Πρόθεση του συγγραφέα και τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου

 

ΕΠΙΣΤΗΜΗ – ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Διάγραμμα

Πρόλογος

«Η γνώση είναι δύναμη» διακήρυξε ήδη από τον 16ο αιώνα ο Φράνσις Μπέικον. Η επιστημονική γνώση και η τεχνολογία, που αποτελεί την εφαρμογή της, συνοδεύονται από εκπληκτική αποτελεσματικότητα. Προκάλεσαν και προκαλούν βαθιές αλλαγές, ανατροπές. Από τις αλλαγές αυτές άλλες είχαν θετικά και άλλες αρνητικά αποτελέσματα για τον άνθρωπο.

Ανάλυση των εννοιών (ορισμός και διαίρεση)

• Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι έννοιες αλληλένδετες, αλλά δεν είναι ταυτόσημες. Η επι- στήμη είναι ένα σύνολο θεωρητικών γνώσεων που προκύπτουν ως αποτέλεσμα μεθοδικής έρευνας. Η επιστήμη συνδέεται με ένα σύνολο διαδικασιών, συνήθως πειραματικών, που σκοπεύουν στη διερεύνηση των μυστικών της φύσης και των κοινωνικών φαινομένων. Γι’ αυτό μια γνώση είναι επιστημονική μόνο εφόσον έχει πειραματική θεμελίωση, ώστε να είναι αντικειμενική και δύσκολα να μπορεί να αμφισβητηθεί.

• Τεχνολογία είναι η εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης για την επίλυση πρακτικών προβλημάτων. Θεωρητικά η επιστήμη προηγείται της τεχνολογίας και, θεωρητικά πάντα, τεχνολογία στη σημερινή εξελιγμένη μορφή της δεν θα υπήρχε χωρίς την πρόοδο της επιστήμης. Και λέμε θεωρητικά, γιατί χωρίς τα τεχνολογικά μέσα η επιστήμη θα ήταν ακόμα σε εμβρυώδη κατάσταση. Τεχνολογία και επιστήμη αλληλεπιδρούν και αλληλοτροφοδοτούνται. Εξάλλου, και η εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης δεν απαιτεί μόνο ειδικές δεξιότητες, αλλά και ειδικές επιστημονικές γνώσεις.

  Θετικά αποτελέσματα της επιστήμης και της τεχνολογίας

  Στην οικονομία

• Εκμετάλλευση φυσικών πόρων.

• Βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας παραγωγών, επιχειρήσεων,

  εθνικής οικονομίας.

• Αυτοματισμός της παραγωγής.

• Αύξηση της παραγωγής.

• Μείωση του κόστους παραγωγής και λειτουργίας των επιχειρήσεων.

• Βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και των υπηρεσιών.

• Παραγωγή καινοτόμων προϊόντων.

• Επέκταση των αγορών.

• Δημιουργία νέων αναγκών.

• Αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά.

  • Αύξηση των εσόδων.

     • Επενδύσεις.
     • Αύξηση του πλούτου, άνοδος του βιοτικού επιπέδου, ευημερία.

Στην εργασία

• Νέες ειδικότητες.

• Νέες θέσεις εργασίας.

• Βελτίωση των συνθηκών εργασίας.

• Μείωση του χρόνου εργασίας.

• Εξασφάλιση περισσότερου ελεύθερου χρόνου.

• Αύξηση της αποτελεσματικότητας.

• Τηλεργασία:

  – Αυτονομία του εργαζομένου ως προς την κατανομή του χρόνου εργασίας.
  – Περιορισμός των καθημερινών μετακινήσεων και των επαγγελματικών ταξιδιών. 

  – Χρόνος για άλλες πιο ευχάριστες ενασχολήσεις.
  – Μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση.

  Στην υγεία

• Καλύτερες και πιο υγιεινές συνθήκες διαβίωσης: ύδρευση, αποχέτευση, καθαριότητα, διατροφή, θέρμανση κ.ά.

• Πιο αποτελεσματική πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία ασθενειών, χάρη στα ιατροτεχνολογικά μέσα και τα δραστικά φάρμακα.

• Τηλεϊατρική.

• Επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής.

  Στον πολιτισμό

• Προώθηση της επιστημονικής έρευνας και γνώσης.

• Διάδοση της επιστημονικής γνώσης.

• Πηγή έμπνευσης για καλλιτεχνική δημιουργία: σενάρια έργων επιστημονικής φαντασίας,

  έργα τέχνης, κινηματογραφικές παραγωγές, προδρομικές μερικές φορές επιστημονικών

  και τεχνολογικών εξελίξεων.

• Ψηφιακή επεξεργασία της πληροφορίας και της εικόνας από την τέχνη.

