Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΙΕΠ  (τελευταία ενημέρωση)        

 

 

Διάγραμμα

 

Πρόλογος

 

Στην εποχή μας, χάρη στην ανάπτυξη και την εξέλιξη των τεχνικών μέσων, η γνώση διαδίδεται με ευχέρεια και μπορεί, σχετικά εύκολα, να γίνει κτήμα όλων των ανθρώπων. Παράλληλα, η παιδεία είναι ανθρώπινο δικαίωμα, και η δημόσια εκπαίδευση για όλους τους ανθρώπους, στις αναπτυγμένες τουλάχιστο χώρες, είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη. Εντούτοις, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, υπάρχει αναλφαβητισμός, ακόμη και σε κοινωνίες στις οποίες λογικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει.

 

Ανάλυση της έννοιας «αναλφάβητος» (ορισμός και διαίρεση)

 

Αναλφάβητος είναι, γενικά, όποιος δεν μπορεί να διαβάσει, να γράψει και να κατανοήσει ένα απλό και σύντομο κείμενο για γεγονότα που αφορούν την καθημερινή του ζωή (UNESCO).

Τους αναλφάβητους τους διακρίνουμε σε:

-      Οργανικά αναλφάβητους, δηλαδή σε όσους δεν γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή και αγνοούν τις βασικές πράξεις αριθμητικής.

-      Λειτουργικά αναλφάβητους, δηλαδή σε όσους είναι ανίκανοι να ασκήσουν όλες τις δραστηριότητες για τις οποίες ο αλφαβητισμός είναι απαραίτητος, προς το συμφέρον της καλής λειτουργίας της ομάδας και της κοινότητάς τους, και οι οποίοι δεν μπορούν να γράψουν, να διαβάσουν και να μετρήσουν με στόχο την προσωπική τους ανάπτυξη και την ανάπτυξη της κοινότητάς τους.

-      Τεχνολογικά ή ψηφιακά αναλφάβητους, δηλαδή σε όσους, ιδίως ενήλικες, δεν έχουν την ικανότητα να χειριστούν ή να διαθέσουν πόρους για να προμηθευτούν ηλεκτρονικές, ψηφιακές ή ηλεκτρικές συσκευές, ώστε να βελτιώσουν τις προσωπικές και επαγγελματικές τους δεξιότητες.

-      Υποεκπαιδευμένους, δηλαδή σε όσους δεν πήγαν στο σχολείο ή το εγκατέλειψαν πριν από την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και χαρακτηρίζονται από την έλλειψη ή την απλώς στοιχειώδη ή τη χαμηλού επιπέδου επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, την έλλειψη κοινωνικοπολιτικής εκπαίδευσης, την αναντιστοιχία τίτλων σπουδών και πραγματικών γνώσεων.

 

Γ. Σταμέλος, Δ. Βεργίδης, «Η υποεκπαίδευση στην Ελλάδα», 

Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, τχ. 49, 2007

 

Αίτια στα οποία οφείλεται ο αναλφαβητισμός

 

Ο αναλφαβητισμός (όπως περιγράφτηκε παραπάνω) δεν αποτελεί παρελθόν ακόμα και για τις αναπτυγμένες χώρες και δεν είναι πρόβλημα μόνο των αναπτυσσόμενων χωρών.

 

Αίτια που ανάγονται στο οικογενειακό περιβάλλον

 

-      Φτώχεια και κακές συνθήκες διαβίωσης της οικογένειας.

-      Αναχρονιστικές αντιλήψεις μερικών απαίδευτων γονιών και προκαταλήψεις. Θύματα τέτοιων αντιλήψεων είναι πιο πολύ τα κορίτσια.

-      Έλλειψη φροντίδας ορισμένων γονιών για τα παιδιά τους, έλλειψη επικοινωνίας, βίαιη συμπεριφορά και κακοποίηση των παιδιών τους, αδιαφορία για τη σχολική τους πρόοδο.

-      Κακές σχέσεις μεταξύ των γονιών.

-      Ξενόγλωσσο οικογενειακό περιβάλλον.

 

Αίτια που ανάγονται στο ευρύτερο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον

 

-      Ορισμένοι μαθητές που ανήκουν σε κοινωνικές ομάδες με ιδιαίτερα προβλήματα (π.χ. Τσιγγάνοι ή πρόσφυγες) δεν έχουν τις προϋποθέσεις να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σχολείου και μερικές φορές γίνονται θύματα διακρίσεων.

