ως χρήστες στο Διαδίκτυο δεν τα κάνουμε συνήθως με σωστό τρόπο «το κάνουμε συχνά με υπερβολικό, στρεβλό ή ακόμη και παρωχημένο τρόπο». Με την αντίθεση (λόγος - αντίλογος) ο συγγραφέας αισθητοποιεί τον λόγο, του προσδίδει δραματική ένταση, κάνει το ύφος ζωηρό και κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Ερώτημα 3ο
α. «Το savoir vivre αναφέρεται σε (ή περιλαμβάνει ή περιέχει) κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αλήθεια ότι στα κοινωνικά δίκτυα και στη διαδικτυακή επικοινωνία επικρατεί (ή κυριαρχεί) η αγένεια. Πιστεύω ότι όλοι θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε για την εικόνα που δημιουργούμε (ή που σχηματίζει κάποιος για εμάς) στη διαδικτυακή επικοινωνία (ή στον χώρο/στο περιβάλλον του διαδικτύου).»
β. Πρόθεση του συγγραφέα στην παράγραφο αυτή είναι να αποδοκιμάσει τον ισοπεδωτικά ομοιόμορφο, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο και αξίες, τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, να προβληματίσει και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη για το ζήτημα αυτό. Για να πετύχει τον στόχο του χρησιμοποιεί: α. Το ρητορικό ερώτημα «Εδώ δεν προλαβαίνουμε … για ειλικρίνειες και για αξίες;», με το οποίο εκμαιεύεται αρνητική απάντηση (Όχι, βέβαια!). Με το ρητορικό ερώτημα και με την αντίθεση που εκφράζεται σε αυτό ανάμεσα στις «εκδηλώσεις για τις ανάγκες δημόσιων σχέσεων» και στην έλλειψη ουσιαστικού περιεχομένου της ζωής με ειλικρινείς ανθρώπινες σχέσεις και αξίες «σχέσεις, ειλικρίνειες και αξίες» τονίζει και, κατά κάποιο τρόπο, ειρωνεύεται τον επιφανειακό χαρακτήρα που έχει πάρει η ζωή μας σήμερα. Έτσι, προβληματίζει και ευαισθητοποιεί τον αναγνώστη για τη σημερινή κατάσταση. β. Το α΄ πληθυντικό πρόσωπο «δεν προλαβαίνουμε», «θα σκεφτούμε», «να σώσουμε» με το οποίο, καθώς εντάσσει, με δόση αυτοσαρκασμού «Τουλάχιστον να σώσουμε τον εαυτούλη μας, να μπορούμε να τον θαυμάζουμε και να τον εμπορευόμαστε.», και τον εαυτό του στους ανθρώπους που ζουν με αυτόν τον τρόπο, δημιουργεί αμεσότητα και οικειότητα με τον αναγνώστη, τον αγγίζει συναισθηματικά και τον καθιστά κοινωνό του προβλήματος. γ. Τη μεταφορική/συγκινησιακή λειτουργία της γλώσσας στις λέξεις «βομβαρδίζουν» και «εμπορευόμαστε», με την οποία, εκφράζοντας παραστατικά την αδυναμία του ανθρώπου να ανταποκριθεί στον καταιγιστικό και αγχώδη ρυθμό της μετάδοσης των πληροφοριών που δέχεται και την εμπορευματοποίηση της ζωής, διεγείρει στον αναγνώστη συναισθήματα αποστροφής, δυσαρέσκειας, ίσως απέχθειας και ενοχής γι’ αυτή τη στάση ζωής και με αυτόν τον τρόπο τον προβληματίζει και τον ευαισθητοποιεί.