• Χρήση τεχνολογικών επιτευγμάτων (λέιζερ, ρομπότ) στην καλλιτεχνική δημιουργία.

• Τεχνολογικές εφαρμογές για την προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς

  (μνημεία, μουσειακά εκθέματα).

• Βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

  Στην ψυχαγωγία και στη διασκέδαση

  • Ευκολότερη προσπέλαση της καλλιτεχνικής δημιουργίας από περισσότερους ανθρώπους. 

  • Ποικίλες ψυχαγωγικές υπηρεσίες και προγράμματα για όλα τα ενδιαφέροντα.
  • Ψηφιακό βιβλίο.
  • Βιντεοπαιχνίδια.

  Στην επικοινωνία

• Υπέρβαση χωροχρονικών περιορισμών.

• Επικοινωνία με λόγο, με εικόνα και με ήχο (πολυμέσα).

• Διάδοση μεγάλου όγκου πληροφοριών, σε μεγάλη εμβέλεια και σε μεγάλο πλήθος δεκτών,

  με ελάχιστο ή μηδενικό κόστος.

• Ταξίδια των ανθρώπων με άνεση και ασφάλεια.

  Στην απελευθέρωση του ανθρώπου

• Αποδέσμευση από φυσικούς περιορισμούς.

• Ορθολογική σκέψη, απαλλαγή από δεισιδαιμονίες και προλήψεις, διεύρυνση των πνευματι-

  κών οριζόντων.

• Απελευθέρωση από κοινωνικούς περιορισμούς: προκαταλήψεις, αναχρονιστικά στοιχεία της

  ζωής.

  Στη δημοκρατία

• «Εκδημοκρατισμός της γνώσης».

• Ενημέρωση, έκφραση απόψεων και προτάσεων με τη συμμετοχή του πολίτη σε δημόσιες συ-

  ζητήσεις.

• Επικοινωνία με τους πολιτικούς, καλύτερη αντιπροσώπευση των πολιτών.

• Πληροφόρηση του πολίτη για δικαιώματα και υποχρεώσεις που έχει.

• Διευκόλυνση του πολίτη στη διεκπεραίωση υποθέσεών του και γενικά αποτελεσματικότερη

  προώθηση και διαχείριση ζητημάτων διακυβέρνησης.

• Διεξαγωγή εκλογών, δημοψηφισμάτων, δημοσκοπήσεων.

  Η ανθρωπιστική τους προσφορά

  • Προστασία της ανθρώπινης υγείας και ζωής.

  • Έγκαιρη παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε ανθρώπους που την έχουν ανάγκη.

  • Απελευθέρωση του ανθρώπου από περιορισμούς που κρατούσαν δέσμια τη σκέψη του.

  • Κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές ευνοϊκές για τον άνθρωπο.

  • Άνοδος του βιοτικού επιπέδου.

  • Απαλλαγή από επίπονες εργασίες.

  • Πίστη στον άνθρωπο, στην αξία και στις δυνατότητές του.

    Στην ηθική βελτίωση του ανθρώπου

  • Ο άνθρωπος που ευημερεί, μορφώνεται και ψυχαγωγείται γίνεται και ηθικά καλύτερος. Η επιστήμη και η τεχνολογία συμβάλλουν σε αυτά και, επομένως, συμβάλλουν στην ηθική βελτίωση του ανθρώπου.

  • Επικοινωνία, αλληλογνωριμία των ανθρώπων, άρση προκαταλήψεων, ανεκτικότητα, αλλη- λεγγύη.

    

Στο φυσικό περιβάλλον

• Γνώσεις, τεχνολογικές και οικονομικές δυνατότητες αποκατάστασης της φύσης.

• Παραγωγή και εξοικονόμηση ενέργειας: αντιρυπαντικές τεχνολογίες, ανανεώσιμες πηγές

  ενέργειας.

• Βιοεπιστημονικές γεωργικές μέθοδοι.

• Συστήματα έξυπνης διαχείρισης ενέργειας.

• Ανακύκλωση απορριμμάτων.

  Πυρηνική ενέργεια

  Ευεργετικές για τον άνθρωπο εφαρμογές:
  • Παραγωγή ηλεκτρισμού.
  • Αξιοποίησή της στην ιατρική για ακτινοθεραπεία και για την καταπολέμηση ασθενειών. 

  • Αύξηση της γεωργικής παραγωγής, ελαχιστοποίηση της ρύπανσης.
  • Αποστείρωση των προϊόντων μέσω της ακτινοβολίας.

  Αρνητικά αποτελέσματα της επιστήμης και της τεχνολογίας

  Στην οικονομία

• Ιδιοποίηση φυσικών πόρων.