-      Οικογενειακές, θρησκευτικές ή εθνικές αξίες που είναι διαφορετικές από αξίες που καλλιεργεί η παιδεία ενός κράτους γίνονται, σε ορισμένες περιπτώσεις, αιτία απομάκρυνσης παιδιών από το σχολείο, π.χ. αυτών που ανήκουν σε θρησκευτικές ή εθνικές μειονότητες.

-      Η πρώιμη είσοδος νέων στην αγορά εργασίας, χωρίς βασική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.

-      Η πολιτεία, που δεν παίρνει τα απαραίτητα μέτρα για την εκπαίδευση και τη μόρφωση κάθε παιδιού και κάθε πολίτη.

-      Απομακρυσμένες, δυσπρόσιτες κοινότητες.

-      Υποβαθμισμένες αστικές περιοχές, όπου ζουν άνθρωποι χαμηλού μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου.

-      Χαμηλό επίπεδο οικονομικής και γενικότερα πολιτισμικής ανάπτυξης μιας χώρας.

 

Αίτια που ανάγονται στο σχολικό περιβάλλον

 

-      Τάξεις με πολλούς μαθητές.

-      Ανεπαρκής δάσκαλος, χωρίς επιμόρφωση.

-      Λειτουργία της σχολικής τάξης (ανταγωνισμός, έλλειψη χρόνου για εξατομικευμένη διδασκαλία κ.ά.).

-      Ελλείψεις σε σχολική υποδομή και σε σύγχρονα μέσα και μεθόδους διδασκαλίας.

-      Αναποτελεσματική σχολική εκπαίδευση.

 

Άλλου είδους αιτίες

 

-      Βιολογικές (εγκεφαλική βλάβη, δυσλεξία κ.ά.).

-      Ψυχολογικές (ανεπαρκής ωριμότητα, συναισθηματικές διαταραχές, χαμηλό νοητικό επίπεδο κ.ά.).

 

 Οι επιπτώσεις του αναλφαβητισμού

 

 Στον αναλφάβητο

 

-      Δυσκολίες στην επαγγελματική ένταξη και την επαγγελματική (επανα)κατάρτιση, καθώς και αδυναμία παρακολούθησης των τεχνολογικών εξελίξεων και κατάρτισης στις νέες τεχνολογίες, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο περιθωριοποίησης.

-      Αποκλεισμός του από θέσεις εργασίας που απαιτούν υψηλή εκπαίδευση και εξειδίκευση.

-      Κίνδυνος υποαπασχόλησης και ανεργίας.

-      Αδυναμία να υπερασπίζεται τα δικαιώματά του. Γίνεται ευκολότερα θύμα εκμετάλλευσης.

-      Αποχή από την επαφή με πνευματικά και πολιτιστικά αγαθά.

-      Αισθήματα μειονεξίας και κατωτερότητας.

-      Ο αγράμματος άνθρωπος είναι άξεστος, δέσμιος προκαταλήψεων, προλήψεων, δεισιδαιμονιών, θρησκοληψίας.

-      Περιθωριοποίηση και κοινωνικός αποκλεισμός.

 

Στην κοινωνία όπου ζει

 

-      Ο αναλφαβητισμός είναι τροχοπέδη στην οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη μιας χώρας.

-      Η υστέρηση αυτή έχει ως συνέπεια την οικονομική και πολιτιστική εξάρτησή της από προηγμένες χώρες.

-      Εμφανίζονται ευκολότερα φαινόμενα δημαγωγίας, χειραγώγησης, φανατισμού και μισαλλοδοξίας.

-      Εντείνονται οι κοινωνικές ανισότητες.

-      Υπονομεύεται και πλήττεται η δημοκρατία. Ο αγώνας για δημοκρατία είναι ταυτόχρονα και αγώνας για παιδεία.

 

Προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος

 

-      Η υποχρεωτική εκπαίδευση να γίνει πράξη και να μη μείνει μόνο γράμμα του νόμου.

-      Η ποιότητα στην εκπαίδευση.

-      Παροχές σε φτωχές οικογένειες, ώστε τα παιδιά να τελειώνουν, τουλάχιστον, τη βασική υποχρεωτική εκπαίδευση.

-      Μέτρα για να διευκολύνονται και να έχουν πρόσβαση σε σχολεία τα παιδιά που μένουν σε απομακρυσμένες περιοχές.