ΘΕΜΑ 3
Ο ήρωας του ποιήματος είναι ιππότης μιας παλιότερης εποχής «ο ιππότης μια φορά κι έναν καιρό». Η λαμπρή του παρουσία και το κύρος του αποτυπώνονται στην οπτική εικόνα «ελαμποκοπούσε / χρυσό σπαθί … καβάλα στ’ άλογό του». Είναι γενναίος και ριψοκίνδυνος και αναζητά την περιπέτεια γυρίζοντας τον κόσμο κινημένος από μια εσωτερική αναζήτηση «Κάτι ζητούσε μέσα του η ψυχή του», από πόθο για ανώτερες ιδέες και ανώτερο σκοπό «ο πόθος του τον κόσμο ξεπερνούσε / πλατύτερος, να πάει στον ουρανό…». Η στάση του ήρωα, όπως προκύπτει από τη συμπεριφορά του, παρουσιάζεται γενναία και ανυστερόβουλη, στην υπηρεσία της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας «με το ληστή παλεύοντας … την αρχοντοπούλα τη μικρή», απόρροια της ευγενικής του καταγωγής και του ιπποτικού πνεύματος. Τη στάση του επιβεβαιώνουν τα επιρρήματα «ευγενικά κι αντρειωμένα … ανυστερόβουλα». Και η ηρωική του συμπεριφορά κινείται από τα ίδια ιδανικά «για της ευγένειας μόνο την ιδέα / και για της ιπποσύνης την τιμή», μολονότι οι ευεργετημένες αρχοντοπούλες που τον ερωτεύονταν, «του εκαίγαν / θυμίαμα θαυμασμού τον έρωτά τους», αδυνατούσαν να κατανοήσουν τα κίνητρά του (αντίθεση).
Αισθάνομαι ειλικρινή θαυμασμό για τη συμπεριφορά του ιππότη που έθετε σε κίνδυνο τη ζωή του, προκειμένου να υπηρετήσει αφιλοκερδώς τον άνθρωπο που βρισκόταν σε αδυναμία, να αποδώσει δικαιοσύνη και να και χαρίσει ελευθερία και αξιοπρέπεια. Διαπιστώνω ότι η πίστη σε ανώτερες ιδέες και ιδανικά ευεργετούν τους ανθρώπους και βελτιώνουν τη ζωή όχι μόνο αυτών που τις εγκολπώνονται.
ΘΕΜΑ 4
Τόπος και χρόνος: Αθήνα, 14.11.2023
Από: Α. Β., μαθητή/-τρια Γ΄ Λυκείου
Προς: Συντάκτη/-τρια του κειμένου «Ο κυνηγός των χαμένων καλών τρόπων»
Θέμα: Η ευγένεια στο Διαδίκτυο
Προσφώνηση: Κυρία/Κύριε συντάκτρια/συντάκτη,
Πρόλογος
Διάβασα με ενδιαφέρον και πολλή προσοχή το κείμενό σας για την απώλεια των καλών τρόπων και για την ανάγκη να υπάρχει ευγένεια στην επικοινωνία των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Για το θέμα αυτό θα ήθελα να μου επιτρέψετε να προσθέσω και εγώ ορισμένες σκέψεις μου.
Κύριο μέρος
Από την Ιστορία μάθαμε ότι «ευγενής» ήταν ο άνθρωπος που είχε υψηλή καταγωγή, υψηλό και γενναίο φρόνημα και γενικά ηθική υπεροχή. Στην εποχή μας η λέξη διατηρεί και τις δύο αρχικές της σημασίες, μόνο που με τη σημερινή σημασία της ορίζεται κυρίως ο άνθρωπος που έχει καλούς, δηλαδή λεπτούς, αβρούς, ευπρεπείς τρόπους, και σπάνια η αριστοκρατική καταγωγή κάποιου, καθώς η ευγενική καταγωγή και οι τίτλοι της ανήκουν πια στο παρελθόν, λόγω της ισότητας των ανθρώπων.
- Στην εποχή μας, στον ψηφιακό μας κόσμο και ειδικότερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συναντούμε έναν ιδιότυπο ευγενή. Θα προσπαθήσω να περιγράψω τι σημαίνει για μένα ευγενής χρήστης του Διαδικτύου, αν και τα χαρακτηριστικά της ευγένειάς του, δε διαφέρουν από τα χαρακτηριστικά της ευγένειας στην πραγματική ζωή.
- Ευγένεια, λοιπόν, στο Διαδίκτυο για μένα σημαίνει να απευθυνόμαστε και να μιλάμε στον άλλο σαν να τον είχαμε απέναντί μας. Μπορούμε, ασφαλώς, να σχολιάζουμε και να διαφωνούμε με τις απόψεις άλλων χρηστών, αλλά χωρίς να χρησιμοποιούμε άσχημες εκφράσεις, ειρωνικά, υβριστικά σχόλια, απειλές και προσβλητικούς για τον άλλο χαρακτηρισμούς. Αντίθετα, πρέπει να είμαστε ανεκτικοί και να σεβόμαστε τη διαφορετική άποψη και την αξιοπρέπεια αυτού που την υποστηρίζει.