• Συγκέντρωση του πλούτου σε όσους ελέγχουν τα τεχνολογικά μέσα και στις τεχνολογικά ανα-

  πτυγμένες χώρες.

• Όξυνση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων.

• Καταναλωτισμός, ευδαιμονισμός.

• Λεπτομερής εξειδίκευση.

• Ανεργία.

  Στην εργασία

  • «Τεχνολογική ανεργία».

  • Εντατικοποίηση της εργασίας.

  • Τηλεργασία:

    – Ο εργαζόμενος στερείται την κοινωνικοποίηση που προσφέρει το εργασιακό περιβάλλον.

– Ένταση του ανταγωνισμού, λόγω αυξημένης διεθνούς προσφοράς.
– Αβεβαιότητα και ψυχολογική πίεση από το αίσθημα διαρκούς διαθεσιμότητας. 

– Ακαθόριστα χρονικά όρια εργασίας, περιορισμός της ιδιωτικής ζωής.

Στην υγεία

• Κίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου από τη ρύπανση, την ηχορύπανση, τη μόλυνση, τις χημικές ουσίες, την κλιματική αλλαγή, οι οποίοι έχουν άμεση σχέση με την τεχνολογία.

• Επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων.

• Άγχος.

• Κακή διατροφή.

• Εξάπλωση επιδημιών.

Στον πολιτισμό

• Δημιουργία και διάδοση του κιτς, της μαζικής κουλτούρας. 

• Ακαλαισθησία.
• Πολιτιστική ομογενοποίηση.

Στην ψυχαγωγία και στη διασκέδαση

• Μαζική κουλτούρα, ακαλαισθησία.

• «Άνθη του κακού»: τυχερά ψηφιακά παιχνίδια, άσεμνα θεάματα, βίαια βιντεοπαιχνίδια, εθι-

  σμός.

  Στην επικοινωνία

  • Απρόσωπες, «εικονικές» σχέσεις.
  • Έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας, μοναξιά.
  • Καταγραφή προσωπικών δεδομένων, παραβίαση της ιδιωτικότητας. 

  • Εκφοβισμός.

  Στην ελευθερία του ανθρώπου

• Αυτοματισμός, τυποποίηση, περιορισμός της ανάληψης πρωτοβουλιών και της προσωπικής δημιουργίας.

• Κατευθυνόμενη πληροφόρηση, περιορισμός της πνευματικής ελευθερίας, χειραγώγηση του ανθρώπου.

• Καταπάτηση του απορρήτου της ιδιωτικής ζωής.

• Αλλοτρίωση, δηλαδή αποξένωση του ανθρώπου από την ηθική ικανοποίηση της προσωπι-

  κής δημιουργίας, από το προϊόν της εργασίας του, από τον ίδιο τον εαυτό του.

  Στη δημοκρατία

• Η χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας από τις τεχνολογικά και βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες, από τους ισχυρούς του κόσμου, για εκμετάλλευση των αδύναμων χωρών, για την οικονομική και πολιτική κυριαρχία τους σε αυτές, με συνέπεια την κατάργηση της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας τους.

• Η χρήση τους για παραπληροφόρηση και χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Εξαιτίας της παρα- πληροφόρησης περιορίζεται η ελευθερία σκέψης και ο άνθρωπος υποδουλώνεται, μαζοποιείται, φανατίζεται και αλλοτριώνεται.

• Η χρήση τους για υπονόμευση δημοκρατικών θεσμών, π.χ. του Κοινοβουλίου.

• Η χρήση τους για συκοφάντηση και δυσφήμηση πολιτικών προσώπων με τη διάδοση ανυ- πόστατων κατηγοριών, για εξουδετέρωση, για ηθική και πολιτική εξόντωση πολιτικών αντι-

  πάλων.

• Η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνολογία, π.χ. υποκλοπή τηλεφωνι-

  κών συνδιαλέξεων, βιντεοσκόπηση χώρων, για παρακολούθηση, για έλεγχο και αστυνό-

  μευση των πολιτών από την εξουσία.

• Η παραβίαση της ιδιωτικότητας. Ο σεβασμός και η προστασία της ιδιωτικότητας είναι σεβα-

σμός στην αυτονομία και στην αξιοπρέπεια του πολίτη και είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Η παραβίαση της ιδιωτικότητας μπορεί να περιορίσει τη διαφορετικότητα, την ελεύθερη δημιουργική έκφραση και να οδηγήσει στην ανασφάλεια του πολίτη, στην έκθεσή του σε διακρίσεις, στην εκμετάλλευση ή στη χειραγώγησή του. Η παραβίαση της ιδιωτικότητας είναι μορφή ολοκληρωτισμού.

• Η χρήση της τεχνολογίας και της επιστήμης για ευρεία διάδοση ιδεών εχθρικών προς τη δημο- κρατία, ιδεών μίσους: φυλετικού, θρησκευτικού, εθνικιστικού.

• Η χρήση τους για οργάνωση και εκτέλεση τρομοκρατικών ενεργειών. 

  Απειλή για τον άνθρωπο

• Καταστροφικός αντίκτυπος στο φυσικό περιβάλλον.

• Η χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας στη διεξαγωγή πολέμων με καταστροφικές για

  τον άνθρωπο και τη ζωή συνέπειες.

• Καθυπόταξη της σκέψης και χειραγώγηση της συμπεριφοράς του ανθρώπου.

• Καταστρατήγηση ατομικών ελευθεριών, παραβίαση της ιδιωτικότητας.

• Αλλοτρίωση του ανθρώπου.

  Στην ηθικότητα του ανθρώπου

  Αλαζονεία, απληστία, ασυδοσία, λόγω της δύναμης που επιδαψιλεύει (παρέχει σε αφθονία) στον άνθρωπο.

Στη βιαιότητα του ανθρώπου

• Εξοικείωση με τη βία και την εγκληματικότητα.
• Ανάπτυξη επιθετικού τρόπου σκέψης.
• Όπλα.
• Ενίσχυση της δύναμης και της τάσης για επιβολή.

Στο φυσικό περιβάλλον

• Αποστράγγιση πλουτοπαραγωγικών πηγών και φυσικών πόρων. • Ρύπανση και μόλυνση της φύσης.
• Απώλεια βιοποικιλότητας.
• Κλιματική αλλαγή.

• Ανατροπή της φυσικής τάξης και ισορροπίας. 

Πυρηνική ενέργεια

Κίνδυνοι από τη χρήση της:
• Η διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων.
• Πιθανό πυρηνικό ατύχημα και οι ανεξέλεγκτες συνέπειές του. 

• Τα πυρηνικά όπλα και η διάδοσή τους.

Προτάσεις για την αποφυγή των επιπτώσεων

• Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των ανθρώπων για θέματα κατάχρησης των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα και για τους κινδύνους που ελλοχεύουν.

• Μόρφωση όλων των ανθρώπων και διαπαιδαγώγησή τους με πνεύμα ανθρωπισμού.

• Έλεγχος από δημοκρατικούς θεσμούς και δημοκρατικά θεσπισμένους νόμους της χρήσης των επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων, ώστε να αποτρέπεται η ανεξέλεγκτη

  και ασύδοτη χρήση τους, κυρίως από τους ισχυρούς.

• Συνδρομή των επιστημόνων, επειδή αυτοί ανακαλύπτουν και εφαρμόζουν την επιστημονική

  γνώση.

  Οι ευθύνες του επιστήμονα

  Επειδή η γνώση είναι δύναμη που μπορεί να αποδειχτεί ευεργετική ή και καταστροφική για τον άνθρωπο, γι’ αυτό ο επιστήμονας, είτε ερευνά για την ανακάλυψη νέας επιστημονικής γνώσης είτε εφαρμόζει επιστημονική γνώση, έχει ευθύνες.

  Το χρέος του επιστήμονα απέναντι στην κοινωνία

  Το επιστημονικό

• Να έχει άριστη επιστημονική κατάρτιση, λεπτομερειακή και σε βάθος γνώση του αντικειμένου του.

• Να εφαρμόζει πιστά και να τηρεί με ακρίβεια τις επιστημονικές αρχές και μεθόδους: αντικει- μενικότητα, ενδελεχή και απροκατάληπτη έρευνα, διασταύρωση πληροφοριών, επαλήθευση πορισμάτων, αποφυγή ατελών γενικεύσεων, έλλειψη μονολιθικότητας, απόρριψη κάθε αφοριστικής κρίσης.

• Να διακονεί την αλήθεια, την αντικειμενική και έγκυρη γνώση. 

  Το ηθικό

• Να έχει συνείδηση του ανθρωποκεντρικού στόχου της επιστήμης.

• Η αλήθεια που υπηρετεί όχι μόνο δεν αποκλείει, αλλά επιβάλλει να αγωνίζεται για τη δικαιο-

  σύνη, την ισότητα, την ελευθερία, την αγάπη, την αλληλεγγύη των ανθρώπων, τις κορυφαίες δηλαδή ηθικές αξίες.

  Το πολιτικό

• Γνώμονας των ενεργειών του πρέπει να είναι το συμφέρον του συνόλου, όχι μόνο της κοινωνίας στην οποία ζει, αλλά όλης της ανθρωπότητας.

• Να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον αγώνα για την καταπολέμηση προβλημάτων που ταλανί- ζουν τον άνθρωπο αδιακρίτως, όπως η πείνα, οι αρρώστιες, η βία και οι πόλεμοι, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, οι διακρίσεις, οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

  Το χρέος που έχει ως πνευματικός άνθρωπος

• Να διαπαιδαγωγεί με τις γνώσεις και το παράδειγμά του τους άλλους ανθρώπους.

• Να τους προστατεύει, όσο αυτό είναι εφικτό, από κινδύνους τους οποίους ο ίδιος λόγω των γνώσεων και της οξυδέρκειας που διαθέτει μπορεί καλύτερα από τους άλλους να διαγνώσει

  και να αντιληφθεί.

  Προϋποθέσεις με τις οποίες οι επιστήμονες καθίστανται ικανοί να ανταποκρίνονται στον κοινωνικό τους ρόλο

• Η συνείδηση ότι λόγω της πλεονεκτικής θέσης (χάρη στις γνώσεις που διαθέτουν) στην οποία βρίσκονται έναντι των άλλων μελών της κοινωνίας επωμίζονται ευθύνες, χωρίς να έχουν γι’ αυτό κάποια προνόμια.

• Η «πνευματική εντιμότητα» και η «ηθική ανδρεία», ώστε να μη συμβιβάζονται με το ψέμα, την πλάνη και την υποκρισία.

• Οι επιστήμονες με τη συμπεριφορά τους να κερδίσουν την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη των συνανθρώπων τους.

• Οι αντικειμενικές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες να ευνοούν την ελεύθερη έρευνα, τη διάδοση των γνώσεων και των ιδεών, την παιδεία όλων των πολιτών, ώστε αυτοί να μην παγιδεύονται σε ιδεοληψίες και σκοταδιστικές αντιλήψεις.

• Η αναγνώριση από την κοινωνία της αξίας που έχει η επιστημονική γνώση και η ορθολογιστική προσέγγιση της πραγματικότητας και η προβολή των επιστημόνων ως προτύπων.

  Επίλογος

  Η επιστημονική γνώση και κυρίως η εφαρμογή της, η τεχνολογία, προσφέρουν δυνατότητες με τις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να εξυψώσει τη ζωή του ή και να την καταστρέψει. Γι’ αυτό επιβάλλεται να πρυτανεύει σε κάθε περίπτωση το πνεύμα του ουμανισμού, ώστε η επιστημονική έρευνα και οι στόχοι της να μην αντιστρατεύονται τις ηθικές αξίες, αλλά να τις υπηρετούν. Όπως, άλλωστε, ήδη από την αρχαιότητα είπε ο Πλάτωνας: «Πάσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία, ου σοφία φαίνεται».

9ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ*

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Η τεχνολογία καλπάζει και αλλάζει τα πάντα!

Η υπολογιστική ισχύς του iPhone 7, που κυκλοφόρησε το 2016, ήταν μεγαλύτερη από την υπολογιστική ισχύ ολόκληρου του αμερικανικού «Πενταγώνου», το 1993, όταν πρόεδρος των ΗΠΑ έγινε ο Μπιλ Κλίντον!

Ακόμα, το πρόγραμμα για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος (HGP) ή αλλιώς για την αποτύπωση του DNA, που ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 1999, υπολογί- ζεται ότι κόστισε περίπου 3,5 δισεκ. δολάρια, ενώ, εάν αυτό γινόταν σήμερα, το κόστος δεν θα ξεπερνούσε τα 50 δολάρια!

Aυτά τα δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα χρησιμοποίησε ο κ. Stefan Balzer, CEO της εταιρείας Red Onion, μιλώντας στο συνέδριο του Economist με θέμα την Ψηφιακή Μεταμόρ- φωση, προκειμένου να καταδείξει ότι η τεχνολογία καλπάζει, αλλάζοντας τα πάντα, σε όλους τους τομείς.

Συσκευές που λειτουργούν με μια λέξη, ρομποτικοί προσωπικοί βοηθοί, διαδικτυακή επικοινωνία με «ταχύτητες φωτός» και αρκετά άλλα επιτεύγματα της τεχνολογίας έρχονται να διαμορφώσουν μια καινούργια πραγματικότητα που εκτείνεται από τον τομέα της εργασίας έως την ανθρώπινη συμπεριφορά και την εμπειρία του καταναλωτή. Για παράδειγμα, στο άμεσο μέλλον θα έχουμε προϊόντα και υπηρεσίες που δεν είχαμε ποτέ μέχρι σήμερα, ενώ πολλές υπηρεσίες που έχουμε τώρα στο «έξυπνο» κινητό μας τηλέφωνο παλιότερα ήταν ξεχωριστά προϊόντα (π.χ. φωτογραφικές μηχανές, πυξίδες, τηλεόραση κ.λπ.).

Με «όχημα» τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα Νέας Γενιάς και το πολυαναμενόμενο 5G, η τεχνητή νοημοσύνη θα απασχολεί όλο και πιο έντονα την ανθρωπότητα τα επόμενα χρόνια, καθορίζοντας το ανθρώπινο μέλλον.

Όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο κ. Balzer, βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα «περίοδο επέκτασης των ανθρώπινων δυνατοτήτων», όπου η τεχνητή νοημοσύνη (AI), η ρομποτική και η ενισχυμένη και η εικονική πραγματικότητα (AR και VR) θα γίνονται όλο και πιο ...ζωντανές, αναδιαμορφώνοντας πλήρως τις αγορές και την κοινωνία και διαμορφώνοντας μια νέα παγκόσμια τάξη.

Αυτό, πρόσθεσε ο κ. Francesco Brenna, executive partner της ΙΒΜ, θα προκαλέσει έναν άνευ προηγουμένου επανακαθορισμό των εννοιών της εργασίας, της καταναλωτικής συμπεριφοράς και του ρυθμιστικού περιβάλλοντος. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική θα εισέρχονται σε περισσότερα επαγγέλματα, θα επαναπροσδιορίσουν τη φύση της εργασίας, με επιπτώσεις στα πάντα, από τις οικονομικές ανισότητες ως τις κοινωνικές συμβάσεις, την υγεία, τις τράπεζες, τον τουρισμό, το λιανεμπόριο και την εκπαιδευτική πολιτική. «Κάθε εργαζόμενος

θα πρέπει να είναι ανοιχτός στην τεχνολογία, ακόμα κι αν είναι 30 χρόνια στην ίδια δουλειά, θα πρέπει να επιμορφώνεται συνεχώς για να μπορεί να πρακολουθεί την τεχνολογία», τόνισε ο κ. Brenna. [...]

Σύμφωνα με τους ομιλητές, οι νέες «έξυπνες» πόλεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν κέντρα καινοτομίας, καθώς τεχνολογίες όπως οι τρισδιάστατες εκτυπώσεις, η ενισχυμένη και η εικονική πραγματικότητα, το Internet of Things (IoT) και η τεχνητή νοημοσύνη θα αποκεντρώνουν συνεχώς την καινοτομία και την παραγωγή.

Επίσης, ο κλάδος της υγείας θα γίνει περισσότερο προγνωστικός, εξατομικευμένος, προληπτικός και συμμετοχικός. Με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, θα αλλάξει η φαρμακευτική έρευνα, ενώ θα έρθουν οι ρομποτικοί νοσηλευτές και τα αυτόνομα οχήματα, που θα επιτρέπουν στους ηλικιωμένους να διατηρούν την ανεξαρτησία τους, καθώς γερνούν. Την ίδια στιγμή, όλο και περισσότεροι θα διαπιστώνουν ότι η ιδιωτικότητα δεν θα υπάρχει πλέον στο νέο ψηφιακό κόσμο. [...]

Κώστας Ντελέζος, εφημ. Τα Νέα, 8.10.2018 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Η τεχνολογική τάξη

Ανάμεσα στον πολιτισμό και στην Τεχνική υπάρχει μια τριμερής αντίφαση την οποία πρέπει να έχουμε υπόψη μας, αν θέλουμε να προσεγγίσουμε σωστά το πρόβλημα.

Ο τεχνικός κόσμος είναι ο κόσμος των υλικών πραγμάτων· αποτελείται από υλικά πράγματα και έχει σχέση μ’ αυτά. Όταν η Τεχνική δείχνει ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, το κάνει μετατρέποντάς τον σε υλικό αντικείμενο. Ο άνθρωπος, έτσι όπως υπάρχει σ’ αυτή την κοινωνία, είναι βυθισμένος σ’ ένα σύνολο αντικειμένων, μηχανών και αναρίθμητων υλικών πραγμάτων. Η Τεχνική τού εγγυάται μόνον την υλική ευτυχία που μπορούν να του εξασφαλίσουν τα υλικά αντικείμενα. Αλλά η τεχνική κοινωνία δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι, μια αληθινά ανθρωπιστική κοινωνία, αφού βάζει σε πρώτη μοίρα τα υλικά πράγματα κι όχι τον άνθρωπο. Μπορεί μόνο να δράσει πάνω στον άνθρωπο, μειώνοντάς τον και βάζοντάς τον στο δρόμο του ποσοτικού. Η ριζική αντίφαση υπάρχει ανάμεσα στην τεχνική τελειότητα και την ανθρώπινη ανάπτυξη, επειδή η τελειότητα αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ποσοτικής ανάπτυξης και κατ’ ανάγκη στρέφεται αποκλειστικά προς ό,τι είναι μετρήσιμο. Αντίθετα, η ανθρώπινη τελειότητα ανήκει στο χώρο του ποιοτικού και στρέφεται προς ό,τι δεν είναι μετρήσιμο. Δεν έχουμε χώρο να συζητήσουμε εδώ την άποψη ότι οι πνευματικές αξίες δεν μπορούν να είναι το αποτέλεσμα μιας υλικής προόδου. Η μετάβαση από το τεχνικά ποσοτικό στο ανθρώπινα ποιοτικό είναι αδύ- νατη. Στην εποχή μας, η τεχνική ανάπτυξη μονοπωλεί όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις, τα πάθη, τις διάνοιες και τις αρετές με τέτοιο τρόπο, που είναι πρακτικά αδύνατο να αναζητήσουμε και να βρούμε κάπου οποιαδήποτε καθαρά ανθρώπινη τελειότητα. Κι αν αυτή η αναζήτηση είναι αδύνατη, τότε δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός με την καθαυτό σημασία του όρου.

Jacques Ellul, στο Η φωτιά του Προμηθέα, μτφ. Ζήσης Σαρίκας, εκδ. Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1998 105

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

ΑΟΥΤΕΛ – ΑΟΥΤΟ ΕΛΕΚΤΡΙΚΑ

Αυτό είναι, λοιπόν, το ΑΟΥΤΕΛ. Αυτός είμαι και γω μέσα σ’ αυτό. Τέσσερα χρόνια και πάω για το πέμπτο – και, βλέπεις, δεν ξέρω περισσότερα να σου πω. Σκέφτομαι μόνο πως δεν είναι κανένα πράμα παράξενο και που να γίνεται μονάχα με μένα – επειδής τυχαίνει κ’ είμαι και λίγο κουτός. Κι άλλους να ρωτήσεις, που δεν είναι, δεν θα ξέρουν κι αυτοί να σου πουν περισσότερα. Θέλω να πω πως χιλιάδες και χιλιάδες άνθρωποι κάθε μέρα, σε χιλιάδες και χιλιάδες τέτοια μεγαθήρια, μπαίνουμε-βγαίνουμε και δουλειά δεν έχουμε μ’ αυτό που γίνεται μέσα, δουλειά δεν έχουμε με τους άλλους που βρίσκονται δίπλα μας. Όπως το ’πα κιόλας, μια τζαμαρία με χωρίζει απ’ όλα, τα μηχανήματα, την παραγωγή, το μηχανισμό της, το σύστημα. Όλα μέσα απ’ αυτήν την τζαμαρία τα βλέπω – όσα βλέπω. Και τα πρόσωπα που ’ναι γύρω μου, μέσ’ απ’ αυτήν τα βλέπω κι αυτά. Δεν την καλοβλέπω τη μορφή τους, είναι κάπως σαν να μην έχουνε πρόσωπο. Οι άλλοι, λέω, από την άλλη μεριά της, δεν θα με βλέπουν καν.

Και λέω, λοιπόν, πως στο ξυλάδικο τότε του Βόλου τα ξέραμε όλοι μας όλα. Εξαιτίας εκεί το χαμηλό μας επίπεδο. Εδώ δεν ξέρουμε τίποτα – εξαιτίας βέβαια το ψηλό μας επίπεδο. Και ψηλό επίπεδο, λοιπόν, αυτό θα πει –να ξέρουμε μόνο την πληρωμή που θα πάρουμε– και τους άλλους που στέκονται γύρω μας να τους βλέπουμε σαν να μην έχουνε πρόσωπο. Έπρεπε νά ’ρθω, τέσσερις χιλιάδες χιλιόμετρα από τη Σούρπη ίσαμε δω, για να το μάθω. Να μάθω πως αυτός είναι ο δικός μας ο κόσμος, ο σημερινός ο κόσμος, που λένε.

Όλη μέρα με το καρότσι μου, μονάχος μου, όλο τέτοια συλλογίζομαι. Πώς είναι ο κόσμος αυτός ο σημερινός και πώς τα φκιάχνουνε σήμερα τα εργοστάσια, τι ’μαστε εμείς μέσα σ’ αυτόν, όλο τέτοια. Και δεν βγαίνω, δεν φτάνω βέβαια πουθενά, όλα μένουνε θολά και μισά κι απλησίαστα κι άγνωστα. Ξένα, παράξενα, ψεύτικα. Είναι κάποτε σάμπως μονάχα να το ονειρεύομαι το ΑΟΥΤΕΛ.