-      Ενισχυτική διδασκαλία παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες.

-      Σχολεία για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες.

-      Ειδική εκπαίδευση δασκάλων που αναλαμβάνουν το δύσκολο έργο να μορφώσουν παιδιά που ανήκουν σε ειδικές κατηγορίες του πληθυσμού της χώρας, π.χ. παιδιά Τσιγγάνων, παιδιά μεταναστών, που έχουν διαφορετική παράδοση και πολιτισμό.

-      Διοργάνωση επιμορφωτικών προγραμμάτων για ενήλικους αναλφάβητους και παράλληλη ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης.

 

Επίλογος

Η αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού δεν είναι μόνο ζήτημα εκπαίδευσης. Είναι μέρος μιας συνολικής πολιτικής εναντίον της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Για την επιτυχία της πολιτικής αυτής χρειάζεται πρώτα απ’ όλα η δημοκρατική πολιτική βούληση να μην υπάρχουν, όσο γίνεται, διακρίσεις ανάμεσα στους πολίτες τουλάχιστο σε κοινωνικά αγαθά, όπως η παιδεία.

 

 

 Από τη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, 70 Κριτήρια Αξιολόγησης, Σπυρίδωνος Κ. Κούτρα και Υπαπαντής Η. Ζουρούδη, εκδόσεις Σαββάλας, 2021.

 

 

 

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

 

 

Κείμενο 1 (Μη λογοτεχνικό, 14493)

 

Σκέψεις με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αναλφαβητισμού

 

Το παρακάτω διασκευασμένο άρθρο της Κατερίνας - Μαρίνας Κατσούλη, δημοσιευμένο στις 16. 9. 2020 στον ιστότοπο www.meletontas.gr/blog/paidagogiki, αναφέρεται στο φαινόμενο του αναλφαβητισμού.

 

Σύμφωνα με την UNESCO, πάνω από 750 εκατομμύρια ενήλικες σ' όλο τον κόσμο είναι αναλφάβητοι και περισσότερα από 250 εκατομμύρια παιδιά, κυρίως στις φτωχές χώρες της Ασίας και της Υποσαχάρειας Αφρικής. Στην αναφορά της «Global Monitoring Report on Education for All» (2006) αναδείχθηκε η σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στον αναλφαβητισμό και τις χώρες με οξύπρόβλημα φτώχειας και παράλληλα μια ισχυρή σχέση του αναλφαβητισμού και των προκαταλήψεων (που ανθούν σε διάφορες χώρες και κοινότητες) σε βάρος των γυναικών.

Όπως λοιπόν γίνεται αντιληπτό, στη σύγχρονη εποχή με την ψηφιακή εξέλιξη και την παρείσφρηση1 της τεχνολογίας στις περισσότερες πτυχές του καθημερινού βίου, ο αναλφαβητισμός αποκτά διαφορετική διάσταση και προσεγγίζεται μέσα από την γνώση δεξιοτήτων πληροφορικής και αξιοποίησής τους στην καθημερινότητα. Μερίδα του πληθυσμού σήμερα (άτομα που λόγω κοινωνικών ή οικονομικών παραγόντων δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, ηλικιωμένοι που λόγω του χάσματος με γενιές που εκπαιδεύτηκαν στις νέες τεχνολογίες, δεν έτυχαν της αντίστοιχης εκπαίδευσης) -τόσο του παγκόσμιου, όσο και του ελληνικού - δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις νέες τεχνολογίες, με αποτέλεσμα να αποκλείεται από έναν όγκο δυνατοτήτων που προσφέρει το διαδίκτυο και οι νέες τεχνολογίες στην επικοινωνία, την πληροφόρηση και τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Ο όρος «ψηφιακός αναλφαβητισμός» αναφέρεται, ακριβώς, στη μη ικανότητα (λόγω ελλιπούς εκμάθησης) χρησιμοποίησης βασικών δεξιοτήτων χρησιμοποίησης του Η/Υ.

Επίσης, η αύξηση των προσφυγικών ροών στον ευρωπαϊκό χώρο την τελευταία δεκαετία τονίζει την αναγκαιότητα πρόσβασης των πληθυσμών αυτών στην εκπαίδευση, ώστε να μην διαταραχθεί περαιτέρω η αναπτυξιακή τους πορεία και να διασφαλιστεί η ισότιμη δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος οι μαθητές που προέρχονται από μετανάστες να μείνουν αναλφάβητοι. Είναι σημαντικό ορισμένες δεξιότητες που μαθαίνονται μέσα στο σχολείο, όπως η ικανότητα κατανόησης αφηρημένων εννοιών, η οποία επιδρά στην κατανόηση κειμένων, και η εκμάθηση ανάγνωσης, γραφής και αριθμητικών πράξεων, να κατακτηθούν μέσα σε συγκεκριμένες αναπτυξιακές φάσεις, πριν περάσουν οι «κρίσιμες περίοδοι» για την κατάκτησή τους. Η ισότιμη πρόσβαση των πληθυσμών αυτών στην εκπαιδευτική διαδικασία εξασφαλίζει την προστασία τους από τον αναλφαβητισμό, ο οποίος συνδέεται με τον κοινωνικό αποκλεισμό και τη φτώχεια. Η αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού είναι ένα φαινόμενο που αφορά κάθε κοινωνία, όσο και την παγκόσμια κοινότητα, αφού μέσω της εξασφάλισης συμμετοχής περισσότερων ατόμων στη δημόσια σφαίρα και κοινωνική και οικονομική ζωή, γίνεται πλουραλιστική και ανεκτική απέναντι στη διαφορετικότητα.

 

1 Παρείσφρηση: η είσοδος

 

 

 

 

 

Κείμενο 2 (Λογοτεχνικό)

 

Σαν τα τρελά πουλιά (απόσπασμα)

 

Το μυθιστόρημα «Σαν τα τρελά πουλιά» της Μαρίας Ιορδανίδου αναφέρεται στους ανθρώπους που αναγκάζονται να διασκορπίζονται λόγω πολιτικών-οικονομικών συνθηκών. Κεντρικό πρόσωπο είναι η Άννα και η μητέρα της, η Κλειώ, που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την Κωνσταντινούπολη και να μετοικήσουν αρχικά στην Αίγυπτο της δεκαετίας του 1920.

 

Έμμονη ιδέα είχε καταντήσει στην Άννα το ζήτημα της μόρφωσης. Δεν ήταν σνομπ. Τη μόρφωση την ήθελε, για να μπορέσει να ικανοποιήσει τα ερωτηματικά που είχε μέσα της. Δεν πειράζει. Θα το κατόρθωνε κάποτε. Σιγά-σιγά.

Έτσι κυλούσε η ζωή της Άννας, όμορφα και καλά, και έτσι θα την άφηνε να κυλά κάθε γνωστικό κορίτσι στη θέση της. Θα μάζευε παραδάκι, θα τσαλαβούταγε για λίγο για διασκέδαση στην περίφημη μόρφωση, αφού την είχε πάρει τόσο από καρδιά, θα έκανε κανένα ταξιδάκι στο εξωτερικό, και θα περίμενε να περάσει η Τύχη να της φέρει έναν καλό γαμπρό. Πλούσιο θέλεις; Νά τονα. Ο ξάδερφος της νύφης τους της Ειρήνης, λεβέντης καμιά τριανταριά χρονών, που τώρα μόλις γύρισε από την Οξφόρδη με δίπλωμα χημικού μηχανικού στην τσέπη του και με του κόσμου τα φεντάνια2 μπαμπάκι στην Κάτω Αίγυπτο, έτοιμος είναι. Την ερωτεύτηκε την Άννα, και ήταν τόσο σίγουρος πως η Άννα θα χύνονταν αμέσως να τον πάρει, που παράγγειλε μονόπετρο διαμαντένιο δαχτυλίδι στο Παρίσι και γούνα σινσιλά3, πριν το προτείνει ακόμα. Το έμαθε η Κλειώ από την Ειρήνη, που το έμαθε απ’ τη θεία του γαμπρού.

Μιρμιρία4 την έπιασε την Άννα σαν τάμαθε αυτά. «Απα-πά-πά, να πάρει το χρυσοκάνθαρο5, ν’ ανοίξει σαλόνι κοσμικής κυρίας, να γίνει dame patronesse6; Δεν είμαστε καλά! – Καλέ τρελάθηκες; Και σαν τρελάθηκες πες το μας, να φέρουμε παπά να σε διαβάσει.»

Τίποτα δε θέλει ν’ ακούσει η Άννα. Καλά. Στο καλό να πάει, δε θέλει να πάρει πλούσιο, ας πάρει φτωχό. Φτωχοί στο γύρο σαν τα μαλλιά μου.

«Πάρε κανέναν άνθρωπο της σειράς σου. Κανέναν τίμιο άνθρωπο και καλό, όπως παντρεύτηκε η γιαγιά σου και η θεία σου η Αγαθώ. Πάρε κανένα Μανωλιό που να του λες κάθε τόσο: «Τίς εστί πλούσιος, Μανωλιό μου; Ο εν τω ολίγω αναπαυόμενος». Άνοιξε σπιτικό με γιούκια7 και κελάρια. Μάζεψε κουρελόμπογους, γέμισε καβανόζια8 με τουρσιές, ψήσε ανοιξιάτικο γλυκό, φθινοπωρινά ρετσέλια9. Κάνε παιδιά, εγγόνια, δισέγγονα, και σαν έρθει η ώρα σου πέθανε όμορφα και καλά και περίμενε σύμφωνα με την τάξη και την ιεραρχία να γράψουν πάνω στην πλάκα του τάφου σου: Ενθάδε κείται... κλπ., όπως κάνουν όλοι οι γνωστικοί ορθόδοξοι και καθώς πρέπει άνθρωποι.»

Όχι, ούτε αυτό. Ε, τι θέλει λοιπόν; Θέλει να μορφωθεί. Θέλει να βρει έναν άνθρωπο που θα τη βοηθήσει να μορφωθεί. Αμέτη-μουαμέτη10 τόβαλε να μορφωθεί, για να καταλάβει τι γίνεται στο γύρο της. Γιατί να υπάρχει τέτοια ανισότητα, τέτοια σκληρότητα, τέτοια απανθρωπιά. Ποιος φταίει; Και τι κάνει επιτέλους αυτός ο πανάγαθος Πλάστης που στέκεται και σεργιανά αυτή την ασυναρτησία που δημιούργησε; Και τι μπορείς να κάνεις για να βοηθήσεις σε τίποτα;

 

2 φεντάνι: μονάδα μέτρησης επιφάνειας, κυρίως έκτασης γης, που ισούται με 4.200 τ.μ.

3 σινσιλά (τσιντσιλά): είδος γούνας 

4 Μιρμιρία: θλίψη, μελαγχολία

5 χρυσοκάνθαρος: άνθρωπος πλούσιος και ξιπασμένος

6 dame patronesse: παντοδύναμη γυναίκα, «κυρά κι αρχόντισσα»

7 γιούκι (γιούκος): στοίβα από σεντόνια, κουβέρτες, χαλιά κ.λπ.

8 καβανόζι: μεταλλικό δοχείο για γλυκά, τουρσιά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης 9 ρετσέλι: γλυκό του κουταλιού

10 αμέτη μουαμέτη (αμέτι μουχαμέτι): οπωσδήποτε, με κάθε τρόπo

 

 

 

ΘΕΜΑΤΑ

 

ΘΕΜΑ 1 

 

1^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

 

Σε 50-60 λέξεις να παρουσιάσεις τους λόγους για τους οποίους κρίνεται αναγκαία η πρόσβαση των προσφύγων στην εκπαίδευση, σύμφωνα με την αρθρογράφο στο Κείμενο 1.

 

Μονάδες 10

 

2^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

 

Να περιγράψεις τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται νοηματικά η μετάβαση ανάμεσα στην πρώτη και στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1.

 

Μονάδες 10

 

3^ο υποερώτημα (μονάδες 15)

 

οξύ, ανθούν, όγκο, ροών, πλουραλιστική: Γράψε από μια συνώνυμη για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις προσπαθώντας να τις αποδώσεις με κυριολεκτική σημασία στο γλωσσικό περιβάλλον των προτάσεων στις οποίες βρίσκονται.

 

 Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ 2

 

Σε άρθρο σου, με 350-400 λέξεις, να εκθέσεις τις απόψεις σου για τις επιπτώσεις του «ψηφιακού αναλφαβητισμού» στον ψηφιακά αναλφάβητο και στην κοινωνία. Υπόθεσε ότι το άρθρο σου θα δημοσιευτεί σε γνωστό διαδικτυακό φόρουμ.

 

Μονάδες 30

 

ΘΕΜΑ 3

 

«Άνοιξε σπιτικό με γιούκα … και καθώς πρέπει άνθρωποι». Να εντοπίσετε τα ασύνδετα σχήματα  που υπάρχουν στο λόγο της μητέρας και να εξηγήσετε πώς συμβάλλουν στην προβολή των κοινωνικών στερεοτύπων της εποχής τα οποία σχετίζονται με τη θέση της γυναίκας.