- Ευγένεια στο Διαδίκτυο σημαίνει να σκεφτόμαστε πριν γράψουμε κάτι, αν θα φέρουμε σε δύσκολη θέση ή θα πληγώσουμε με το περιεχόμενο και το ύφος του μηνύματός μας τον αποδέκτη/-ες του. Να σκεφτόμαστε πάντοτε ότι πίσω από κάθε λογαριασμό, βρίσκεται συνδεδεμένος ένας άνθρωπος και να μπαίνουμε στη θέση του, δηλαδή πώς θα νιώθαμε αν εμείς ήμασταν οι αποδέκτες του μηνύματος που θέλουμε να κοινοποιήσουμε. Όταν κάποιος μας προσβάλλει, διατηρούμε την ψυχραιμία μας και δεν απαντούμε επιθετικά και εκδικητικά με τον ίδιο ή με ακόμα χειρότερο προσβλητικό τρόπο.
- Ευγένεια στο Διαδίκτυο σημαίνει να σεβόμαστε την ιδιωτικότητα του άλλου χρήστη ακόμα και αν από αφέλεια ή αδιακρισία αυτός δημοσιεύει προσωπικά δεδομένα που τον αφορούν ή/και μας αφορούν. Και, φυσικά, να σεβόμαστε τον εαυτό μας χωρίς να προκαλούμε δημοσιεύοντας πληροφορίες και προβάλλοντας επιδεικτικά και ματαιόδοξα εικόνες με πρόσωπα και στιγμιότυπα από την πολύ προσωπική μας ζωή.
Επίλογος
Η ευγένεια είναι συνάρτηση γνώσης, ήθους και αισθητικής. Και όπως στην πραγματική ζωή η ευγένεια αποκτιέται με την κατάλληλη αγωγή και τη μόρφωση του ανθρώπου, έτσι και στις διαδικτυακές δραστηριότητες η ευγένεια πρέπει να αποτελεί μέρος του «ψηφιακού εγγραμματισμού» κάθε χρήστη, ώστε η ενασχόληση με το Διαδίκτυο να είναι ευχάριστη, δημιουργική και επωφελής.
Με ιδιαίτερη εκτίμηση
Α. Β.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 2
Ερώτημα 1ο
Οι δύο αυτές παράγραφοι μπορούν να γραφτούν ως μία, ενιαία παράγραφος. Πρώτα, γιατί υπάρχει στενή νοηματική σχέση (ενότητα) και αλληλουχία μεταξύ τους, καθώς στην πρώτη παράγραφο γίνεται αναφορά στην αποφυγή ευθυνών και συνέπειας με τη φράση «τα λέμε» και στη δεύτερη παράγραφο αναφέρονται περιπτώσεις/παραδείγματα αποφυγής ευθυνών και δέσμευσης με τη φράση «Τα λέμε». Κατ’ αυτή την έννοια, η πρώτη παράγραφος θα μπορούσε, κάλλιστα, να είναι η θεματική περίοδος της ενιαίας παραγράφου. Έπειτα, γιατί η ένωσή τους δε θα ήταν αποσπασματική, επειδή με την επανάληψη της φράσης «τα λέμε» και τη διαρθρωτική λέξη «λοιπόν» εξασφαλίζεται η συνοχή τους. Σε αυτά θα μπορούσε να προστεθεί ότι και στις δύο παραγράφους υπάρχουν κοινές γλωσσικές επιλογές (ρηματικός και ονοματοποιημένος λόγος, ρηματικό πρόσωπο, αριθμός) με τις οποίες τα νοήματα εκφράζονται και στις δύο παραγράφους στο ίδιο ύφος λόγου.