Δημήτρης Χατζής, Το διπλό βιβλίο, εκδ. Ζώδιο, Αθήνα 1993

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να παρουσιάσετε περιληπτικά, με 60-70 λέξεις, τις αλλαγές που θα φέρουν στη ζωή του ανθρώπου η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική σύμφωνα με όσα ανέφεραν ομιλητές στο συνέδριο του Economist στις τρεις (3) τελευταίες παραγράφους του Κειμένου 1 («Αυτό, πρόσθεσε ... στο νέο ψηφιακό κόσμο»).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα.

Κείμενο 1

1. Το παράδειγμα με το iPhone 7 αναφέρεται για να καταδειχθεί η υστέρηση του αμερικα-

   νικού «Πενταγώνου» σε υπολογιστική ισχύ το 1993.

2. Με τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης θα επεκταθούν οι ανθρώπινες δυνατότητες.

3. Με την υποστήριξη τεχνολογικών μέσων οι ηλικιωμένοι θα μεταθέτουν το γήρας.

Κείμενο 2

4. Τεχνική τελειότητα και ανθρώπινη ανάπτυξη συμβαδίζουν.

5. Από την υλική πρόοδο μπορούν να προέλθουν και οι πνευματικές αξίες.

   Μονάδες 10

Β2.α. Ποια είναι η σχέση του τίτλου του Κειμένου 1 («Ητεχνολογία καλπάζει και αλλάζειτα πάντα!») με το περιεχόμενο του κειμένου; Θεωρείτε ότι υπάρχει σχόλιο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 10)

β. Στο Κείμενο1 γίνεται ευρεία χρήση παραδειγμάτων. Ναγράψετε ένα (1) από αυτά στο τετράδιό σας. (Μονάδες 2) Γιατί το χρησιμοποιεί ο συγγραφέας; (Μονάδες 3)

Μονάδες 15

Β3. Άποψη του συγγραφέα του Κειμένου 2 είναι ότι υπάρχει ριζική αντίφαση ανάμεσα στην τεχνική τελειότητα και στην ανθρώπινη ανάπτυξη. Ποια είναι η αντίφαση (Μονάδες 5) και πώς τεκμηριώνει την άποψή του γι’ αυτή; (Μονάδες 10)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Ποιο πιστεύετε ότι είναι το βασικό θέμα/πρόβλημα που τίθεται στο Κείμενο 3; Ποια είναι η δική σας άποψη; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας στο πρώτο ερώτημα αξιοποιώντας τρεις (3) τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Στη δεύτερη (2η) παράγραφο του Κειμένου 2 ο συγγραφέας υποστηρίζει:

1. «η τεχνική κοινωνία δεν μπορεί να είναι μια αληθινά ανθρωπιστική κοινωνία» και ότι

2. ητεχνικήτελειότηταδενσυμβάλλειστηνανθρώπινητελειότητα,επειδήοιπνευματικές

   αξίες δεν μπορεί να προέλθουν από την υλική πρόοδο.

Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο, με 350-400 λέξεις, να ανασκευάσετε τους ισχυρισμούς αυτούς του συγγραφέα.

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

Β2. Η πρώτη (1η) και η δεύτερη (2η) παράγραφος του Κειμένου 1 («Η υπολογιστική ... 50 δολάρια!») είναι δυνατόν να γραφτούν ως ενιαία παράγραφος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 15

Β3. α. Να αιτιολογήσετε τη χρήση της παρένθεσης, του κόμματος και των εισαγωγικών στις παρακάτω φράσεις του Κειμένου 1:
– (π.χ. φωτογραφικές μηχανές, πυξίδες, τηλεόραση κ.λπ.) (4η παράγραφος)
– Με «όχημα» τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα Νέας Γενιάς (5η παράγραφος) (Μονάδες 9)

β. Να αποδώσετε στην κυριολεξία τις λέξεις που χρησιμοποιούνται με τη μεταφορική τους σημασία στα παρακάτω παραδείγματα από το Κείμενο 1:
– «η τεχνολογία καλπάζει, αλλάζοντας τα πάντα»
– «Κάθε εργαζόμενος θα πρέπει να είναι ανοιχτός στην τεχνολογία» (Μονάδες 6)

Μονάδες 15

Το διάγραμμα, το κριτήριο αξιολόγησης καθώς και οι απαντήσεις των θεμάτων περιέχονται στο βιβλίο των Σπυρίδωνος Κ. Κούτρα και της Υπαπαντής Η. Ζουρούδη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, 70 Κριτήρια Αξιολόγησης, έκδοση. Σαββάλας.