 

Μονάδες 20

 

ΘΕΜΑ 4

 

Να ερμηνεύσεις την επιθυμία της Άννας για μόρφωση λαμβάνοντας υπόψη τα νοήματα του Κειμένου 2 και την εποχή στην οποία αναφέρεται. Ποια είναι η προσωπική σου τοποθέτηση στην επιθυμία της Άννας; Να αναπτύξεις την απάντησή σου σε 120-150 λέξεις. 

 

Μονάδες 15

 

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΥΠΟΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ 1 

 

ΘΕΜΑ 1 

 

1^ο υποερώτημα (μονάδες 10) 

 

Να αποδώσεις σύντομα, με 40 περίπου λέξεις, το νόημα του όρου «ψηφιακός αναλφαβητισμός», σύμφωνα με το Κείμενο 1.

 

Μονάδες 10

 

2^ο υποερώτημα (μονάδες 10) 

 

Επίσης, ώστε να, καθώς, πριν, αφού. Να αντικαταστήσεις καθεμιά από τις παραπάνω διαρθρωτικές λέξεις, που βρίσκονται στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1, με νοηματικά ισοδύναμή της, ώστε να διατηρείται η συνοχή του Κειμένου.

 

Μονάδες 10

 

3^ο υποερώτημα (μονάδες 15)

 

Στην πρώτη (1^η) παράγραφο του Κειμένου 1 («Σύμφωνα με … σε βάρος των γυναικών») το ύφος του λόγου μπορεί να χαρακτηριστεί κυρίως ως:

1.     Αντικειμενικό

2.     Επικριτικό

3.     Δραματικό

Επίλεξε τη σωστή κατά τη γνώμη σου απάντηση (μονάδες 7) και τεκμηρίωσέ τη με δύο αναφορές στην παραπάνω παράγραφο (μονάδες 9).

 

Μονάδες 15

 

 

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

ΘΕΜΑ 1

 

1^ο υποερώτημα

Η αρθρογράφος θεωρεί αναγκαία την ένταξη των προσφύγων εκπαίδευση όχι μόνο γιατί κινδυνεύουν να μείνουν αναλφάβητοι, αλλά και για λόγους ισοτιμίας και ανάπτυξής τους, αποκτώντας στην κατάλληλη ηλικία τις απαραίτητες πνευματικές δεξιότητες. Υποστηρίζει ότι με την εκπαίδευση εξασφαλίζεται η συμμετοχή  τους στην οικονομική και κοινωνική ζωή, η ανεκτικότητα στη διαφορετικότητα και έτσι αποφεύγονται η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός.

 

2^ο υποερώτημα

Στην πρώτη παράγραφο η αρθρογράφος παραθέτει στοιχεία τα οποία δείχνουν το οξύ πρόβλημα του αναλφαβητισμού, κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο, και τη σχέση του με τη φτώχεια και τις προκαταλήψεις. Στη δεύτερη παράγραφο εστιάζει το πρόβλημα στη σύγχρονη μορφή του αναλφαβητισμού, δηλαδή στον «ψηφιακό αναλφαβητισμό» και στις επιπτώσεις που αυτός έχει. Έτσι, επισημαίνει ότι αναλφαβητισμός, αποκτώντας νέα διάσταση, εξακολουθεί να υπάρχει με τις ίδιες ή παρόμοιες συνέπειες. Και οι δύο παράγραφοι αναφέρονται στο ίδιο θέμα (ενότητα), στον αναλφαβητισμό, για τον οποίο δίνονται και σχετικοί ορισμοί, και η σύνδεσή τους γίνεται με τη διαρθρωτική φράση «Όπως λοιπόν γίνεται αντιληπτό», που περιέχει το αναφορικό επίρρημα «Όπως» και τον συμπερασματικό σύνδεσμο «λοιπόν» με τα οποία δηλώνεται η σχέση με όσα προαναφέρονται και το συμπέρασμα που γίνεται «αντιληπτό» από αυτά. 

 

3^ο υποερώτημα

Συνώνυμα σε κυριολεκτική σημασία

οξύ: έντονο (ή μεγάλο)

ανθούν: επικρατούν (ή κυριαρχούν ή αναπτύσσονται)

όγκο: πλήθος (ή σύνολο)

ροών: μετακινήσεων

πλουραλιστική: πολυφωνική

 

ΘΕΜΑ 2

Τίτλος: Οι επιπτώσεις του ψηφιακού αναλφαβητισμού

 

Πρόλογος

Η σύγχρονη Τεχνολογία της Επικοινωνίας και της Πληροφορίας προσφέρει απίστευτες δυνατότητες στον άνθρωπο. Γι’ αυτό όσοι δεν έχουν πρόσβαση στα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα και δεν είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι και εξοικειωμένοι με τη λειτουργία και τη χρήση τους, οι «ψηφιακά αναλφάβητοι» βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.

 

Κύριο μέρος

Ο «ψηφιακός αναλφαβητισμός», που συνήθως συνοδεύεται και με έλλειψη γενικότερου εγγραμματισμού, έχει σοβαρές επιπτώσεις. Οι επιπτώσεις αυτές εντοπίζονται, κυρίως, στη μόρφωση, στην εργασία, στην καθημερινή προσωπική και κοινωνική ζωή των ψηφιακά αναλφάβητων και των υποεκπαιδευμένων ατόμων, αλλά και στην κοινωνική ζωή γενικότερα. Ο ψηφιακά αναλφάβητος:

-      Δεν μπορεί να παίρνει πληροφορίες από το Διαδίκτυο, να συμμετέχει σε συζητήσεις που γίνονται σε αυτό για διάφορα θέματα της επικαιρότητας και του δημόσιου βίου, να μορφώνεται εξ αποστάσεως.

-      Έχει περιορισμένη αντίληψη και στενότητα σκέψης, κυριαρχείται από προκαταλήψεις, προλήψεις και τεχνοφοβία και χειραγωγείται εύκολα.

-      Μπορεί εύκολα να πέσει θύμα ηλεκτρονικής απάτης.

-      Αντιμετωπίζει δυσκολίες στην επαγγελματική ένταξη και στην επαγγελματική (επανα)κατάρτιση, στην αξιοποίηση επαγγελματικών ευκαιριών, καθώς και αδυναμία παρακολούθησης των τεχνολογικών εξελίξεων και κατάρτισης στις νέες τεχνολογίες, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο περιθωριοποίησης. Αντιμετωπίζει το φάσμα της ανεργίας και της φτώχειας.

-      Δεν έχει την ευχέρεια για άμεση επικοινωνία, αδυνατεί να υπερασπίζεται τα δικαιώματά του, να διεκπεραιώνει καθημερινές υποχρεώσεις και συναλλαγές, π.χ. πληρωμή λογαριασμών, επικοινωνία με υπηρεσίες και τακτοποίηση εκκρεμοτήτων με ηλεκτρονικό τρόπο, να βοηθάει τα παιδιά του στην εκπαίδευσή τους και στη μάθηση, με αποτέλεσμα να δημιουργείται συχνά χάσμα μεταξύ τους. Κοινωνικοποιείται δύσκολα.

-      Ο τεχνολογικός αναλφαβητισμός είναι τροχοπέδη στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη μιας χώρας. «Υστέρηση τεσσάρων ετών στην ψηφιακή ανάπτυξη είναι αρκετή για να στείλει μια χώρα από τον πρώτο κόσμο στον τρίτο» (11^ο Ετήσιο συνέδριο GREEK ICTFORUM: Πληροφορική και Ευρυζωνικότητα: Τα αντίδοτα στην ύφεση.

 

Επίλογος

Όπως διαρκής και ακατάπαυστη είναι η εξέλιξη της τεχνολογίας, έτσι διαρκής και ακατάπαυστη, διά βίου, πρέπει να είναι και η εκπαίδευση του ανθρώπου στις νέες τεχνολογίες, ώστε να προσαρμόζεται στις σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και να επωφελείται από αυτές.

 

ΘΕΜΑ 3

Τα ασύνδετα σχήματα που υπάρχουν στον λόγο της μητέρας είναι: «Μάζεψε κουρελόμπογους, γέμισε καβανόζια με τουρσιές, ψήσε ανοιξιάτικο γλυκό, φθινοπωρινά ρετσέλια.» και «Κάνε παιδιά, εγγόνια, δισέγγονα,…». Με τα ασύνδετα σχήματα ο λόγος αποκτά πυκνότητα και γρήγορο ρυθμό, με αποτέλεσμα να προβάλλονται με έμφαση το πλήθος των κοινωνικών στερεοτύπων, αλλά και η δύναμη με την οποία  η κοινωνία σταθερά και από όλες τις γυναίκες απαιτεί ομοιόμορφη προσαρμογή σε αυτά. Σημαντικό ρόλο σε αυτά διαδραματίζουν και οι εικόνες οι οποίες απαρτίζουν τα ασύνδετα μέρη του σχήματος, με τις οποίες η κοινωνία στήνει το σκηνικό της πλούσιας και ευτυχισμένης ζωής που περιμένει τις γυναίκες, αν προσαρμοστούν στον προκαθορισμένο ρόλο τους. Έτσι τα κοινωνικά στερεότυπα παρουσιάζονται παραστατικά, αλλά και δελεαστικά για τις γυναίκες.   

 

ΘΕΜΑ 4

Η Άννα επιθυμεί να μορφωθεί γιατί θέλει να αποκτήσει γνώσεις, αλλά και κριτική ικανότητα, για να μπορέσει να κατανοήσει τον κόσμο γύρω της. Θέλει να δώσει μια δική της εξήγηση για την κοινωνική θέση της γυναίκας, να βρει μόνη της την αιτία για την οποία υπάρχει τόση ανισότητα, σκληρότητα και απανθρωπιά στην κοινωνία. Να εξηγήσει γιατί ο πανάγαθος Θεός αποδέχεται την κοινωνική αδικία και να διαπιστώσει πώς η ίδια μπορεί να βοηθήσει να βελτιωθεί σε κάτι αυτή η κατάσταση. 

Συμμερίζομαι απόλυτα την επιθυμία της Άννας για μόρφωση, γιατί κι εγώ πιστεύω ότι οι γνώσεις που παρέχει η εκπαίδευση και η κριτική ικανότητα που καλλιεργεί βοηθούν τον άνθρωπο να κατανοήσει τον κόσμο και τη θέση του μέσα σε αυτόν. Η γνώση απελευθερώνει τον άνθρωπο από προλήψεις και δεισιδαιμονίες, του εμπνέει πίστη στις προσωπικές του δυνάμεις και τον ωθεί να εξελιχθεί και να προοδεύσει. Επίσης θαυμάζω απεριόριστα την Άννα για την ευφυΐα και την τόλμη της να διακρίνει την αξία της μόρφωσης, να αντιδράσει  στο κατεστημένο της εποχής της και να ενδιαφερθεί για την κοινωνία. Η Άννα δεν επιδιώκει την προσωπική της «αποκατάσταση» με έναν καλό γάμο, σύμφωνα με την επικρατούσα αντίληψη για τις γυναίκες στην εποχή της. Δεν θέλει τη μόρφωση για προσωπική  επαγγελματική εξέλιξη, όπως οι γυναίκες στην εποχή μας. Η Άννα με τη μόρφωση θέλει να βελτιώσει την κοινωνία! 

 

 

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΥΠΟΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ 1 

 

ΘΕΜΑ 1 

 

1^ο υποερώτημα

Ο με τον όρο «ψηφιακός αναλφαβητισμός» εννοούνται η άγνοια και η αδυναμία μέρους του πληθυσμού σήμερα να χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας και της πληροφορίας, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αξιοποιήσει τις δυνατότητες που προσφέρουν και να επωφεληθεί από αυτές.

 

2^ο υποερώτημα

Νοηματικά ισοδύναμες διαρθρωτικές λέξεις:

Επίσης: Επιπλέον (ή Επιπρόσθετα)

ώστε να: για να

καθώς: τη στιγμή που (ή αφού ή επειδή ή για τον λόγο ότι)

πριν: προτού

αφού: καθώς (ή επειδή ή γιατί)

 

3^ο υποερώτημα 

Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου το ύφος είναι: 1. Αντικειμενικό. Ένα στοιχείο με το οποίο επιβεβαιώνεται η αντικειμενικότητα του ύφους είναι η παράθεση των στοιχείων που δίνει η UNESCO, η Οργάνωση του ΟΗΕ για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό, που το κύρος της και η αξιοπιστία της είναι αναμφισβήτητη. Δεύτερο στοιχείο είναι η χρήση οριστικής έγκλισης και γ΄ ρηματικού προσώπου, «είναι», «αναδείχθηκε», με τα οποία παρουσιάζεται ως αντικειμενικό και βέβαιο αυτό που δηλώνεται από τα ρήματα.