Ερώτημα 2ο
Ο τίτλος του Κειμένου 1 «Ο κυνηγός των χαμένων καλών τρόπων» σχετίζεται άμεσα με το περιεχόμενό του και προϊδεάζει τον αναγνώστη γι’ αυτό, παρόλο που δε γίνεται αναφορά στο Διαδίκτυο. Οι «χαμένοι καλοί τρόποι», η αγένεια που χαρακτηρίζει την επικοινωνία χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η επιδίωξη «κυνηγός» να υπάρχουν οι καλοί τρόποι, η ευγένεια, είναι το θέμα του κειμένου. Η σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο του κειμένου επιβεβαιώνεται αμέσως στον πρόλογο στον οποίο γίνεται αναφορά στη σύνταξη από δημοσιογράφο και συγγραφέα εγχειριδίου για τους κανόνες συμπεριφοράς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων «Ο έμπειρος δημοσιογράφος … αποφεύγουμε τα ατυχήματα». Αλλά και σε όλη την ανάπτυξη του κειμένου υπάρχουν ρητές αναφορές στην αγένεια, όπως «στη διαδικτυακή επικοινωνία επελαύνει η αγένεια», και στην ανάγκη να υπάρχουν καλοί τρόποι και ευγένεια, όπως «Η ευγένεια μπορεί να είναι η απάντηση … τον διαδικτυακό ψόγο που χαρακτηρίζει συχνά τη διαδικτυακή επικοινωνία», «διαδικτυακό savoirvivre», «100 χρυσούς κανόνες σοσιαλμιντιακής συνύπαρξης».
Ο τίτλος του κειμένου 2 είναι επικοινωνιακά αποτελεσματικός. Αυτό οφείλεται στην κοινότοπη, κοινόχρηστη και οικεία φράση-κλισέ «Τα λέμε», που διατυπώνεται σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο, καθώς βρίσκεται συχνά στα στόματα όλων μας και παραπέμπει σε προσωπικά επικοινωνιακά βιώματά μας. Η οικειότητα αυτή συνδυάζεται με την αμεσότητα του ευθέος λόγου, στον οποίο εκφέρεται η φράση. Με όλα αυτά ο τίτλος κεντρίζει την προσοχή και προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Ερώτημα 3ο
α. Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται, επειδή το επίθετο «σκηνικό» χρησιμοποιείται με μεταφορική σημασία, καθώς υποδηλώνεται πως ενδιαφέρον έχουν μόνο οι άνθρωποι με σκηνική παρουσία στον κόσμο του θεάματος και όχι οι αυθεντικοί, ειλικρινείς, με κρίση και άποψη άνθρωποι, που παραμένουν αφανείς. Το θαυμαστικό χρησιμοποιείται ως σχόλιο για δηλωθεί απορία, έκπληξη, ειρωνεία, επειδή οι αξιόλογοι άνθρωποι δεν αναγνωρίζονται εύκολα, όπως οι σκηνικά προβεβλημένοι, παρά μόνο μέσα από σκέψη, κρίση και διάλογο μαζί τους. Τα αποσιωπητικά χρησιμοποιούνται για να δηλωθεί ειρωνεία, καθώς υπάρχει χρόνος για ανούσια πράγματα, ενώ δεν υπάρχει χρόνος για πνευματική καλλιέργεια και ουσιαστικές σχέσεις.
β. Από αυτές τις ελλειπτικές προτάσεις λείπουν κύριοι όροι τους, όπως είναι το ρήμα (μοιάζουμε, είμαστε) και συμπληρώματά του. Με την παράλειψη των όρων αυτών αποκτούν ξεχωριστή σημασιολογική βαρύτητα και αναδεικνύονται οι όροι που υπάρχουν. Στις προτάσεις αυτές οι όροι που υπάρχουν είναι κατηγορούμενα. Έτσι, προβάλλονται με έμφαση οι ιδιότητες που μας χαρακτηρίζουν ως χρήστες των κοινωνικών δικτύων, ότι δηλαδή περιαυτολογούμε και εξυψώνουμε σε υπερβολικό βαθμό τον εαυτό μας και ότι είμαστε εθισμένοι και εξαρτημένοι από τα μέσα αυτά.
Το κριτήριο προσομοίωσης περιέχεται στο υπό έκδοση βιβλίο των Σπυρίδωνος Κ. Κούτρα και Υπαπαντής Η. Ζουρούδη, εκδόσεις Σαββάλας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου